Morgunblaðið - 31.03.1988, Síða 4

4 C
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. MARZ 1988
4-
Óperar eru fyrir alla...
Ekki bara spariklædda menningarvita
Rœtt við enska h/jófy
annAnthonyHose,
sýningum áDon Gi\?
IsZensku óperunni
sveitarstjór-
semstjórnar
vannii

Anthony Hose Ieiðbeinir söngvurunum í Don Giovanni um daginn. „Söngvarinn er hljóðfæri, sem gerir
sitt besta samkvæmt eigin tilfinningu og viðmiðun. Svo er bara að vona að aðrir kunni líka að meta
viðleitnina. “
Á miðöldum tí ðkaðist
að riddarar Iegðu land
undir fót til að iðka
riddarahugsjón sína,
færu milli hirða og
herra og sýndu ridd-
aramennsku sína í orði
og á borði. Riddaralífið
er fyrir bí, en nú á dög-
um eru það til dæmis
tónlistarmenn, sem
fara á milli til að þjóna
tónlistarhugsjóninni,
þeirri að koma tónlist-
inni á framfæri við sem
flesta. Einn slíkur hef-
ur gist landið undanfar-
ið, enski hljómsveitar-
stjórinn Anthony Hose,
sem stjórnar Don Gio-
vanni í íslensku ópe-
runni þessar vikurnar.
vemig sem á því
stendur, þá eru
hljómsveitar-
stjórar í skop-
myndum oft flau-
mósa flautaþyrl-
ar, fljótir að stökkva upp á nef sér
og ógnar hvumpnir. Fátt er fjær
sanni, þegar Hose er annars vegar.
Óhvikul einbeiting skín af honum í
gryfjunni, þar sem hann dregur
Mozart út úr hljóðfæri sínu, hljóm-
sveitinni og meðreiðarsveinunum á
sviðinu, söngvurunum. Utan gryfj-
unnar er hann vei máli farinn Breti,
sem funar af hæglátri ákefð, þegar
hann talar um tónlistina, það eina
sem hann kann, segir hann sjálfur.
Úr klassík í jazz
og aftur til baka
Hose er Lundúnabúi í húð og
hár, en býr nú og starfar í Wales.
Hose man ekki eftir sér öðruvísi
en uppteknum af tónlist, hefur
líklega hossað sér taktbundið í
vagni, því faðir hans, áhugamaður
um tónlist, tók að kenna þriggja
ára drengsponsinu á píanó og sex
ára var Hose svo sendur í tíma.
ellefu ára varð pilturinn laugar-
dagsnemandi í Royal College of
Music, eins og áhugasamir og efni-
legir krakkar geta orðið. Á tánings-
árunum urðu poppið ogjazzinn ofan
á, Hose var þá líka að læra á klar-
inett. Átján ára varð hann regluleg-
ur nemandi í Royal College, lagði
stund á pianó og klarinett og ætl-
aði helst að verða jazzpíanisti, þjak-
aður af tilvistarfræðilegum efa-
semdum um sjálfan sig, eins og
ásækja stundum ungt fólk.
í heimsókn til vinar i Hamborg
raknaði úr hnútnum. Vinurinn hafði
heyrt Hose spila með bandi í Lon-
don, datt í hug að hann vildi kannski
vinna sér inn aukapening í heim-
sókninni og benti honum á einn af
klúbbunum eins og Bítlamir gerðu
fræga. Og viti menn ... í einum
vantaði píanóleikara, Hose spilaði
fyrir og fékk vinnuna. Fyrir aura-
lausan skólastrák voru ótrúíegar
upphæðir í boði og til stóð að fara
í tónleikaferð með Chubby Chec-
kers, ef einhver man eftir því nafni.
Þá var bara eftir að fara að tjalda-
baki og heilsa upp á afganginn af
liðinu. En þá komu vomur í pilt-
ungann, því þar voru fyrir nokkrir
ótrúlega óræstarlegir náungar ...
svo hann afþakkaði fjárfúlgumar
og heiðurinn. Vendipunktur, Hose
gerði sér ljóst að hann átti mun
meiri samleið með þeim sem lögðu
stund á hefðbundna, klassíska tón-
list. Var þá kominn aftur þangað
sem hann byijaði í upphafi.
