Morgunblaðið - 23.10.1988, Side 59

59
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1988
Morgunblaðið/Keli
Friðrik Weisshappel
garðinn. Ég skoðaði einnig staðinn
þar sem Jesús er talinn hafa verið
krossfestur og staðinn þar sem
hann er talinn hafa fæðst. Yfir þess-
um áætlaða fæðingarstað hans eru
tvær kirkjur ólíkra trúarbragða
sambyggðar. Munkar og prestar
þessara beggja trúa rífast bókstaf-
lega um að fá að þrífa þennan helga
stað. Ég var svo heppinn að dvelj-
ast hjá leiðsögumanni þann tíma
sem ég dvaldist í Jerúsalem og sýndi
hann mér það markverðasta. M.a.
Jeríkóborg sem er elsta borg í heimi
og Dauðahafið sem er lægsti staður
undir sjávarmáli á jörðinni.
Hvert fórstu svo frá Jerúsal-
em?
Þá fór ég á samyrkjubú rétt fyr-
ir utan Jerúsalem.
Hvað er samyrkjubú?
Samyrkjubú eru lítil þorp mis-
munandi að stærð. Á búinu sem ég
var á var rekin sælgætisverksmiðja,
hótel og þar voru bómullarakrar.
Samyrkjubúin lúta stjóm hinna
ýmsu nefnda. Fólk fær vinnuföt,
mat, húsnæði og allar helstu nauð-
sjmjar en vinnur á móti átta tíma
vinnudag alla daga nema laugar-
daga. Eini frídagurinn í ísrael er
frá sólsetri á föstudegi til sólseturs
á laugardagskvöldi. Strangtrúaðir
gyðingar mega ekkert aðhafast á
þessum eina frídegi nema eitthvað
lífsnauðsynlegt komi upp. Sjálf-
boðaliðar eins og við vorum kölluð
á samyrlq'ubúinu ganga inní ýmis
störf. Við unnum kannski í eld-
húsinu í þijá daga, í þvottahúsinu,
í ijósinu eða á hótelinu. Það búa
alltaf tveir saman á herbergi og
tvisvar í viku fengum við hrein lök
og ef við reyktum fengum við þrjá
pakka af sígarettum á viku. *
Voru þetta ekki mikil við-
brigði?
Jú miðað við öll þægindin hér
heima, t.d. því að geta horft á videó
hvenær sem maður vildi. Þessi
vistaskipti voru alveg stórkostleg
breyting. Vakna til þess að fá að
borða á réttum tíma á morgnana.
Muna að fá sér vel að borða á kvöld-
in því ekki gat maður gengið í
ísskápinn eins og hér heima. Ég
kynntist mörgu þama. Lærði til
dæmis að búa til súkkulaði. í hvert
skipti sem ég fæ mér fyllt súkkul-
aði minnist ég sælgætisverksmiðj-
unnar sem ég vann f á tímabili. Ég
er snillingur í því að búa um rúm.
Ég vann á hótelinu í einn mánuð
mest við það að skipta og búa um
rúm.
Hvað dvaldistu lengi á sam-
yrkjubúinu?
Ég var þar í rúma þijá mánuði.
Þaðan lá leiðin til Tel Aviv og í
gegnum vinkonu herbergisfélaga
míns á samyrkjubúinu komst ég í
kynni við ljósmyndara sem spurði
mig hvort hann mætti taka af mér
myndir. Það varð úr að hann tók
af mér myndir sem birtust í víð-
lesnu tímariti þar í landi. Síðan leið
og beið en út frá þessari myndatöku
fékk ég önnur tækifæri sama eðlis
þar sem ég var að auglýsa innlend-
an tískufatnað. Það hjálpaði mér
að vera ljóshærður með hár niðrá
herðar meðan allir aðrir f kringum
mig voru dökkhærðir. Ég vann út
frá þessu við ýmis fyrirsætustörf.
T.d. í tískusýningum og myndatök-
um fyrir ýmiss konar kjmningu á
fatnaði. Þetta gerði mér kleift að
leigja herbergi í Tel Aviv og tekj-
umar dugðu til að borga húsaleigu
og fyrir mat og öðrum nauðsjmjum.
Á þessu tímabili kynntist ég stúlku
og hennar vinahóp. Ég umgekkst
hana og hennar vini það sem eftir
var af dvöl minni. Þau kepptust
m.a. við að kenna mér hebresku.
Náðirðu tökum á hebresku?
