Morgunblaðið - 12.10.1988, Page 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. OKTÓBER 1988
25
Frá vef í málverk
Bergljót Kjartansdóttir sýnir í
FIM-salnum
hafna
rinnar
íaður Tasiilaq, sýnir Halldóri Ás-
og Arna Kolbeinssyni, ráðuneytis-
aq landar rækju í HafinarSrði og
þess að vera tekið um borð.
600.000 krónur í eyðslufé
áhafnar
Grænlenzku rækjutogaramir
byijuðu að landa rælq'u hér, nánar
til tekið á ísafirði, árið 1981 og
síðar einnig í Hafnarfirði og
Reykjavík. Rækjan fór svo áfram
til Danmerkur í flestum tilfellum
með íslenzkum skipafélögum, Sam-
bandinu og Eimskip. Tímabundið
leyfi hefur jafnan verið gefíð út
vegna þessara landana, en þær
stunda togaramir þegar þeir em
að veiðum við Austur-Grænland,
sem er fyrri hluta árs og síðan á
haustin, hafí þeir ekki náð að ljúka
kvóta sínum á fyrra tímabilinu.
Þetta em 30 togarar og koma þeir,
sem veiðamar stunda, tvisvar til
þrisvar hingað til löndunar. Umtals-
verðar tekjur falla í hlut íslendinga
við hveija löndnum. Miðað við
stærstu skipin, koma um 25.000
krónur beint til viðkomandi hafnar
í formi hafnargjalda og sama upp-
hæð til ríkisins í formi vita- og af-
greiðslugjalda. Enginn beinn kostn-
aður kemur þama á móti, því mann-
virkin em öll fyrir hendi. Til við-
bótar kemur oft á tíðum mikil þjón-
usta, viðgerðir ýmis konar, tækja-
kaup, kostur, olía og stundum veið-
arfæri. Loks fær áhöfnin greiddar
út nálægt 600.000 krónur við kom-
una hingað og er þeim að jafnaði
kappsamlega eytt í ýmsan vaming
og skemmtanir. íslenzku skipafé-
lögin hafa tekjur af því að flytja
rækjuna áfram og varahluti heim
og flugfélögin fá ýmsa flutninga
einnig, meðal annars vegna áhafna-
skipta. Togaramir nota hlera frá
Jósafat Hinrikssyni, trollkúlur og
bobbinga frá Plasteinangmn og
Odda og netið í trollin er hnýtt í
Hampiðjunni en þau em sett upp í
Danmörku. Flest skipanna em með
íslenzkar rafeindavogir.
100 milljónir á ári
Fyrst í stað voru þessar landanir
einskorðaðar við ísafjörð, en hafa
nú í talsverðum mæli flutzt til Hafn-
arfjarðar og Reykjavíkur. Umsvifin
em því talsverð og Þorvaldur Jóns-
son, skipamiðlari, er meðal annars
að byggja stóra skemmu í Hafnar-
fírði til að tryggja-þessa þjónustu
enn frekar. Það er mikið í húfí, að
meðaltali um 60 skipakomur á ári,
sem hver um sig færir að minnsta
kosti eina milljón króna inn í
íslenzkt efnahagslíf, líklega meira,
svo 100 milljónir á ári er ekki fjar-
læg tala.
„Eigtim að notfiaera okkur
aðstöðuna“
ísfirðingar hafa lagt mikið upp
úr þessari þjónustu síðan landanir
hófust. Haraldur L. Haraldsson,
bæjarstjóri á ísafírði, segir að á
sínum tíma hafí borizt sérstök ósk
frá grænlenzkum og íslenzkum
stjómvöldum þess efnis að fsfírð-
ingar byggju sem bezt í haginn
fyrir landanir grænlenzku togar-
anna. Menn hefðu því lagt sig fram
um að veita góða þjónustu enda
skiptu þessar landanir bæinn miklu
máli og færðu veruleg viðskipti inn
í hann. „Grænlendingum er veru-
legur hagur í því að landa hér,“
segir Haraldur. „Við eigum að not-
færa okkur þá aðstöðu eins og aðr-
ar þjóðir gera það og nýta hana í
samningum um skiptingu loðnunn-
ar, nýtingu rækjunnar á Dorhn-
banka og mögulegar veiðiheimildir
innan grænlenzku lögsögunnar. Af
hvetju ættum við ekki að sækjast
eftir þeim afla, sem aðrar þjóðir
mega taka, en taka ekki vegna fjar-
lægðar á miðin? Okkur vantar auk-
inn afla til vinnslu og verkefni fyr-
ir skipin. Þetta eru viðkvæm mál
og á þeim margar hliðar. Því er
nauðsynlegt að skoða þau ofan í
kjölinn áður en eitthvað er aðhafzt,
en ég tel ekki rétt að sleppa hend-
inni af þeim möguleika að nota
landanimar í mögulegum samning-
um við Grænlendinga og aðrar þjóð-
ir,“ segir Haraldur.
