Morgunblaðið - 28.05.1988, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. MAÍ 1988

Útgefandl
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulitrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
BjörnJóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst IngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6,’sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. f lausasölu 60 kr. eintakið.
Mannréttindi
rædd í Moskvu
Ifjórða sinn á jafnmörgum
árum hittast þeir Ronald
Reagan, Bandarílqaforseti, og
Míkhafl Gorbatsjov, leiðtogi
Sovétríkjanna, í næstu viku.
Að þessu sinni verður fundurinn
haldinn í Moskvu; fyrri fundir
hafa verið í Genf 1985,
Reykjavík 1986 og Washington
1987. Hinn sögulegasti þessara
funda var hér í Reykjavík.
Fundarins í Höfða verður
minnst sem þáttaskila í sam-
skiptum austurs og vesturs. Til
ítarlegra viðræðna hér og ný-
stárlegra hugmynda, sem af
þeim spruttu, er enn vitnað sem
forsendna í umræðum og samn-
ingum leiðtoganna um fækkun
kjamorkuvopna. Washington-
sáttmálinn er önnur merk varða
á þessari leið. Þar er í fyrsta
sinn á kjamorkuöld mælt fyrir
um upprætingu einnar tegund-
ar kjamorkuvopna.
Þegar litið er yfír söguna er
það eitt merkilegt, að forystu-
menn Sovétríkjanna og Banda-
ríkjanna skuli hittast jafn oft á
jafíi skömmum tíma. Síðan
haustið 1985 hafa þeir sem sé
fundað JQórum sinnum en með
Moskvufundinum hafa alls
fímmtán fundir æðstu manna
þessara ríkja verið haldnir síðan
1945. Verði þessir leiðtoga-
fundir árlegir fellur fljótt
spennan vegna þeirra. Það er
annað andrúmsloft í kringum
Moskvufundinn núna en
Reykjavíkurfundinn á sínum
tíma. Þegar Gorbatsjov hélt
langan og sögulegan blaða-
mannafund sinn í Háskólabíói
í fundarlok, sátu allir í eftir-
væntingu þar til síðasta orð
hafði verið mælt. Blaðamenn
entust ekki til að sitja allan
fund Gorbatsjovs í Washington.
Fjölmiðlaspennan í kringum
Gorbatsjov og hans menn hefur
minnkað, nú beinist hún miklu
frekar að þeim breytingum, sem
menn vænta af tillögum Gorb-
atsjovs í málefnum Sovétríkj-
anna sjálfra.
í síðustu ræðunni, sem Reag-
an flutti fyrir komuna til
Moskvu, í Helsinki í gær, lagði
hann höfuðáherslu á önnur
málefíii en afvopnunarmálin.
Hann minntist undirritunar
Helsinki-sáttmálans fyrir tæp-
um þrettán árum og þeirra
ákvæða hans sem snerta mann-
réttindi. Hann hvatti til þess
að Berlínarmúrinn yrði rifínn
og hinni gömlu höfuðborg
Þyskalands breytt í sameining-
arstað austurs og vesturs í
Evrópu. Hann minnti á að
Moskva væri sú borg þar sem
klukkutumar hefðu verið hvað
flestir á einum stað á jörðinni
og hvatti til þess að Sovétmenn
fengju aftur að hejnra kirkju-
klukkur hljóma til staðfestingar
á rétti hvers manns til að iðka
trú sína. Og hann vitnaði til
þeirrar grundvallarreglu, að
dómsvaldið ætti að vera sjálf-
stætt og hver maður ætti að
njóta þess réttar að geta skotið
máli sínu til hlutlauss dómara
og hann skoraði á Gorbatsjov
að veita þeim, sem sitja í fang-
elsi vegna skoðana sinna, frelsi.