Verandi þama í heilt ár leiddi til
þess að málið síaðist smám saman
inní mig. Mér tókst að gera mig
skiljanlegan. Ég get skilið hana og
tjáð mig ef ég vanda mig. Þetta
gleymist fljótt því hér heima em
ekki tækifæri til að viðhalda mál-
inu. Þessi fyrirsætubransi bauð
uppá ansi fjömgt líf. Ég tek undir
það sem oft er sagt að þetta er
harður bransi. Stanslaust smjaður
og alltaf verið að leika einhvern
annan en maður er fyrir framan
einhvem sem getur hjálpað manni
eitthvað. Þegar þetta er komið á
það sig að maður þurfti að vera í
partíum útum allan bæ og smjaðra
fyrir fólki sem mann langaði ekkert
til að þekkja þá fór ég að hugsa
mig um. Ég vaknaði einn'morgun-
inn og ákvað að snúa blaðinu við.
Hætta þessu innantóma lífí. Fór til
hárskera og lét broddaklippa mig.
Hætti að reykja og stunda næturlíf-
ið. Borðaði eingöngu hollan mat og
sökkti mér í lestur bóka. Kynnti
mér sögu gyðinga og las m.a. um
helförina og neitaði að trúa því að
jafn hrikaleg útrýming á lífí hefði
getað átt sér stað. Éinn daginn
varð mér ljóst að þetta hafði átt
sér stað. Ég var staddur í strætis-
vagni og við hliðina á mér stóð eldri
kona. Strætisvagninn nam staðar á
einni stoppistöðinni og þegar hann
fór af stað aftur rykktist hann við
og við það missir konan jafnvægi
og grípur í stöng. Þá dróst skyrtan
sem hún var í upp handlegginn.
Ég leit á hana og beint fyrir fram-
an augun á mér sá ég greipt í hand-
legginn á henni fangamerki úr út-
rýmingarbúðum nasista. Á þennan
áhrífamikla átt gerði ég mér grein
fyrir því að þetta hafði raunveru-
lega átt sér stað.
Þú hættir þá alveg í fyrirsætu-
starfinu?
Já nema það að ég tók að mér
tvö verkefíii það sem eftir var af
dvölinni. Ég starfaði sem þjónn fyr-
ir fyrirtæki sem sá um veitingar í
samkvæmum. Einnig starfaði ég
sem sölumaður hjá auglýsingafyrir-
tæki. Tíminn leið og áður en ég
vissi var ævintýrið á enda og ég
sneri heim eftir árs dvöl í ísrael.
Hvernig var að koma heim?
Algjört menningarsjokk. Mér
fannst allt gjörbrejitt. Komnar tvær
nýjar útvarpsstöðvar og ný sjón-
varpsstöð. Systir mín búin að eign-
ast bam, kaupa hús og stofna fyrir-
tæki. Fjölskylda mín búin að flytja.
Ég byijaði á því að loka mig inni
í viku. Lesa blöðin og læra á afrugl-
arann. En þetta kom allt saman.
Ég kom heim frekar klæðalítill og
það var ansi kostnaðarsamt og tók
tíma að koma sér upp sæmilegum
fataskáp aftur. Ég sá hlutina í nýju
ljósi. Ég þroskaðist þama úti og sá
lífið frá fleiri sjónarhomum en áð-
ur. M.a. lærði ég að það ert þú sjálf-
ur sem skiptir máli. Persónuleikinn
og lærði að meta fólk fyrir það
hvað það er.
Hvernig líður þér í dag?
Ég rejmi að vera bjartsýnn
jákvæður. Það sem mér fínnst le^B*
inlegast í dag er það hvað efnis-
hyggjan er að ná sterkum tökum á
fólki. Of mikið lífsgæðakapphlaup.
Ertu með einhver sérstök
áhugamál?
Já ég fer oft í leikhús. Ég hlusta
mikið á allar tegundir tónlistar.
Einnig syndi ég töluvert og les
bækur.
Ertu með einhver áform um
framtíðina?
Ég er nýbúinn að sækja um skóki
í USA þar sem ég myndi laSHP*
sjúkranudd. Ég bíð spenntur eftir
svari. Ef ég fæ jákvætt svar mundi
ég fara á næsta ári út og vera eitt
og hálft ár í skólanum. Annars lít
ég björtum augum til framtíðarinn-
ar. Er sáttur við sjálfan mig og líður
vel.
AGB
Við erum nú engir galdramenn
í því, enda óskaplega fátæk. En
reksturinn er svo ódýr áð það er
algjörlega óhugsandi en þetta rúlli
nokkum tíma jrfír. Þær fjármögn-
unarleiðir sem við höfum eru þijár.