Sjónarmiðin eru fleiri. Það þarf
líka að gera greinarmun á því hvort
verið er að tala um landanir á físki
eða rækju og hvort um beina þjón-
ustu er að ræða. Flestir viðmælend-
ur Morgunblaðsins voru á þéirri
skoðun, að rétt væri að hafa landan-
ir leyfisbundnar en gefa þjónustu
við erlend fískiskip fijálsa. Með því
mætti auka tekjur hafnanna og
ýmsa þjónustu fyrirtækja í landi
án þess að mikið kæmi á móti.
Landhelgin væri orðin 200 mílur
og ætti það að duga til að hafa
áhrif á nýtingu fiskistofnanna.
Hvað um það, hér er um mikla
hagsmuni að ræða á báða bóga.
Mjög miklu máli skiptir að sam-
komulag náist við Grænlendinga
um nýtingu loðnunnar og rækjunn-
ar. Það getur haft miklar tekjur í
for með sér og ósamkomulag getur
orðið okkur dýrt. Það þarf að meta
það vandlega hvort er meira virði,
tekjur vegna landana og þjónustu
við erlend fískiskip eða möguleiki á
mikilvægum samningum og jafn-
framt hvort ekki er hægt að sam-
eina hagsmunina að einhveiju leyti.
Þá má ennfremur hugsa sér að með
samningum, til dæmis um lejrfí til
landana á rækju, gætu íslendingar
fengið þá kvóta, sem til reiðu eru
við Grænland, en ekki nýttir.
BERGLJÓT Kjartansdóttir opn-
ar í dag myndlistarsýningu í
FÍM-salnum að Garðastræti 6. Á
sýningunni eru 9 málverk, máluð
með tempera og olíulitum, sería
sem hefur austurlensk teppi að
fyrirmyndum.
Þetta er fyrsta einkasýning
Bergljótar hérlendis, en undanfarin
sjö ár hafa hún og Daninn Elmer
haldið margar samsýningar m.a. í
Nýlistasafninu 1983. Þau kalla
myndif sínar „post-painting“ sem
mætti þýða sem eftirmálun. Berg-
ljót sagði, í samtali við Morgun-
blaðið, að hugmyndin hefði verið
að þróast þessi sjö ár. Upphaflega
hefði vakað fyrir þeim að staldra
við og endurskoða þá hluti sem við
höfum daglega fyrir augum, en
einnig hefði þetta verið uppreisn
gegn hefðbundinni ímynd listar og
listamanna.
KAUPSAMNINGUR um kaup
Árna Sigurðssonar og félaga á
þrotabúi rækjuverksmiðju O. N.
Olsen á ísafirði voru undirritaðir
í gær. Kaupverð var 152 milfjón-
ir króna, um 120 miljjónir
greiddar með yfirtöku veð-
skulda, þar af 60 milljón króna
skuld við Landsbankann, og af-
gangurinn með peningum. Jafii-
framt hefur verið stofiiað hluta-
félagið Bjartmar um rekstur
rækjuverksmiðjunnar. Eigendur
eru 14 einstaklingar og fyrirtæki
og hlutafé, sem er 30 mil\jónir,
verður greitt á næstu 15 mánuð-
um. Stjóm Bjartmars hf heftir
heimild tíl að auka hlutafé um
10 miRjónir. Að sögn Áraa Sig-
urðssonar, sem verður fram-
kvæmdastjóri framleiðslusviðs,
er áætlað að hefja skelfisks-
vinnslu í húsinu á laugardag.
