Morgunblaðið - 05.11.1988, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. NÓVEMBER 1988
Reuter
Helgimyndum hins sovéska kommúnisma hefúr farið heldur fækk-
andi á síðari árum en enn þykir þó hlýða að halda Lenín hátt á loft.
Hér er verið að leggja síðustu hönd á mynd af honum fyrir hersýn-
inguna á Rauða torginu á mánudag.
*
Atta ríki gætu hafa
smíðað kjamorkuvopn
án öryggiseftirlits
London. Reuter.
ÁTTA ríki hið fæsta kunna að
hafa búið til kjarnorkuvopn án
þess að hafa sætt öryggiseftirliti
Alþjóða kjarnorkumálasto&iun-
arinnar, IAEA, að því er breska
dagblaðið Guardian sagði í gær.
Blaðið vitnaði í þann hluta árs-
skýrslu IAEA fyrir 1987, sem vera
átti trúnaðarmál, en þar kom fram
í máli forstöðumanna stofnunarinn-
ar, að ríkin átta hefðu nægilegt efni
til að búa til þúsundir kjamaodda.
Víetnam, Norður-Kórea og Kól-
umbía hafa alla burði til kjamorku-
vopnasmíði, en ekkert rílganna
þriggja hefur skuldbundið sig til að
leyfa eftirlitsmönnum LAEA að
skoða kjamorkumannvirki, að sögn
Guardian.
Og blaðið heldur áfram: „F'imm
ríki leyfa skoðun á sumum stöðum,
en eru þar fyrir utan með eftirlits-
lausa starfsemi, þar sem farið getur
fram framleiðsla á lq'amorku til
margs konar beinna nota.“ Þessi
ríki eru Argentína, Indland, Pakist-
an, ísrael og Suður-Afríka.
Öryggiseftirlit IAEA miðar að því
að koma í veg fyrir, að kjamorku-
vopn komist í hendur annarra en
gömlu kjamorkuveldanna fimm,
Bandaríkjanna, Sovétríkjanna,
Kína, Bretlands og Frakklands.
Guardian sagðist einnig hafa það
úr fyrmefndum trúnaðarhluta árs-
skýrslunnar, að IAEA stæði framrni
fyrir alvarlegum erfiðleikum í eftir-
litsstarfinu, jafnvel að því er varð-
aði aðildarríkin.
Blaðið sagði, að Hans Meyer, tals-
maður IAEA, hefði neitað að láta
hafa nokkuð eftir sér um efnisatriði
skýrslunnar. „IAEA er ekki lög-
Fundur leiðtoga V-Þýskalands og Frakklands:
Kohl vill bæta tengsl
við Austur-Evrópuríki
Framvegis verður reynt að samræma stefiiu Vestur-
Þjóðverja og Frakka gagnvart Sovétríkjunum
Bonn. Reuter.
HELMUT Kohl, kanslari Vestur-Þýskaiands, og Francois Mitter-
rand, forseti Frakklands, luku tveggja daga viðræðufundi sínum í
gær og skýrði Kohl forsetanum þar frá ferð sinni til Moskvu í siðustu
viku. A fréttamannafúndi sagði kanslarinn að Vestur-Evrópumenn
vildu bæta tengsl sín við Austantjaldsríkin en neitaði að svara spurn-
ingum varðandi þá ósk Sovétmanna að verða gestgjafar alþjóðlegr-
ar mannréttindaráðstefúu í Moskvu 1991.
gæslustofnun, heldur þjónustu-
stofnun, sem ætlað er að veita aðild-
arlöndunum áreiðanlegar upplýs-
ingar um, hvort einstök ríki efna
þau loforð, sem þau hafa gefið,“
hafði blaðið eftir Meyer.
Friedhelm Ost, talsmaður vest-
ur-þýsku stjómarinnar, sagði á
fímmtudag að leiðtogamir tveir
væntu þess að stefna ríkja þeirra
gagnvart Sovétríkjunum yrði fram-
vegis samræmd eftir föngum. Emb-
ættismenn í Bonn sögðu að gefin
yrði út sameiginleg stefnuyfírlýsing
Evrópubandalagsríkja að loknum
fundi þeirra á grísku eyjunni Rhó-
dos í næsta mánuði.