Fyrir það fyrsta seljum við klukku-
tímann á tvö þúsund krónur, sem
er mjög ódýrt. Unglingamir og
venjulegir einstaklingar utan úr bæ,
borga ekki neitt, ég hef engan
áhuga á að reyta peninga af því
fólki. Aftur á móti vorkenni ég fé-
lagasamtökum ekkert að borga fyr-
ir sinn tíma. Það er líka þeim í
hag, eftir því sem stöðin styrkist
betur með bæði góðu efni og ein-
hveijum peningum, þá bæta þau
útvarpið sitt og þá er náttúrulega
hlustað meira á þau.
í öðru lagi erum við með ein-
hvem vísi að auglýsingadeild og
hún gengur alveg þokkalega. Það
er mjög gaman af því að mörgum
auglýsendum er nákvæmlega sama
hversu margir hlusta á stöðina,
þeir vilja bara borga. Ég hitti iðu-
lega fólk sem kemur til okkar og
spjrr hvort það geti ekki hjálpað
okkur um einhverja peninga. Þá
verður maður nú yfírleitt bara orð-
laus.
Þriðja fjármögnunarleiðin er
stuðningsáskrift, þá borgar fólk
bara eins mikið og það kærir sig
um á mánuði.
Þrátt fyrir að peningaleg umsvif
séu ekki neitt ægilega mikil, þá ríkir
góður andi í kringum alla fjáröflun
til stöðvarinnar og menn eru yfír-
leitt fúsir tii að leggja okkur lið.
Hveraig er að vera útvarps-
sijóri og hvað felst í því starfi?
Minn verkahringur er að sjá um
að allt gangi nokkum veginn
hnökralaust fyrir sig. Að allir fái
sinn stað í dagskránni og séu
ánægðir með hann og að leiðbeina
öllum þeim sem koma þama nýir
19
Þarna fá menn að
opinbera sína skoðun á
hlutunum, sama hvar
þeir standa. Það sem
gerirþetta
langsamlega mest
spennandi að mínu
matí, er að málfrelsi
fólks er ekki á nokkurn
háttheft öðruvísi en að
það má náttúrulega
ekkiauglýsa brennivín
eða vera með klám
JÓN HELGI
ÞÓRARINSSON
99
Ég var einn afþeim
semgáfu sigfram og
ég dreifmig með í
túrinn. Tókmeðmér
GarGeld bangsa sem ég
hefalltafmeð sem
nokkurs konar
lukkuhlut.
FRIÐRIK
WEISSHAPPEL
99
inn um hvemig þeir eigi að gera
hlutina.
Félagasamtök, sem hafa áhuga
á aðild, fá mig stundum S heimsókn
til að útskýra um hvað Rótin snýst.
Ég þarf að hafa stöðugan hausverk
út af fjáröflun, tala við stjóm Rótar
hf. svona einu sinni í viku til að
leggja fyrir ýmis mál, ég fer og
hitti allskonar fólk og mæti í viðtal
hjá Mogganum. Þetta em milljón
hlutir sem gera þarf og ef ég má
gefa þér heilræði þá skaltu aldrei
gerast útvarpsstjóri, þetta er of
umfangsmikið og tryllt starf til að
nokkur endist í því. Engu að síður
kann ég vel við það.
Þú hefúr verið að smíða dag-
skrá sjálfúr og m.a. lesið upp
íslendingasögurnar. Eiga þær
sérstakt erindi til útvarpshlust-
enda?
Mér fínnst nú bara þjóðþrifamál
að fólk heyri þær og held að tals-
verður fjöldi hlusti á þessa lestra
og fylgist með þeim. Og tilfellið er,
að ef maður heyrir sögu lesna ein-
hvers staðar, dettur inn í einn lest-
ur og finnst hann spennandi, þá eru
allar líkur á að maður taki sig til
og lesi söguna. Ég vona að þetta
kveiki áhuga einhverra á fslend-
ingasögunum. Þetta eru albestu
bókmenntir sem þú lest og kveð-
skanurínn stórkostlegur.
Er eitthvað sérstakt i deigl-
unni í dagskrárgerð?
Það er svona sitt af hveiju. Til
dæmis tókum við upp sakamálaleik-
rit um daginn, sem heitir „Morðið
í Plymouth-hraðlestinni". Ég skrif-
aði það upp úr smásögu eftir Ag-
öthu Cristie, hóaði svo í leikfélagið
mitt og við tókum þetta upp á
tveimur nóttum.