Starfsmenn verða fyrst um sinn
16-20 en gætu mest orðið um 40
ef rækju- og skelfiskslínur væru
keyrðar samtímis að sögn Árna.
Að sögn Árna Sigurðssonar
verða helstu hluthafar, auk hans,
Marbakki hf útflutningsfyrirtæki í
Kópavogi, yélsmiðjan Mjölnir í Bol-
ungarvík, Ásgeir Erling Gunnars-
son, á ísafírði, sem verður fram-
kvæmdastjóri fjármálasviðs, og
Bjöm Hermannsson á ísafirði. Með-
al annarra hluthafa mun vera Vél-
smiðjan Oddi á Akureyri, annar
þeirra aðila sem krafðist gjaldþrota-
skipta yfír O. N. Olsen.
Byggðastofnun var síðust veð-
kröfiihafa til að samþykkja kaup-
samninginn en gerði það þó í gær
með bréfí þar sem áréttaðar em í
fjórum liðum þau atriði sem stofn-
unin hafði út á samninginn að setja.
Fyrst er nefnt að nýja fyrirtækið
hafi ekki tryggt sér bankaviðskipti,
þá er bent á að hvorki liggi nægi-
lega skýrt fyrir hvemig hlutafé
verði greitt né hver greiðslugeta
hluthafa sé. Þá er tekið fram að
ekki verði unnt að treysta á lánafyr-
irgreiðslu Byggðastofnunar til að
standa straum af hlutafjárkaupum
og loks bent á að af 152 milljóna
söluverði sé ekkert greitt út við
undirritun kaupsamnings. „Ég skil
ekki hvemig þetta bréf hefiir kom-
ist í hendur Morgunblaðsins," sagði
Ámi Sigurðsson þegar efni þess var
borið undir hann. „Þetta er hið ótrú-
legasta plagg frá forstjóra og lög-
manni Byggðastofnunar, sem við
ræddum við fyrsta veðkröfuhafa.
„Miðað við listasögu aldarinnar
var þetta framtak okkar mjög sak-
laust og þróunin hefur síðan verið"
í þá átt að færa myndlistina nær
öðru því sem er að gerast í sam-
félaginu. Öll list á sér einhveijar
fyrirmyndir, við gengum aðeins
beinna til verks og gerðum myndir
sem öðluðust gildi sitt ekki síst
vegna þess hve fyrirmyndin var
auðþekkjanleg. Þetta var á .þeim
tíma ögrun, sérstaklega við aðra
listamenn, en fyrir okkur vakti að
velq'a fólk til nýrrar vitundar um
samhengið ( myndlist."
Á sýningunni í FÍM-salnum em
níu málverk sem mynda seríu og
eru í sömu stærð og fyrirmyndimar
sem eru austurlensk teppi. „Ég vinn
mest í seríum núna“ sagði Berg-
ljót. „Þetta eru ekki eftirmyndir,
miklu heldur má segja að ég færi
Þá var ekki annað að heyra en að
þeir álitu gefíð og sjálfsagðan hlut
að við tækjum við þessum rekstri.“
Um efni bréfsins sagði Árni að
ekki hefði verið gengið formlega frá
bankaviðskiptum. „En fyrst Lands-
banki íslands treystir sér til að
ávaxta 60 milljón króna inneign í
þrotabúinu hjá okkur, þá tel ég að
þeir muni gjaman vilja hafa okkur
í viðskiptum," sagði Ámi. Hann
sagði það rangt að ekkert lægi fyr-
ir um hvenær hlutafé yrði greitt
og hver greiðslugeta hluthafa væri.
„Hver einasti hluthafi er borgunar-
maður fyrir sínum hlut. Að fyrir-
tækinu standa 14 einstaklingar og
fyrirtæki, allt velstætt eignafólk,"
sagði Ámi. „Bústjóra hefur verið
send nákvæm áætlun um hvemig
hlutaféð verður greitt á næstu 15
mánuðum.