Píanó, klarinett, bassi,
sembal, fiðla
Hose hélt sig enn við píanóið, en
skipti út klarinettinu og tók bassa
í staðinn. Fann út að það væri fljót-
legasta leiðin til að komast inn í
hljómsveit, alltof margir á klarinett-
inu. Auk þess lærði hann á semb-
al. Kennarinn hans einn benti hon-
um þá á óperudeildina, sem hann
hafði aldrei hugleitt áður og þar tók
hann sér tónsprotann í hönd. Fékk
styrk til Salzburgar-ferðar og var
svo undir handleiðslu Rafaels Kub-
eliks í Miinchen í tvo vetur.
Á þessum tíma lágu leiðir Hose
og Don Giovannis saman. Kona
Kubeliks, sem er söngkona, átti að
syngja hlutverk Donnu Elviru í
Genf undir stjóm Kubeliks. Stjóm-
andinn fékk Hose til að æfa konu
sína fyrir hlutverkið, fékk hann svo
sem undirleikara á æfingar og sem
semballeikara á sýningar, rétt eins
og hann gerir hér, auk þess að
stjóma. Hann hefur komið víða við,
verið í Glyndeboume, Bremen,
stjómað mörgum óperuuppfærslum
hjá Wales National Opera, sjón-
varpsóperum hjá BBC og velska
sjónvarpinu. Undanfarin tíu ár hef-
ur hann einnig fengist við önnur
verk en óperur. Tímann hér hefur
hann meðal annars notað til að
bregða sér í fíðlutíma.
1976 áttu Hose og vinur hans
leið um smábæinn Buxton. Þar
gengu þeir fram á stórkostlegt
óperuhús frá því um aldamótin, en
sem hafði sett niður og var notað
undir bíósýningar. Jaws gekk þama
þessa dagana. Húsið kveikti upp
löngun til að koma því aftur í fyrra
horf og setja upp óperur... og
löngunin var nógu sterk til að hrífa
með sér fleiri, sem fengust til að
leggja fram hálfa milljón punda.
Þetta er glæsilegt hús, með gryfju
fyrir sjötíu hljóðfæraleikara og á
sumrin er óperuhátíð þama, sem
Hose stjómar. Markmiðið er að
flytja sjaldheyrðar eða óþekktar
óperur. I sumar verður meðal ann-
ars sett upp óperan Armide eftir
Haydn og Hose hefur boðið Kristni
Sigmundssyni og Gunnari Guð-
bjömssyni hlutverk í þeirri upp-
færslu.
Á stjórnendapallinn með
dags fyrirvara
Hose kom hingað fyrst með dags
fyrirvara haustið 1986 þegar þá
vantaði skyndilega hljómsveitar-
stjóra í II trovatore, og var svo
beðinn að stjóma sýningunni í
beinni útsendingu, sem er víst í
fersku minni margra.
Þó Hose geti hoppað inn í sýn-
ingu með engum fyrirvara eins og
héma um árið, þá er það kannski
ekki óskaaðfenð hans. Forvitnilegt
að heyra aðeins um hvemig sýning
eins og Don Giovanni er undirbú-
in...
„Fyrst er að vera beðinn, ekki
satt... Ég kom fyrir jól og vann
þá stíft í sextán dága með söngvur-
unum. Það er afar mikilvægt að
geta unnið með þeim frá upphafi,
svo þeir viti eftir hveiju er verið
að sækjast, bæði í tónlistinni og
persónusköpun. Ég tók dijúgan
tíma í framburðarkennslu, því góð-
ur, ítalskur framburður er nauðsyn-
legur grunnur og nýtist söngvurun-
um auk þess annars staðar. Fæstir
í salnum skilja ítölsku, en skyggnu-
textamir ýta undir að það sé farið
að hlusta eftir söngtextunum, sem
þurfa þá að skiljast. Við bámm líka
saman bækur okkar, ég, Þórhildur
leikstjóri og Una búninga- og sviðs-
myndahönnuður. Hef átt mikið og
gott samstarf við þær tvær.
Svona sýning þrífst á góðri sam-
vinnu, bæði við þá sem sjá um áður-
nefnd atriði, en líka við söngvar-
ana, hljómsveitina og aðra starfs-
menn og allir hafa lagt sig fram.