Kohl lét hjá líða að svara spum-
ingum fréttamanna um áðumefnda
mannréttindaráðstefnu og yfírlýs-
ingu hans í Moskvu þess efnis að
Sovétmenn hygðust láta lausa alla
pólitíska fanga í landinu fyrir ára-
mót. Sovéskir embættismenn hafa
sagt að ekki séu meira en tveir
tugir slíkra fanga í öllu landinu en
vestrænir stjómmálaskýrendur
telja þá allt að 300.
Bandaríkjastjórn er mótfallin því
að Sovétmönnum verði falið að
halda mannréttindaráðstefnu og
álíta að þeir muni nýta sér hana
til áróðurs. Bretar og Kanadamenn
hafa tekið í sama streng en Frakk-
ar og Vestur-Þjóðverjar hafa sagt
að þeir myndu geta fallist á hug-
mynd Sovétmanna að uppfylltum
ákveðnum skilyrðum, þ.e. að allir
pólitískir fangar í Sovétríkjunum
verði látnir lausir, hætt verði að
tmfla útsendingar vestrænna út-
varpsstöðva til landsins og Sovét-
borgurum verði veitt frelsi til að
ferðast til annarra landa. Stjórnar-
erindrekar töldu að þar sem Kohl
neitaði að svara spumingum um
þessi mál megi ætla að hann hafí
orðið fyrir þrýstingi af hálfu Banda-
ríkjamanna.
Er spumingu var beint til Mitter-
rands um mannréttindaráðstefnuna
eyddi Kohl henni og sagði að franski
forsetinn ætti eftir að fara í heim-
sókn til Sovétríkjanna en hann er
væntanlegur þangað í desember.
Sovétmenn íresta brottflutningi hersíns frá Afganistan:
Litið á ákvörðunina
sem pólitísk skilaboð
Moskvu. Reuter.
SOVÉSKIR embættismenn sögðu 1 gær, að ákvörðunina um að
fresta um sinn brottflutningi sovésks herliðs frá Afganistan mætti
rekja tíl óánægju með áframhaldandi hernaðaraðstoð vestrænna
ríkja við skæruiiða í landinu.
„Við getum ekki lengur setið
og horft í gaupnir okkar meðan
við erum hafðir að fíflum," sagði
sovéskur stjómmálaskýrandi um
þá yfírlýsingu Alexanders Bes-
smertnykh, fyrsta aðstoðarut-
anríkisráðherra, að brottflutningi
sovéska herliðsins frá Afganistan
yrði hætt í nokkum tíma. Gaf
Bessmertnykh einnig í skyn, að
brottflutningurinn hæflst ekki aft-
ur nema verulega yrði dregið úr
hemaðaraðstoð Vesturlanda við
skæruliða.
Samkvæmt Genfarsamningn-
um, sem undirritaður var í apríl
sl., skyldu Sovétmenn heija brott-
flutning herliðsins, 105.000
manns, í maí sl. og átti helmingur-
inn að vera farinn um miðjan
ágúst. Síðari lota brottfutningsins
átti að byija í þessum mánuði og
herinn allur að vera farinn í febrú-
ar. í samningaviðræðunum lögðu
Bandaríkjamenn áherslu á, að þeir
myndu stöðva allar hergagnasend-
ingar til skæruliða hættu Sovét-
menn alveg stuðningi sínum við
Kabúlstjómina en því hafnaði Sov-
étstjómin. Svaraði hún því til, að
hún hefði haft samstarfssamning
við afgönsk stjómvöld í 67 ár og
styddi lögmæta stjóm.
„Við töldum samt, að um það
væri óformlegur samningur að
fara hægt í sakimar og vinna að
pólitískri lausn,“ sagði sovéskur
embættismaður en hjá Bessmert-
nykh kom það fram, að frá því f
apríl hefðu skæruliðar ráðist 550
sinnum á sovéska hermenn og stór-
aukið eldflaugaárásir á borgir og
bæi.
