Morgunblaðið - 23.10.1988, Síða 58

58
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1988
„Eg vaknaði
einn morgnninn
og ákvað að snúa
blaðinu við“
Að festa rætur. Hvað er það? Að vera alla æsku hjá foreldrum sínum báðum
og báðum í einu?
Eða til skiptis og kynnast þá ýmsum rótum sem festast... festast...
Að sjá Gyðingakonu í strætisvagni í Tel Aviv missa upp ermina og fangamarkið
blasir við ...?
Hvenær festist rót... rætur?
happel er tvítugur og er búsettur í
Reykjavík. Friðrik starfar sem
þjónn á veitingahúsi hér í bæ. Við
Frikki eins og við skulum kalla
hann höfðum mælt okkur mót og
ég byijaði á því að biðja hann að
segja mér eitthvað frá uppruna
sínum.
Eg man fyrst eftir mér í Garða-
bænum en þaðan fluttist ég ásamt
flölskyldu minni til Akureyrar. Ég
byijaði í gagnfræðaskóla þar en fór
síðan í gagnfræðaskólann á Núpi í
Dýrafirði og tók áttunda og níunda
bekkinn þar. Dvaldist þar á heima-
vist. Ég hef oft flust á milli staða.
Foreldrar mínir skildu. Ég var hjá
þeim til skiptis. En ég fór oft á
milli og hafði herbergi á báðum
stöðum. Það var alltaf erfitt að festa
rætur. En það að festa, hlýtur það
ekki að hafa margar merkingar.
Ég fór á Núpsskóla í Dýrafirði. Ég
man alltaf eftir fyrsta deginum á
Núpi. Þá mætti ég stressaður í
bleikum buxum og í bleikri skyrtu.
Fyrst var ég litinn hornauga vegna
þess að flestir voru í leðuijökkum
hlustandi á þungarokk. Svo féll ég
inni hópinn og það myndaðist vin-
skapur milli mín og nokkurra
þungarokkara sem voru þama.
Þetta var skemmtilegt tímabil.
Staðurinn einangraðist stundum
vegna veðurs. Þetta var í fyrsta
skipti sem maður dvaldist úti í sveit
ef hægt er að kalla það svo.
Hvað tók við eftir Núp?
Þá fór ég til Suðureyrar við Súg-
andafjörð. Dvaldist þar í verbúð og
vann í fyrstihúsinu. Vann þá við
flökun, uppskipun, útskipun og við
löndun.
Var ekkert erfitt að komast
inn í móralinn?
Jú það er alltaf tilhneiging á
svona litlum stöðum að viss kjarni
fólks hópar sig saman og vill ekk-
ert kynnast utanaðkomandi aðilum.
Ég er nú þannig að ef ég kem á
stað sem ég hef aldrei áður komið
á þá langar mig til að kynnast
fólki. Það gekk nú ekki vel til að
byija með. En þegar einn gamall
trillukarl heyrði einhvern öskra:
„Weisshappel" þá spurði hann mig
hverrar ættar ég væri að kom í ljós
að hann hafði þekkt afa minn. Við
byijuðum að tala saman og allt fór
að ganga betur. Þetta eru harðir
karlar sem hafa alltaf barist fyrir
lífinu. Karlar sem vita hvað þeir
vilja og segja það sem þeim sýnist.
Karlar í krapinu.
Þetta verbúðarlíf varð ansi
skrautlegt. Þegar maður hafði eign-
ast vini þá fóru peningarnir aðal-
lega í leigubíla milli Suðureyrar og
ísaijarðar en þangað fórum við til
að skemmta okkur. Á þessum aldri
hugsaði maður ekki um annað en
að skemmta sér. Vinnan var bara
puð en nauðsynleg til að maður
gæti stundað hið ljúfa líf.
Fluttistu síðan til Akureyrar?
