Morgunblaðið - 28.05.1988, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. MAÍ 1988
19
Talið er, að Nestor Trójusagna hafi verið konungur Pylos og byggt
þessa hæð að Kakovatos. Nestor var sá sem slapp úr brennunni.
Svar til Signrðar
Þórs Guðjónssonar
sem heild má nánast telja þær
óplægðan akur. Er þá að sjálfsögðu
átt við hinn nýja skilning og þá
fersku möguleika, sem hann býður
upp á. Er það ekki einasta íhugun-
arefni, heldur í raun stórskrýtið
hve illilega íslendingar hafa vikizt
undan skyldum sínum í þessum
efnum undanfama áratugi. Mögu-
leikar íslendinga á hinu almenna
sviði húmanistiskra fræða eru ein-
stakir, og er þá sízt of sterkt að
orði kveðið. Norræna gamla var
góð meðan hún var og hét, orðsifja-
fræðin hefur gert sitt og bók-
menntarannsóknir hafa veitt skiln-
ing á frábærum texta nokkurra
fomrita. Það sem nú blasir við er
hins vegar miklu stærra, miklu
viðameira og miklu verðmætara
fyrir íslendinga sem þjóð. Við get-
um beinlinis og bókstaflega miðlað
þjóðum Evrópu nothæfum vinnutil-
gátum til lausnar á örðugustu við-
fangsefnum fomra menningar-
samfélaga.
Gleymskan
Engu er líkara en að íslendingar
hafí steingleymt hveiju þeir lofuðu
veröld menntanna, þegar þeir
kröfðust handritanna heim. Þeir
lofuðu ekki einungis einni sér-
fræðistofnun, sem tæki mið af
Ámastofnun í Kaupmannahöfn og
rannsakaði handrit til útgáfu: Þeir
sóm að hafa forgöngu um nýjar
rannsóknir á nýjum sviðum, for-
göngu um endurmat og rannsóknir
alls þess sem handrit vor hafa að
verið mikilvægt í allri Evrópu bæði
fyrir og eftir árið 200, þegar Norð-
urlandastríðið góða var háð, hvers
heimildir em nú fyrst og fremst
fomleifar í mýmm. Hugtök stefs-
ins hafa að mestu verið ráðin, svo
að líkja má slíku þekkingaratriði
íslenzkra fomsagna til vel skil-
greindra danskra fomleifa. Þannig
er í rauninni fleira skráð saga en
sú sem rituð er af samtímamönn-
um. Stefín spanna aldimar.
feetta merkir að sjálfsögðu bylt-
ingu, sem menn em lítt undir bún-
ir. Að fínna Gretti á Bretlandseyj-
um ellegar Skarpheðin og Kára á
Pelopsskaga, er með óvæntari
mótum íslenzkra ferðalanga. Þó
er það þetta sem íslendingar þurfa
að búa sig undir. Og enginn skyldi
ætla, að einungis tap verði á skipt-
unum. Vinir bamæskunnar munu
ætíð lifa sem persónur á bók en
rísa nú að auki upp sem máttug
hugtök fomra heimsmyndarfræða.
Þannig má skilja þá — sem heim-
ildir um löngu liðna tíð. Heimildir,
sem unnt er að greina á íslandi
og eigi annars staðar — nema með
hliðsjón af íslenzkum ráðningum.
Svo óvænt er myndin sem við blas-
ir.
Þeir sem eigi skildu, hvemig
unnt var að segja fyrir um hvað
fínnast mundi í Flórenz — eins og
því er lýst í Hvolfþaki himins
(1985) — ellegar nú í Rómaborg,
ættu að lesa einu sinni enn, hvað
danskir fomleifafræðingar telja
augljóst um Norðurlandabúa árið
200 eftir Krists burð. „í Illerup-
dalverpinu hafa .. .fundist fleiri
rómversk sverð frá þessum tímum
en á öllu því svæði samanlögðu er
áður tilheyrði rómverska ríkinu."