í sfðasta mánuði sendu Sovét-
menn Kabúlstjórninni skamm-
drægar Scud SS-l-eldflaugar til
vamar gegn skæruliðum og sov-
éskar herflugvélar hafa ráðist á
bækistöðvar þeirra. Erlendir
stjómmálaskýrendur í Moskvu
telja þó útilokað, að Sovétmenn
ætli nú eftir átta ára árangurs-
laust stríð að reyna að knýja fram
hemaðarlegan sigur á skæmliðum.
„Ráðamennimir vita hvað er í
húfi og hvaða álitshnekki þeir biðu
á alþjóðavettvangi og heimafyrir
einnig hættu þeir við brottflutning-
inn,“ sagði vestrænn stjómarerind-
Reuter
Sovéskir hermenn f sjöunda
himni á leið heim frá Afganist-
an en myndin var tekin í ágúst.
reki. „Ég tel, að þeir séu að reyna
að koma á framfæri pólitískum
skiiaboðum fremur en að breyta
hemaðarstöðunni."
„Fólk vill ekki vinna nema með vöndinn yfir sér,“ segir Gorbatsjov
Moskvu. Reuter.
Biðraðirnar fyrir utan verslanir í Moskvu hafa verið óvenju lang-
ar síðustu daga enda er hátíð fyrir höndum, sjálft byltingaraf-
mælið, sem er næstkomandi mánudag. Samt er kurr í fólki og marg-
ir halda því fram, að skorturinn hafi aukist um allan helming síðan
Míkhaíl Gorbatsjov kom til valda.
„Ég man ekki eftir ástandinu
jafn slæmu," sagði kona nokkur.
„í verslunum í okkar hverfi er ekk-
ert að fá. Ekkert kjöt, engar pyls-
ur, engan ost, kaffi, súkkulaði eða
annað sælgæti. Ástandið er eitthvað
betra í miðborginni og biðraðimar
og þröngin eftir því.“
Sovéskir fjölmiðlar gerðu skort-
inum góð skil í gær, föstudag, og
birtu meðal annars ræðu eftir Gorb-
atsjov þar sem hann krafðist rót-
tækra aðgerða til auka framboð á
matvælum.
„Vera má, að við verðum að ýta
öðmm málum til hliðar, málum, sem
em einnig mikilvæg, vegna þess,
að matvælaskortinn verðum við að
leysa hvað sem það kostar," sagði
Gorbatsjov á fundi með háttsettum
mönnum í flokki og ríkisstjóm.
„Vandamálin eru mörg en eitt er
mikilvægast, það er matvælafram-
leiðslan."
Ýmsum þótti kenna örvæntingar
í ræðu Gorbatsjovs enda gerir hann
sér grein fyrir þvi, að almenningur
er orðinn langeygur eftir einhveij-
um árangri af umbótastefnu hans
síðustu þijú árin. „Ég óttast, að
verði ekki róttæk hugarfarsbreyt-
ing hjá þeim, sem vinna við land-
búnaðinn og matvælaframleiðsluna,
verði allt okkar erfiði til einskis,“
sagði hann ennfremur.
I ræðu sinni sagði Gorbatsjov,
að forystan gerðist æ þreyttari á
þeirri rótgrónu tilhneigingu að ljúga
til um ástandið, halda framleiðsl-
unni eftir eða taka einfaldlega ekk-
ert mark á fyrirskipunum og áætl-
unum. „Enn einu sinni verðum við
vitni að því, að fólk vill helst ekki
vinna nema með vöndinn yfír sér.
Við verðum að uppræta þetta
skammarlega hugarfar," sagði
Gorbatsjov en varaði jafnframt við,
að menn hlýddu fyrirskipunum í
blindni og hugsunarlaust.
Reuter
Helmut Kohl (t.h.), kanslari Vestur-Þýskalands, haUar sér að Fran-
cois Mitterrand Frakklandsforseta á blaðamannafúndi leiðtoganna
í Bonn í gær.
Byltingarafmæli
í skugga skortsins