Já ég fluttist síðan til Akureyrar
og það var hálf innantómt lífið hjá
mér á þessum tíma. Ég var hálf-
gerður anarkisti. Var uppá kant við
allt og alla. En ég flutti svo til
Reykjavíkur og vann við ýmis þjón-
ustustörf. Síðan ákvað ég að fara
til Eskifjarðar á síldarvertíð og byij-
aði að vinna á síldarplani hjá syni
Alla ríka sem þar rekur útgerð. Þá
byijaði verbúðarlífið aftur. Einn
dag vantaði háseta á bát. Verkstjór-
inn spurði þá hyort einhvem lang-
aði á sjóinn. Ég var einn af þeim
sem gáfu sig fram og ég dreif mig
með í túrinn. Tók með mér Garfield
bangsa sem ég hef alltaf með sem
nokkurs konar lukkuhlut. Við kom-
um til baka með fullfermi og fórum
strax út aftur. Eitt sinn þegar ég
var að vinna uppi á dekki þá gall
við útum glugga brúarinnar: „Jæja
Morgunblaðið/Sverrir
Jón Helgi Þórarinsson
eru einnig reglubundið á dag-
skránni.
Um daginn höfðum við til dæmis
samband við Kaupmannasamtökin
og vorum að velta fyrir okkur að
hafa þátt um verslun og viðskipti.
Ef unglingar eða aðrir vilja koma
og gera eitthvað, þá stehdur það
þeim opið. Þeir fá að ráða sér alveg
sjálfír í þáttagerðinni og efni sem
þessir krakkar gera, virðist ná mjög
vel til þeirra sem hlusta.
Hefiirðu á takteinum ákveðnar
tölur yfir hlustun?
Við vitum í sjálfu sér ekkert um
það ennþá. Ég hefði nú haft eitt-
hvað um það fyrir rúmum mánuði
síðan, ef önnur útvarpsstöð hefði
Friðrik, þú ert bara helvítis
pempía." Eg vissi ekkert hvaðan á
mig stóð veðrið. Þá höfðu þeir séð
við mig viðtal sem birst hafði í
Samúelog verið tekið eftir keppnina
herra Utsýn sem ég var í. Þeir
stríddu mér mikið á þessu eftir að
þeir upgötvuðu þetta. En það var
allt í góðu.
Já þú varst herra Útsýn?
Já ég var beðinn um að taka þátt
í þessari keppni á sínum tíma. Þetta
var mjög spennandi man ég. I þijá
mánuði fyrir keppnina stundaði ég
líkamsrækt og naut leiðsagnar Sig-
urðar Gestssonar fyrrum íslands-
meistara í vaxtarrækt. Eftir þriggja
mánaða æfingaprógramm flaug ég
suður og tók þátt í keppninni.
Árangur erfiðis míns skilaði sér og
í verðlaun fékk ég ferð til Spánar.
Þetta var skemmtilegur tími og ég
kynntist fólki sem ég þekki enn
þann dag í dag.
Hvaða álit hefurðu á svona
keppnum?
Mér finnst þær eiga rétt á sér.
Maður lærir á þessu. En mér finnst
það misskilningur þegar fólk segist
vera í þessu bara til að vera með.
Þetta er eins og hver önnur keppni
þar sem allir stefna að sigri. En
eftir þessa keppni tók við vinna.
Ég vann meðal annars við það að
selja skófatnað, vann í tískuverslun
og sem þjónn á veitingastað. Ég
hef alltaf verið haldinn ævintýra-
þrá. Alltaf langað til að gera eitt-
hvað sem ég hef aldrei gert áður.
Einu sinni var mamma að segja
mér frá strák sem hafði farið ’ á
samyrkjubú í ísrael. Ég aflaði mér
upplýsinga og ákvað að skella mér.