Leiðtogamir ganga ekki til
þessa fjórða fundar síns með
heitstrengingum um að stíga
ný og stór skref í afvopnunar-
málum. Reykjavíkur-hugmynd-
in um stórfelldan niðurskurð á
langdrægum eldflaugum verður
ekki að veruleika í Moskvu. Að
því er stefnt að búa í haginn
fyrir að unnt verði að hrinda
henni í framkvæmd. Moskvu-
fundurinn verður að líkindum
athyglisverðastur fyrir þá inn-
sýn sem hann veitir í sovéskt
stjómmála- og þjóðlíf á líðandi
stundu og þau fyrirheit, sem
hann kann að gefa um að boð-
aðar breytingar í Sovétrflqun-
um verði að veruleika. Sú stað-
reynd að sjónvarpað hefur verið
frá rifrildisfundi í Æðsta ráð-
inu, þar sem deilt er um skatta
og fjármál, er svo ólík hinni
hefðbundnu mynd af þessu ráði
sem einskonar stimpli á allt sem
foringjamir ákveða, að menn
utan og innan Sovétríkjanna
vita ekki hvaðan á sig stendur
veðrið. Brottför sovéska hersins
frá Afganistan er af sama toga.
Vamarmáttur og markviss
stefna Vesturlanda leiddi til
þess að samið var um uppræt-
ingu meðaldrægu eldflauganna.
Frumkvæði hlýtur enn að koma
frá þeim og á fleiri sviðum en
snerta hemaðarleg málefni.
Kommúnistar trúa ekki lengur
á ágæti eigin kenninga og leita
í átt frá sósíalisma. Þetta tæki-
færi eiga lýðræðisríkin að nýta
á öllum sviðum til að stuðla að
frjálsræði innan 'Sovétríkjanna
og leggja traustari gmnn að
samskiptum við þau. Virðing
fyrir mannréttindum er besta
trygging fyrir friði. Verði þau
rædd undanbragðalaust í
Moskvu stuðlar fundurinn þar
að auknu öiyggi í heiminum.
Vigdís Finnbogadóttir forseti íslands:
Geng ekki burt frá skyldun
til þess að heyja kosninga
ÞEGAR Vigdis Finnbogadóttir
forseti íslands kom tíl landsins
frá Bandaríkjunum fyrir þremur
dögum var Ijóst að i fyrsta sinn
hefði mótframboð komið fram
gegn forseta sem gefur kost á
sér til endurkjörs. I samtali sem
Morgunblaðið átti við Vigdísi á
skrifstofu hennar í stjómarráð-
inu i gær sagði forsetinn að hún
myndi ekki láta kosningarnar
hafa áhrif á störf sin og embætt-
isverk. „Ég mun ekki heyja neina
eiginlega kosningabaráttu. Ég
hef gegnt þessu embætti í átta
ár og talað til þjóðarinnar og
erlendis fyrir hennar hönd um
þjóðararfinn, landið og velferð
fólks. Ég lit svo á að þjóðin viti
hvemig ég hef talið réttast að
starfa i þessu embætti. Það kæmi
mér á óvart ef íslendingar
þekktu ekki málstað minn nokk-
uð vel, en ég er að sjálfsögðu
reiðubúin að svara hveiju þvi
sem ég kann að vera að spurð
ef þurfa þykir,“ sagði Vigdís.
„Ég sagði á sínum tíma að ég
væri oddviti þeirra manna sem
treystu mér fyrir embættinu. Ég
gegni því enn. Það eru miklar annir
framundan og ekki geng ég burt
frá mínum skyldum til að heyja
kosningabaráttu," sagði hún.
Vigdís sagði að sér hefði ekki
komið á óvart að mótframboð kæmi
fram þótt hún hefði gefíð kost á
sér til endurkjörs. „Við lifum
breytta tíma og fyrr eða síðar gat
að þessu komið. í lýðræðisþjóðfélagi
er ekki óeðlilegt að í lok kjörtíma-
bils forseta komi einhver fram sem
telji að einhvemveginn öðruvísi eigi
að fara að. Það er nú svo að hver
sem er getur boðið sig fram til for-
seta, þökk sé lýðræðinu."
Mótframbjóðandi Vigdísar hefur
sett fram nýjar hugmyndir um
embættið, einkum þann rétt forseta
að neita að skrifa undir lög. „Það
er lítið styrkleikamerki að forseti
þjóðarinnar grípi fram fyrir hendur
á Alþingi í tíma og ótíma. Það
gæti skapað upplausn og um leið
hættu á að lýðræðið snúist í and-
stæðu sína.
Á það verður líka að benda í
þessu sambandi að þau lög sem
forseti neitar að skrifa undir öðlast
þegar gildi og verður þá ekki breytt
fyrr en niðurstaða þjóðaratkvæða-
greiðslu segir svo. Með því að vísa
öllum ágreiningsmálum til þjóðar-
innar er hætta á að upplausn væri
boðið heim og árangur lítill annar
en að hver höndin yrði upp á móti
annarri.