Um það að ekki væri hægt að
ganga að fyrirgreiðslu Byggða-
stofnunar vísri um hlutafjárkaup
EINS og skýrt var frá í Morgun-
blaðinu í gær hefúr Tinna Gunn-
laugsdóttir verið tilnefnd til
fyrstu evrópsku kvikmyndaverð-
launanna fyrir hlutverk sitt í
mynd Hrafiis Gunnlaugssonar, I
skugga hrafiisins. Tinna er ein
af fjórum leikkonum sem hafa
hlotið tilnefiiingu. Þá hefur
Helgi Skúlason verið tilnefiidur
til verðlauna fyrir bestan leik i
aukahlutverki, auk Qögurra ann-
arra leikara.
Aðeins fjórar leikkonur em til-
nefndar til verðlauna fyrir bestan
leik I aðalhlutverki. Þær era, auk
Tinnu, Carmen Maura frá Spáni,
Omella Muti frá Ítalíu og Carol
Scanlan frá írlandi.
Þá var Helgi Skúlason einnig til-
nefndur til verðlauna fyrir bestan
leik í aukahlutverki, bæði fyrir leik
hans í mynd Hrafns Gunnlaugsson-
ar, í skugga hrafnsins, og fyrir leik
í norsku myndinni Leiðsögumaður-
MORGUNBLAÐIÐ/Þorkell
Bergljót Kjartansdóttir
fyrirmyndimar frá vef yfír í mál-
verk.“
Sýningin verður opin frá degin-
um í dag til 23. október frá kl.
14.00—19.00 daglegá.
sagði Ámi að þessi liður ætti sér
þá skýringu að fyrri eigendur Olsen
fengið Iánsloforð frá stofnuninni til
að endurfjármagna reksturinn. „Við
vissum af þessu og ræddum við
Guðmund Malmquist og Karl Jó-
hannsson hvort okkur stæði hlið-
stæð fyrirgreiðsla til boða vegna
sama fyrirtækis, á sama stað, í
sama rekstri og með, að stærstum
hluta, sama starfsfólk. Við töldum
það alls ekki sjálfgefið en létum
vita að við mundum sækjast eftir
fyrirgreiðslu." Ámi sagði rétt að
ekkert hefði verið greitt við undir-
ritun. Hins vegar væri fjármögnun
kaupverðs umfram veðskuldir
tryggð.
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins verða 5 milljónir greiddar
eftir 3 mánuði og 22 milljónir innan
árs. Áætlaðar skuldir O. N. Olsen
vora um 180 milljónir. Ekkert fæst
þvi upp í um helming almennra
krafna.
ínn. Fjórir aðrir voru tilnefndir til
verðlauna, þeir Curt Bois frá Vest-
ur-Þýskalandi, Bjöm Granath frá
Danmörku, Ray McBride frá írlandi
og Wojtek Pszoniak frá Austurríki.
Sérstök dómnefnd sker úr um
hveijir hljóta fyrstu evrópsku kvik-
myndaverðlaunin. Þá dómnefnd
skipar þekkt fólk í evrópska kvik-
myndaheiminum. Franska leikkon-
an Isabelle Huppert er formaður
nefndarinnar, en aðrir nefndarmenn
era ítalski kvikmyndaleikstjórinn
Liliana Cavani, þýski framleiðand-
inn Bemd Eichinger, breski leikar-
inn Ben Kingsley, sovéski leikstjór-
inn og leikarinn Nikita Michalkov,
gríska tónskáldið Mikis Theodorak-
is og pólski leikstjórinn Krzysztof
Zanussi.
Laugardagskvöldið 26. nóvember
næstkomandi kveður dómnefnd
þessi upp úrskurð sinn og verður
verðlaunaafhendingu sjónvarpað
beint um alla Evrópu, þar á meðal
til íslands.
Q. N. Olsen heitir nú Bjartmar:
Aætlað að hefla vinnslu
að nýju á laugardaginn
14 einstaklingar og fyrirtæki keyptu þrotabúið
Evrópsku kvikmyndaverðlaunin:
Tinna ein flögurra
sem voru tilnefndar