Og eigi er nóg með þetta, heldur
hefur fundizt „gífurlegt magn“ af
rómverskum gripum „vítt og breitt
um Norður-Evrópu". Sá sem álykt-
ar út frá þessu, að menning Norð-
urlandabúa hafí verið einangruð
sjö öldum síðar, við landnám ís-
lands, er sleginn skákblindu. Hann
ályktar gegn öllum þunga hinna
eftiislegu gagna. Svo fjarstæðu-
kennd er í rauninni sú mynd, sem
að okkur var haldið forðum — um
heimóttarlega sveitamennsku
Norðmanna og Dana fyrir hina
svonefndu víkingaöld, að segja má,
að hún eigi sér enga undirstöðu
aðra en mislestur heimilda.
Enginn einn maður veldur öllu
sviði íslenzkra fomfræða. Ef ís-
lendingar bera hins vegar gæfu til
að horfast í augu við véröld íslend-
ingasagna, eins og hún blasir nú
við af rannsóknum, væri unnt að
stefna harðsnúnu liði hinna ýmsu
vísindagreina til fangs við þær
gátur sem fyrir liggja. „Þegar ég
var bam hugsaði ég sem bam ...“
stendur þar, og mættu ýmsir hug-
leiða þau orð. Viss angurværð
hvílir yfír bamslegri einfeldni þess
sem sækist eftir fomum köppum
í föður stað, og gott er að eiga vel
ritaðar bækur sem vini. Sakleysinu
glötuðu íslendingar hins vegar þá
er þeir kröfðust handritanna heim.
Héðan af verða kröfur gerðar til
þeirra líka.
Enda ekki við öðru að búast.
íslendingar hafa svarið þess eið
að láta af gamalli óskhyggju og
að glæða fom rit nýjum rannsókn-
um. Slíkt var verðið — og það ber
okkur að gjalda.
Höfundur er fræðimaður.
frá Læknafélagi
Islands
Sigurður Þór Guðjónsson beinir
spumingum til Læknafélags ís-
lands í Morgunblaðinu 6. þ.m., 7
talsins. Fyrirspyijandi bendir rétti-
lega á, að fyrsta spumingin feli í
sér hinar, sem á eftir koma, og
eru þær eins og hann tiltekur „um
réttindi sjúklinga og varða almennt
siðferði og siðfræði læknavísind-
anna sérstaklega".
Spumingamar snúast um varð-
veislu á sjúkraskrám, um eftirlit
með, að reglur um trúnaðarmál séu
ekki brotnar, um rétt sjúklinga til
að lesa eigin sjúkraskrár, um leið-
réttingar á villum og missögnum
í sjúkraskrám, um regluna um 30
ára varðveislu á sjúkraskrám,
þ.á m. skrár geðdeilda um við-
kvæm einkamál, um það, hvort
sjúklingur geti krafist þess, að
slíkar skrár séu eyðilagðar eða
gerðar nafnlausar og að lokum,
hvað sé hæft í ásökunum fyrir-
spyijanda um, að varðveislu trún-
aðarskýrslna á geðdeildum kunni
að vera ábótavant.
Varðveisla á sjúkraskrám og
öðrum trúnaðarmálum milli sjúkl-
ings og læknis, sem og annarra
heilbrigðisstarfsmanna, byggist á
ákvæðum læknalaga. Læknar hafa
jafnframt siðareglur sínar að leið-
arljósi í þessum efnum. Fyrirspyrj-
anda er góðfúslega bent á þessar
heimildir og einnig það, að á
síðasta Alþingi voru samþykkt ný
læknalög. Honum er sérstaklega
bent á 15. grein þeirra laga (um
þagnarskyldu), á 16. grein (um
afhendingu sjúkragagna) og á 18.
grein (um eftirlitsskyldu). Þessar
lagagreinar svara obbanum af
spumingum fyrirspyijanda.
Varðandi hugsanlegar villur eða
missagnir í sjúkraskrám: Hafí þær
verið staðfestar er það, skv. eðli
málsins, jafnmikilvægt fyrir sjúkl-
ing og lækni, með hliðsjón af starfa
hans, að þær séu leiðréttar. Leið-
rétting er því að sjálfsögðu auð-
sótt nauðsyn.
Læknafélag íslands telur regl-
una um 30 ára geymslu sjúkra-
gagna í alla staði eðlilega. Geymsla
slíkra gagna þjónar hagsmunum
sjúklinga, hverrar gerðar sem þeir
eru, og stuðlar að því að gera starf
lækna markvissara í þeirra þágu.
Krafa sjúklings um, að sjúkraskrá
hans verði eyðilögð eða gerð nafn-
laus, er ekki viturleg.