Ég kom svo hingað aftur Qórum
vikum fyrir frumsýningu og þá var
aftur tekið til við æfíngar. Ég vil
vera sem mest yfír uppsetningunni
sjálfur og fylgja henni eftir. Það
er að mörgu að hyggja. Það kostar
til dæmis mikla þjálfun að koma
öllu fyrir þannig að áhorfendur taki
ekki eftir að söngvaramir verða
alltaf að fylgjast með hljómsveitar-
stjóranum. Auk þess að vinna í
hóp, em einstakir söngvarar alltaf
teknir útúr og unnið með einum og
einum.
Tveimur vikum fyrir fmrnsýn-
ingu fómm við svo inni í húsið,
æfðum áður úti í bæ, og þá hófust
hljómsveitaræfíngamar. Fyrst var
hún æfð ein, en síðan bættust
söngvaramir við, þó ekki á sviði,
og loks var allt flutt á sviðið. Svo
rann fmmsýningin upp.
Eftir hana er líka haldið áfram
að æfa, því sýningamar breytast
og það þarf að halda þeim innan
þess ramma, sem var smíðaður í
upphafí. í sýningu með mörgum
nýliðum eða fólki með litla reynslu
er eðlilegt að sýningin þroskist og
þróist. Sama á við um hljómsveitina
og það er gott að fínna að sýningin
tekur framfömm. Viðleitnin er allt-
af í átt til fullkomnunar og það er
alltaf eitthvað til að bæta. Fyrir
hveija sýningu fá hljómsveitin eða
söngvaramir seðla með ábending-
um, sem hjálpa þeim til að halda
sér við efnið."
„Viðbrögð áhorfanda hafa
heilmikið að segja ...“
„Viðbrögð áhorfenda hafa heil-
mikið að segja á sýningu og em
alltaf ólík frá sýningu til sýningar.
Afar örvandi þegar þeir láta vel-
þóknun sína í ljós með lófaklappi
eða hlátri. Frábært að fínna við-
brögð áhorfenda, sem maður veit
að em ekki vanir ópemm, því við-
brögð þeirra era svo hrein og bein
og fordómalaus. Skyggnutextamir
hjálpa áheyrendum til að njóta sýn-
ingarinnar, því það er svo margt
spaugilegt í textunum, sem annars
færi framhjá áhorfendum.
Það er heillandi viðfangsefni að
koma áheyrendum í skilning um
að ópemr em fyrir alla, ekki aðeins
spariklædda menningarvita. Hér er
engin ópemhefð, í þeim skilningi
að ópemr em ekki hluti af lífinu
hér, á_ sama hátt og er í Þyskalandi
og á Ítalíu. Þegar ég bjó í Bremen
hitti ég einu sinni mslakarl þegar
ég var að fara út með ruslið. Þá
var óperan sjálfsagt umræðuefni,
því það fylgjast allir með henni
þama.
Þegar svo er ekki, em margir
hræddir við ópemr, búnir að ákveða
fyrirfram að ópemr séu ekki fyrir
þá. Það þurfí einhveijar sérstakar
forsendur til að geta notið þeirra.
Mikill misskilningur, því óperar em
fyrir alla og öll viðbrögð em jafn
rétthá. Framvindan hér er spenn-
andi. Þó húsið sé enn tæknilega
ófullkomið, þá er andinn í húsinu
góður, yndislegt hús.
Hvað sjálfum mér viðvíkur, þá
kunni ég verkið vel, þó það sé
reyndar langt sfðan ég átti við það.
Það er gott og gaman að koma að
því aftur og rifja það upp. Þetta
er stykki, sem er æsilegt að vinna
við eins og gildir um öll meistara-
verk.
Sem stendur er ég líka með hug-
ann við Armide, óperana sem ég
set upp í Buxton í sumar. Ég les
mér auðvitað til um verkið og ann-
að, sem máli skiptir, hef haft nót-
umar við hendina í um hálft ár.
Fyrir mér er Mozart guðdómlegur,
en Haydn og nokkrir aðrir koma
fast á hæla honum. Djúp ánægja
að steypa sér á kaf í þessa stórkost-
legu tóniist, sem nánast enginn
þekkir."
Hvernig vinnurðu þig í gegnum
tónlistina?