Þrítugasta október nk. verða
fímmtíu ár frá því að hinu sögu-
fræga leikriti „Innrásin frá Mars“
var útvarpað á CBS í Ameríkunni.
Ég er með upprunalegu útgáfuna
á segulbandi og ætla að útvarpa
því þennan dag. Sennilega er ég
þó að bijóta einhver lög því það
má víst ekki útvarpa svona beint á
ensku. Ég held þó að þetta hljóti
að sleppa fyrir hom, því að leikritið
hefur talsvert sögulegt gildi og er
mjög athyglisvert.
Þú talar um leikfélagið þitt,
ertu sem sagt leikari?
Ég er með ólæknandi dellu og
það má segja að leiklistin sé mitt
ópíum. í starfí þar sem maður þeyt-
ist um eins og hvirfilvindur allan
daginn og veit oft ekki í hvom fót-
inn á að stíga, verður maður að
hafa eitthvað svona í bakhendinni
til að firra sig frekari útvarps-
áhyggjum. Leiklistin virðist vera '
rétta leiðin fyrir mig til að varpa
af mér stressinu um stund.
Ég er búinn að vera í áhugaleik-
félögum í sjö ár. Á Akureyri var ég
í litlum leikhóp og á sumrin viðloð-
andi útileikhús, var m.a. með í upp-
setningu fyrsta kamivalsins sem
haldið var á Akureyri. í fyrravetur
tók ég þátt í hugleik sem var sýnd-
ur á Galdraloftinu, fór svo á leiklist-
amámskeið út til Danmerkur í sum-
ar og var þar hjá einum albesta
leikara Finna, Asko Sarkola.
Nú er ég aðili að leikhúsi sem
var stofnað af nokkmm þátttakend-
um á námskeiðinu. Við köllum það
Veðurleikhúsið og höfum aðstöðu í
Hlaðvarpanum.
Segðu mér svolitið meira um
sjálfan þig, hvernig náungi ertu?
Ég veit það ekki... Það tekur
mig ömgglega mörg ár að komast
að því. Þó má segja að ég sé tiltölu-
lega mikill prófessor og dálítið utan
við mig á stundum. Ég er mjög
rólegur, komst að því ungur að ef
maður getur ekki tekið öllum hlut-
um rólega og með æðmleysi, þá
tekst manni aldrei að ljúka neinu
af. Ég hef mikla ást á leiklistinni,
les mikið af bókum, ekki síst ljóða-
bókum, og hlusta á heilmikið af
tónlist. Svo hef ég nú lúmskt gam-
an af að elda mat. Mér finnst
skemmtilegt að hlusta á flesta tón-
list og þá sérstaklega að fara á
tónleika með alls kyns framsæknum
tónlistarmönnum í bflskúrsrokklíf-
inu, ég stunda það grimmt. 22.
október ætla ég að vera með Rótar-
rokk svokallað og þangað fæ ég
vonandi flestar þær bflskúrshljóm-
sveitir sem ég hef frétt af. Það
verður byijað klukkan níu um
kvöldið og haldið áfram fram á
nótt, eins lengi og menn endast.
Þetta verður sent út í beinni útsend-
ingu frá Risinu.
Skrifar þú eitthvað sjálfúr?
Ég hef skrifað ljóð síðan ég var
svona tvítugur og er mjög spenntur _
fyrir því að skrifa leikrit. Ég er líka
búinn að lesa tugi ef ekki hundruð
af leikritahandritum og skrifaði
þetta sakamálaleikrit sem ég gat
um áður. Mér finnst þetta form
mjög heillandi.
Hefúrðu lagt einhver drög að
komandi árum?
Ég ætla að reyna að komast í
einhvem leiklistarskóla næsta vetur
og ef það tekst þá hætti ég sem
útvarpsstjóri og einbeiti mér að leik-
listinni. Eg er svona að grafast fyr-
ir um skóla þessa dagana og þá
sérstaklega i Danmörku, Kalifomi^^
og f Austur-Þýskalandi.
Býstu við að verða eitthvað
viðloðandi útvarp í framtiðinni?
Ábyggilega, ég verð örugglega
tilkippilegur ef einhver góð hug-
mjmd kemur upp. Ef maður hefur
áhuga á einhveijum viðfangsefnum
og nægan tíma til að geta vandað
sig við þau, þá er hægt að gera ~
ótrúlegustu hluti.
S.Á.