Keypti mér eins árs miða fram og
til baka. Flaug fyrst til London og
gisti þar eina nótt. Áður en ég flaug
til ísrael lenti ég í mikilli leit á flug-
vellinum. Þar voru allir teknir í
gegn áður en við gengum um borð
í vélina. Á leiðinni út voru nokkrir
heittrúaðir gyðingar sem stóðu upp
á miðri leið og fóru að lesa upp úr
bænakveri. Vögguðu sér fram og
til baka. Allir svartklæddir, með
svart alskegg og krullur niðrá herð-
ar. Mér var tjáð að þeir bæðu alltaf
tvisvar á dag hvar sem þeir væru
staddir í heiminum. Ég dvaldist í
einn mánuð í Jerúsalem og skoðaða
m.a. Grátmúrinn og Getsemane-
ekki farið af stað með einhvem
happadrættisleik, þar sem vinning-
amir vom milljónavirði. Félagsvís-
indadeild Háskólans kvað ekki
marktækt að gera hlustendakönnun
á þessum forsendum. En við verðum
með í næstu könnun, hvenær sem
hún annars verður. Það er ólíkleg-
asta fólk sem hlustar á stöðina
reglulega. Síminn hringir allan lið-
langan daginn og annað hvort em
menn þá að skamma okkur eða
segja hvað við séum afskaplega
skemmtileg. Þeir sem hlusta á ann-
að borð, fylgjast mjög vel með okk-
ur og láta til sín heyra. Það góða
við þennan útvarpsrekstur er ein-
mitt að fólk leggur eyrum virkilega
við og hlustar, enda full ástæða til.
Margir em búnir að leggja óhemju
mikla vinnu í þættina sína, til að
fræða fólk um margvíslega hluti.
Efnið sem við emm með, er ekki
til þess fallið að fólk láti það fara
inn um annað eyrað og út um hitt,
þannig að mér finnst miklu meira
virði að fá hundrað manns sem
hlusta vel, heldur en þúsund sem
hlusta illa.
Höfðu starfsmenn stöðvarinn-
ar einhverja reynslu af fiölmiðl-
un áður en þið fóruð í gang?
Allir þeir sem em á Rót vom
hálfgerðir nýgræðingar í þessu út-
varpsveseni öllu, en við höfðum
mjög góðan tíma fram undir sumar-
ið til að viða að okkur upplýsingum
í þessum efnum. Núna emm við
komin með hóp af fólki sem búið
er að fá mjög góða reynslu og það
besta við þetta allt saman er
kannski að það aflaði sér þessarar
reynslu án þess að verða fyrir svo
miklum áhrifum frá öðmm fjölmiðl-
um. Þess vegna höfum við gott
tækifæri til að þróast út í eitthvað
nýtt.
Hvernig er Útvarp Rót fiár-
mögnuð?
iýn smsd srnojl inse fitied nnilíö
UMSJON ARI GISLI BRAGASON OG STEINUNN ASMUNDSDOTTIR
J
ón Helgi Þór-
arinsson nefnist ungur maður sem
ættaður er norðan úr landi. Hann
hefur tekið sér ýmislegt fyrir hend-
ur í gegnum tíðina og segir það
stafa af takmarkalausri forvitni
sinni á lífinu. í dag gegnir hann
starfi útvarpsstjóra á Útvarpi Rót
inni f Reykjavík, ásamt því að fást
við meginhugðarefni sitt, leiklist-
ina. Við mæltum okkur mót á litlu
kaffíhúsi í miðbænum og þegar Jón
var búinn að troða í pípu sína, sem
raunar varð fyrir því óláni að brotna
í tvennt á tilþrífamikilli æfíngu hjá
leikfélaginu, byrjaði ég að spyija
hann aðeins út í fortíðina.
Það er af skólagöngu minni að
segja að ég fór í Menntaskólann á
Akureyri og var síðan einn vetur í
Háskóla íslands, í afskaplega þurru
námi sem heitir efnafræði. Ég sá
fljótlega fram á að verða þar fyrir
persónulegu andláti, þannig að ég
yfirgaf skólann og hélt norður á
ný. Svo kom ég suður aftur síðasta
haust og vissi ekkert hvað ég átti
af mér að gera. Fór fyrst að vinna
við að setja saman húsgögn í tvo
og hálfan mánuð, en hætti þegar
ég fékk ekki umsamda launahækk-
un þrátt fyrir ötullega unnin störf.
