Morgunblaðið - 21.08.1988, Blaðsíða 32

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. ÁGÚST 1988
32
liðin frá
innrásinni í
Tékkóslóvakíu
■ Ludvik Svoboda, forseti Tékkóslóvakíu, og Alexander Dubcek, leiðtogi kommúnista-
flokks landsins, er innrásin var gerð 1968.
Einstæð frelsisþróun, sem var brotin á bak aftur með hervaldi
Þegar skriðdrekar
Varsjárbandalagsins
brunuðu inn í Prag
þennan morgun fyrir
20 árum, var endi
bundinn á þá ein-
stæðu frelsisþróun,
sem átt hafði sér stað
í Tékkóslóvakíu, frá
því að Alexander Dub-
cek komst þar til
valda í janúar þetta
ár. Á þessu stutta
tímabili einkenndist
allt þjóðlíf í landinu
af slíkum gróanda, að
það hefur oft verið
kallað „Vorið í Prag“.
Hér skal þessi frels-
isþróun rifjuð upp, en
þó farið hratt yfir
sögu.
■ Frá öðrum degi hernámsins í Prag. Á hádegi efndu þúsundir ungs fóiks
til setuverkfalis í Wenseslasstræti. Greinarhöfundur tók þessa mynd.
Imarz þetta ár var prentfrelsi
komið á í landinu. Blöðin tóku
upp sjálfstæða afstöðu gagnvart
stjómvöldum og gagnrýni á þau varð
að sjálfsögðum hlut, sem þau fremur
hvöttu til en löttu og í stað fangels-
ana og annarra refsinga gripu full-
trúar ríkisvaldsins til pennans eða
hljóðnemans til þess að veija gerðir
sínar.
Stórfelldar breytingar voru gerðar
á réttarfari Tékkóslóvakíu. Eftirleið-
is skyldi vera ókleift að handtaka
nokkum fyrirvaralaust og halda hon-
um fangelsuðum langtímum saman,
án þess að viðkomandi fengi að vita
um, hvað honum væri gefið að sök
í raun og vem og mál hans látið
koma fyrir rétt. Dómsvaldið átti að
verða aðgreint frá ríkisvaldinu og
óháð því. Hver, sem ákærður var,
skyldi eiga heimtingu á því, að mál
hans yrði tafarlaust látið koma fyrir
rétt, þar sem óhlutdrægur dómari
kvæði upp rökstuddan úrskurð eða
dóm í máli hans. Mál þúsunda
manna, sem dæmdir höfðu verið sak-
lausir, voru tekin upp að nýju, þeim
veitt uppreisn æru og auk þess
greiddar skaðabætur fyrir áorðið
misrétti, eftir því sem unnt var.
Tékkóslóvakía var orðin að réttarríki
að nýju.
Ferðafrelsi -
trúfrelsi
Ferðafrelsi var komið á. Hver
mátti fara hvert á land, sem hann
vildi, ef hann aðeins átti peninga til
fararinnar. Að vísu má segja, að það
hafi verið miklum erfiðleikum bundið
fyrir fólk að ferðast til útlanda, jafn-
vef þótt það hefði fé til, því að allur
erlendur gjaldeyrir, sem viðkomandi
fékk til farar sinnar, nam 10 dollur-
um og varð að kaupa þá á fimmföldu
gangverði. Þessu ollu hinir miklu
gjaldeyriserfiðleikar landsins. Engu
að síður var þetta stórkostleg breyt-
ing. Þeir sem áttu ættingja í öðrum
löndum og gátu látið þá standa
straum af kostnaðinum við ferð sína,
létu ekki segja sér slíkt tvisvar. Loks
gafst tækifæri til þess að sjá son,
dóttur, móður, föður o.s.frv. eftir ef
til vill 20 ára aðskilnað.
Trúfrelsi var komið á og prestar
tóku aftur við kirkjum landsins. Áður
höfðu fjölmargir þeirra mátt sæta
afarkostum og verið hraktir úr emb-
ættum sínum. Nú skyldi kirkjan gerð
að sérstakri stofnun, en í byltingunni
1948 ttók ríkið algerlega við stjórn