Læknafélagi íslands er ekki
kunnugt um, að ástæða sé að ætla,
að varðveislu trúnaðarskýrslna á
geðdeildum sé ábótavant.
Stjóm Læknafélags íslands
Nýjar regl-
urum
erlend lán
JÓN Sigurðsson viðskiptaráð-
herra hefur gefið út nýjar regl-
ur um erlendar lántökur og
leigusamninga vegna innflutn-
ings á vélum, tækjum og búnaði
tö atvinnurekstrar.
Reglugerð þessi er sett í fram-
haldi af efnahagsráðstöfunum
ríkisstjómarinnar í síðustu viku.
Verður framvegis heimilt að taka
ýmist 60% eða 70% af fob-verði
að láni erlendis í stað 60% eða 70%
af innlenda verðinu.
geyma.
Líkt er sem þjóðin hafi verið
stungin svefnþomi.
En nú mættu ýmsir rumska.
Fom-sagnir eru í raun helztu fom-
minjar Islendinga. Og þeim fylgir
sú náttúra að vera skráðar á til-
teknum tíma. Sá möguleiki sem
nú blasir við er svo einfaldur, að
mönnum hefur hreinlega sézt yfír
hann. Ritaðar heimildir frá 13. öld
má bera við heimildir frá fyrstu
öld, og þær heimilidir má síðan
bera við enn eldri heimildir sem
geymzt hafa. Þetta merkir, að þeg-
ar okkur tekst að skilgreina tiltek-
ið stef, sem aftur fínnst í öðrum
samfélögum á öðmm tímaskeiðum,
höfum við hreinan og kláran sam-
anburðargrundvöll. Sá saman-
burðargrundvöllur verður með ein-
dæmum merkilegur, ef okkur tekst
að skilja helztu hugtök sagnminna,
greina hvemig þau voru notuð,
hvað þau merktu og hvemig þeim
var beitt. Þegar öllu er á botninn
hvolft lifa sagnminni ekki nema
þau hafí eitthvað að geyma.
Þetta merkir þá enn á ný, að
sæmilega skilgreind sagnminni,
sem fínnast hér á 13. öld — og
rekja má síðan aftur í tímann —
vísa til merkingar á tímaskeiðun-
um sem þar liggja í millum. Þann-
ig er augljóst, að það STEF sem
hér greinir frá að framan hefur
RITVÉLAR
REIKNIVÉLAR
PRENTARAR
TÖLVUHÚSGÖGN
FEGRID OG BÆTIÐ
GARDMN HIED
SANDIOG GRIÓTI!
Sandur ISigursteinar
Sandur er fyrst og f remst jarðvegs-
bætandi. Dreifist einnig íca. 5 cm.
þykku lagi í beð til að kæfa illgresi
og mosa ( grasi (ca.3 cm.). Jafnar
hita og raka í jarðvegi. Kjörið
undirlag f hellulagða gangstfga.
Siaursteinar eru lagðir ofan á
beo, kæfa illgresi og létta
hreinsun. Sigursteinar eru góðir
sem þrifalag. í innkeyrslur og
stíga. Stærð ca. 0,8-3 cm.
Völusteinar
Völusteinar eru notaðir t.d. til
skrauts á skuggsælum stöðum, þar
sem plöntur eiaa erfitt uppdráttar,
einnig með hellum og timburpöll-
um. Mjög til prýði í beðum með
stærri plöntum og trjám. Kjörin
drenlögn með húsgrunnum. Stærð
ca. 3—5 cm.
Hnullungar
Hnullungarnir eru ósvikið íslenskt
grjót, sem nýtur sfn f steinahæðum,
nlöðnum köntum og með innkeyrsl-
um og timburpöllum. Stærð ca.
5—10 cm.
BJ0RGUN HF.
SÆVARHÖFÐA13
SÍMI: 681833
Afgreiðslan við Elliðaár er ópin:
mánud.-föstud.: 7.30-18.00
laugard.: 7.30-17.00
Komdu á athafnasvæði Björgunar hf. á
Sævarhöfða og líttu á sandinn, mölina,
hnullungana og steinana. Við mokum
þessum efnum á bíla eða í kerrur og
vagna, fáanlegt í smærri einingum,
traustum plastpokum, sem þú setur
bara í skottið á bílnum þínum.