A þessum tíma var ég aðeins
byijaður að vera á kvöldin og næt-
umar á Útvarpi Rót við smíða
stúdíóið og tengja allt kerfið. Frá
miðjum nóvember og fram í janúar
bjó ég eiginlega á staðnum og lagði
mig svona á milli verka, þegar færi
gafst. Svo bara æxlaðist það þann-
ig að ég varð fastur starfsmaður á
Rótinni. En þar sem ég er ákaflega
forvitinn maður að eðlisfari, hef ég
unnið við allt mögulegt. Ég hef
verið með múrurum, málurum og
rafvirkjum, við smíðar, í vegagerð,
skósmíði og á sjónum, svo eitthvað
sé nefnt.
Hvert var fyrsta starf þitt á
Rót?
Ég byijaði sem dagskrárstjóri.
Ég vissi ekki baun um útvarpsmál
áður en ég byijaði, en fannst þetta
mjög áhugavert viðfangsefni, þann-
ig að ég hellti mér bara út í útvarps-
mennskuna og þótti gaman. Mér
finnst raunar gaman enn og líklega
verð ég í þessu á meðan svo er.
Þóroddur Bjamason var útvarps-
stjóri fyrstu mánuðina, en ég tók
við af honum 1. júní á þessu ári.
Geturðu sagt aðeins frá því
hvernig Rótin varð til?
Sú hugmynd að setja upp útvarp,
sem væri einhverskonar grasrótar-
fyrirbæri, hefur mjög oft verið til
umræðu. í BSRB-verkfallinu ’84
komu upp nijög sterkar raddir um
að það væri nauðsynlegt að hafa
eitthvað svona fyrirbæri sem
málpípu fyrir félagið. Þetta geijað-
ist með mönnum í ákveðinn tíma
og um mitt síðasta ár kom fólk
saman og stofnaði Rót hf., með því
markmiði að hleypa af stokkunum
útvarpsstöð. Það var byijað að selja
hlutabréf og fólk gat keypt hlut frá
fimm þúsund krónum og upp í
svona tuttugu þúsund. Afrakstur-
inn af þeirri sölu er sá, að nú eru
á milli fjögur og fimmhundruð
manns sem eiga stöðina. Svo var
farið af stað og gekk hálf brösug-
lega að koma þessu upp, nánast
allt var unnið í sjálfboðavinnu á
kvöldin og nætumar, fyrir utan einn
mann sem vann fram í miðjan jan-
úar. Fyrst var áætlað að hefja út-
sendingu 1. desember, en það tafð-
ist ýmissa hluta vegna fram í jan-
úaf, nánar tiltekið til 24. janúar.
Við byijuðum að útvarpa eftir há-
degi, en fómm fljótlega út í að bjóða
upp á alvöru dagskrá, frá morgni
til kvölds.
Hver eru helstu markmið
stöðvarinnar?
Aðalhvatinn er sá, að ef gengið
er yfir einhvem í öllum fjölmiðlum,
geti sá hinn sami látið í sér heyra
einhversstaðar. Að til dæmis hvers-
konar verkalýðssamtök hafi sinn
málsvara. Annars er þetta alls ekki
einskorðað við þau, það geta komið
þama hveijir sem vera skal og VSÍ
gæti rétt eins fengið pláss hjá okk-
ur eins og BSRB ef því væri að
skipta. Þama fá menn að opinbera
sína skoðun á hlutunum, sama hvar
þeir standa. Það sem gerir þetta
langsamlega mest spennandi að
mínu mati, er að málfrelsi fólks er
ekki á nokkum hátt heft öðruvísi
en að það má náttúrulega ekki aug-
lýsa brennivín eða vera með klám.
Hefiir fólk notfært sér þessa
nýstárlegu aðstöðu svo einhverju
nemi?
Já, fólk með ólíkustu skoðanir
og viðhorf hefur komið inn í þetta
dæmi. Eins og þú sérð á dag-
skránni, þá eru þama meðal ann-
arra ýmsir pólitískir flokkar, allt frá
vinstri sósíalistum til yfirlýstra and-
stæðinga kommúnisma, Borgara-
flokksins. Trúflokkar og hags-
munasamtök af margvíslegum toga
.isyoiinóa: bom
m fcrfíir! 6i: ioib:
3lði niu
m feiíot
uTrr
jnrífií „ urolioi i;y
8HvD é fiwnevf £i