Ég hef aldrei verið í vafa um
hvort rétt væri að undirrita lög sem
Alþingi íslendinga hefur sam-
þykkt," segir Vigdís aðspurð. „For-
setinn getur auðvitað ekki verið sem
einstaklingur sammála öllu sem
samþykkt er en hann vefengir ekki
ákvarðanir hins lýðræðislcjöma Al-
þingis. Slíkt hefur aldrei gerst á
þeim 44 ámm sem liðin eru frá
stofnun lýðveldisins að forseti hafi
gripið fram fyrir hendumar á Al-
þingi sem þjóðin hefur kosið til að
fara með sín mál.
Forseti íslands er kjörinn af fólki
úr öllum stjómmálaflokkum sem
treystir forsetanum til að blanda
22. ársþing SVFÍ sett á 60. afmælisári félagsins:
Þakklætið streymir frá
- sagði Þorsteinn
Pálsson forsætis-
ráðherra
22. ÁRSÞING og 60 ára afmæljs-
fagnaður Slysavamafélags ís-
lands var sett á Hótel Sögu í gær
að viðstöddu fjölmenni, þar á
meðal forseta íslands, frú
Vigdisi Finnbogadóttur, forsæt-
isráðherra, sem er verndarí fé-
lagsins, samgönguráðherra og
biskupi íslands. Einnig var stór
hópur erlendra gesta frá björg-
unar- og slysavarnasamtökum í
nágrannalöndunum, sem SVFÍ
hefur átt samskipti við. Félaginu
bárust ýmsar gjafir, þar á meðal
milljón krónur frá ríkisstjóm-
inni.
Haraldur Henrýsson, forseti
Slysavamafélagsins, setti þingið. í
ræðu sinni sagðist Haraldur telja
að stofnun félagsins 29. janúar
1928 hefði valdið straumhvörfum
og verið undanfari björgunar þús-
unda mannslífa, innlendra og er-
lendra, úr skipum í nauð við íslands-
strendur. Haraldur ávarpaði sér-
staklega hina erlendu gesti og von-
aðist eftir áframhaldandi og vax-
andi samstarfí við samtök þeirra.
„Þegar mannslíf eru í veði er ekki
spurt um þjóðemi eða landamæri,"
sagði Haraldur.
Tilkynningaskyldan
tölvuvædd
Haraldur skýrði frá ýmsum fyrir-
huguðum nýmælum í starfsemi
Slysavamafélagsins og starfsemi
því tengdri. Að sögn hans var nú
fyrir skemmstu hætt handfærslu
tilkynninga í spjaldskrá eftirlits-
stöðvar Tilkynningaskyldu
islenskra skipa og verið er að taka
upp tölvuvinnslu í staðinn. „Þetta
á að auka fljótvirkni í störfum Til-
kynningaskyldunnar og jafnframt
að gefa starfsmönnum hennar auk-
ið svigrúm til virks eftirlits,“ sagði
Fjölmenni var við þingsetninguna. Haraldur Henrýsson, forseti S VFÍ, er í
Haraldur. Hann bætti við að þó
skorti enn á fullnægjandi tengingu
milli Tilkynningaskyldunnar og
strandstöðva Pósts og sima, þar
sem strandstöðvamar hefðu enn
ekki verið tölvuvæddar. Félagið
myndi þó vinda bráðan bug að því
að þar yrði fljótlega bætt úr.
Þá sagði Haraldur frá því að
undanfarin ár hefði verið í þróun
sjálfvirkt tilkynningakerfí fyrir skip
undir stjóm Þorgeirs Pálssonar,
prófessors.
SameiginlegTir neyðarsími
björgunarsamtakanna
Haraldur ræddi samstarf SVFÍ
við landssambönd flugbjörgunar-
sveita og hjáiparsveita skáta. Sagði
Á hlaðinu fyrlr austan Hótel Sög
var sýning á tugum bifreiða, báti
og björgunarsveita þess. „Við vil
sem það hefur styrkt okkur með,
forsljóri félagsins. „Án ykkar stuc
ast þennan mikla og góða búnað.