Morgunblaðið - 12.06.1988, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. JÚNÍ 1988
S™°-
ENTAR
/ tilefni tímamótanna
bjóðum við ykkur hag-
stætt verð.
L J
GUÐMUNOUR KR JÓHANNESSON
LAUGAVEG1178 SÍMI 689220
Vönduð vinna og góð þjónusta skiptir máli.
MMl
Fer inn á lang
flest
heimili landsins!
Professor Longhair með Snooks Eaglin.
New Orleans-blús
__________Blús_______________
Árni Matthíasson
Margir hafa haldið því fram
að New Orleans sé uppruna-
borg jassins, þó erfiðlega hafi
gengið að finna fyrir því rök.
New Orleans hefur þó lagt
mikið til jasssögunnar og rokk-
ið og blúsinn hafa einnig feng-
ið sitthvað þaðan.
Fats Domino er frá New Orl-
eans og hann er einn áhrifamesti
píanóleikari rokksögunnar. Það
vita þó líklega ekki margir það
að Fats fékk grunninn að sínum
píanóstíl og hugmyndafjöld frá
öðrum New Orleans-búa, Henry
Roeland Byrd, sem þekktastur er
undir nafninu Professor Longhair.
Professor Longhair hefur verið
kallaður merkasti píanóleikari
sem New Orleans hefur alið síðan
Jelly Roll Morton leið, en ekki
varð það honum til §ár, nema
síðasta áratuginn sem hann lifði.
Henry Byrd fæddist í Bogalusa,
norður af New Orleans, í desem-
ber 1918. Er hann var tveggja
mánaða slitu foreldrar hans sam-
vistir og móðir hans fluttist til
New Orleans þar sem drengurinn
ólst upp. Móðir Henrys kenndi
honum undirstöðuatriðin í tónlist,
þó ekki hafi hún getað kennt hon-
um á hljóðfæri. Skólagangan var
stutt, því átta ára var hann farinn
að vinna fyrir sér með því að sýna
fímleika. Stuttu eftir það smíðaði
hann sér hljóðfæri og fór að
syngja og dansa fyrir peninga á
götum úti. Innan við tvítugt var
hann farinn að leika á gítar í lítilli
hljómsveit sem lék á ýmsum búll-
um í New Orleans og á þeim tíma
var hann einnig farinn að fást við
píanóleik. Tónlistin var aukageta
framanaf, en um tíma á árinu
1937 starfaði hann með Champ-
ion Jack Dupree, sem Fats Dom-
ino fékk lagið The Fat Man hjá,
í The Cotton Club í New Orleans.
Hann lagði tónlistina að mestu á
hilluna um tíma og fékkst við
ýmislegt næstu fimm árin,
þ. á m. var hann atvinnufjár-
hættuspilari, hnefaleikari og
dansari. í hernum var hann á
árunum 1942 til 1943, en eftir
að herþjónustunni lauk átti tón-
listin meira og meira af tíma hans.
Fyrstu hljómsveitina stofnaði
hann 1946—7 og nefndi hana
Professor Longhair and the Four
Hairs’ Combo. 1949 breytti hann
nafninu á hljómsveitinni í Profess-
or Longhair and his Shuffling
Hungarians og með Ungveijunum
tók hann upp sín fyrstu lög, 1949.
Ekki fara frekari spurnir af þeirri
sveit, en seinna sama ár tók hann
upp fleiri lög með annarri sveit
sem hann kallaði Blues Jumpers.
Eftir það starfaði hann með sveit
Dave Bartholomews, en ekki gat
hann samt lifað á tónlistinni ein-
göngu á þeim árum, enda átti
hann í það minnsta sjö börn með
þremur eiginkonum a.m.k. og
þeim þurfti hann að leggja til fé.
Á næstu árum tók hann upp tón-
list hjá grúa útgáfufyrirtækja, en
heilsufar hans og slæmir umboðs-
menn komu í veg fyrir að hann
hlyti þá viðurkenningu sem hon-
um bar. Svo fór og að hann gafst
upp á tónlistinni. Margt af því sem
hann tók þá upp hefur verið end-
urútgefíð af Atlantic og Night-
hawk og enginn ætti að láta þær
plötur fram hjá sér fara sem
kemst á annað borð í tæri við
þær. Þar má heyra að Fess er
ekki bara snjall söngvari og fram-
úrskarandi píanóleikari, heldur
var hann einnig fyrirtaks laga-
smiður og eftir á að hyggja er
erfitt að átta sig á því hvers vegna
hann gat ekki lifað á tónlistinni
á þessum árum.
Um 1970 vaknaði mikill áhugi
á blús meðal unga fólksins í
Bandaríkjunum og Professor
Longhair var einn sá fyrsti sem
leitað var að og um leið einn sá
sem erfíðast var að finna. Hann
hafði dregið sig nær algerlega í
hlé og það tók ár að grafast fyrir
um verustað hans. Quint Davis
og Allison Kaslow, sem „fundu“
Fess, sögðu frá því að hann hefði
verið illa haldinn af næringar-
skorti og svo horaður að hann var
að detta í sundur. Hann tók þó
vel í að koma fram að nýju og
gerði prufupptökur með öðrum
New Orleans-tónlistarmanni,
blinda gítarleikaranum snjalla
Snooks Eaglin, 1971. Það ár kom
hann einnig fram á jasshátíð í
New Orleans og þeir sem sáu
hann þar féllu í stafi, enda var
hann betri píanóleikari en nokkur
hafði búist við og sviðsframkoman
var ótrúleg, þó þar færi maður á
sextugsaldri, sem hafði þar að
auki verið sjúkur meirihluta
ævinnar. Prufuupptökur hans
með Snooks týndust í nokkur ár,
en á síðasta ári ^orau þær fram
í dagsljósið og voru gefnar út af
Rounder í Bandaríkjunum og af
Demon í Bretlandi. Á plötunni
leika Fess og Snooks lög eftir
Fess og ýmis rytmablúslög eftir
aðra. Samleikur þeirra er með
afbrigðum skemmtilegur og Fess
syngur á sinn einstaka hátt og
leikur á píanóið af stakri snilld.
Eftir tónleikana 1971 var Fess
eftirsóttur til tónleikahalds í New
Orleans og víðar í Bandaríkjunum,
auk þess sem hann hélt tónleika
í Evrópu 1975 og aftur 1977 og
1978. Hann tók einnig töluvert
upp og á meðal þess er ein besta
plata hans, Crawfish Fiesta, sem
hann tók upp fyrir Alligator 1979,
með einum helsta aðdáanda
sínum, Dr. John. Ekki lifði Fess
þó að sú plata yrði gefin út, því
hann lést stuttu eftir að upptökum
lauk, snemma árs 1980.
Ekki er að merkja það á Craw-
físh Fiesta að nokkuð ami að;
píanóleikurinn er þróttmikill og
söngurinn er öruggur. Lögin eru
sum komin til ára sinna, en endur-
gerð af mikilli smekkvísi. Sjálf-
sagt er að benda mönnum á að
verða sér úti um eintak af Craw-
físh Fiesta, en vísast eiga fleiri
Professor Longhair-plötur eftir að
rata í safnið, þegar menn fara að
hlusta á hann á annað borð.