Morgunblaðið - 20.11.1988, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. NÓVEMBER 1988
>
MORGUNBLAÐIÐ RÆÐIR VIÐ ÖNNU GRETU LEIJON,
FYRRVERANDI DÓMSMÁLARÁÐHERRA SVÍÞJÓÐAR
SALARHEHL SVIA
IVEÐI
Við veröum aÖ
upplýsa moröiö
ftlht.d, áPalme
eftir Jóhönnu Kristjonsdottur
„ÉG GERÐI ein mistök, ég skrifaði undir eitt bréf. Bréf sem
átti að gera auðveldara að fínna einn mjög mikilvægan hlekk
varðandi Palme-morðið, sem talinn var raunhæfur. Ég ræði
ekki nánar um hvaða atriði málsins þetta er, enda hefur það
ekki upplýstst. Ég hef reynt að forðast að gaspra um alls
konar atriði sem eru ekki rannsókn Palme-morðsins til
framdráttar. Það hefiir verið of mikið um slíkt gaspur hjá
mörgum. Og ekki orðið málinu til framdráttar. Það hefur svo
mörgu verið ruglað saman, svo margt rangtúlkað, óteljandi
gróur samdar. Það ríður á mestu að þetta verði upplýst, ég
tel það skipti beinlínis sköpum fyrir sálarheill Svía, að það
takist. Ég trúði því að Ebbe Carlsson gæti hjálpað lögreglunni
— og ég ítreka að hann vann allan tímann í samvinnu við
lögregluna — eftir því sem ég best veit. Og það er engin ný
bóla að borgarar gefi sig fram við lögreglu og hafi haft upp
á vitneskju og upplýsingum. Lögreglan hundsar ekki slíkt,
allra síst, þegar upplýsingarnar virtust vera jafh traustar og
í því tilviki, sem hér um ræddi.“
etta sagði Anna Greta
Leijon, fyrrverandi
dómsmálaráðherra
Svíþjóðar í samtali við
Morgunblaðið á föstu-
dagskvöld, en hún kom hingað í
boði Alþýðuflokksins og situr þing
hans., Hún varð fyrst ráðherra
árið 1973 og fór með málefni inn-
flytjenda. Meðan jafnaðarmenn
voru í stjómarandstöðu gegndi
hún auk þingstarfa ýmsum trún-
aðarstörfum fyrir flokk sinn á
sviði verklýðs- og félagsmála.
Síðan varð hún atvinnumálaráð-
herra er jafnaðarmenn tóku við
stjórn á ný. „Þar til 1987,“ segir
hún og brosir dauflega, „að ég
varð dómsmálaráðherra stutta
hríð 1987, hálft ár, að ég varð
að segja af mér.“
Tildrög afsagnarinnar vom að
lífvörður bókaútgefanda Ebbe
nokkurs Carlssons var handtekinn
er hann reyndi að smygla full-
komnum hlemnarbúnaði inn í
landið. Við athugun kom í Ijós að
Ebbe Carlsson hafði um tíma ver-
ið önnum kafinn að rannsaka
morðið á Palme forsætisráðherra
_og virtist hafa til þess aðstoð og
blessun háttsettra aðila. Það upp-
lýstist, að Ebbe Carlsson hafði
undir höndum bréf, undirritað af
Önnu Gretu Leijon, dómsmálaráð-
herra. Þetta bréf hefur aldrei ver-
ið birt og sagði Leijon að það
væri og yrði trúnaðarmál. Heim-
ildir hermdu, að í bréfinu hefði
hún lagt til að Ebbe Carlsson nyti
í hvívetna aðstoðar við rannsókn
sína.
„Auðvitað upplýsi ég ekki hvað
stóð í bréfinu," sagði Anna Greta.
„Það hefur verið fleiprað meira
um Palme-málið en gegnir nokkm
hófí. Ég lít á þetta sem trúnaðar-
mál. En það var ekki hjá því kom-
ist að horfast í augu við, að með
því að ljá undirskrift mína að
þessu bréfí hafði ég sýnt dóm-
greindarskort. Ég hef viðurkennt
það eftir að hafa kynnt mér
ýtmstu málavexti. Nei, það þýðir
ekki að spyija hvort ég myndi
gera þetta aftur hefði ég séð fyr-
ir afleiðingamar. Það er búið og
gert. Moldviðri hefur verið þyrlað
upp sem á sér ekki fordæmi. Við
bættist, að kosningar vom í nánd
og þar sem stjómarandstaðan var
málefnasnauð urðu lyktir þær að
þetta var eitt helsta mál kosning-
anna.“
— Ingvar Carlsson, forsætis-
ráðherra, lýsti því yfir þegar þú
varðst að segja af þér, að hann
bæri fullt traust til þín og myndi
skipa þig ráðherra á ný ef hann
myndaði ríkisstjóm að kosningum
loknum. Hvað varð um þá yfirlýs-
ingu?
„Það verður að hafa í huga að
stjórn jafnaðarmanna er minni-
hlutastjóm og því átti Carlsson
óhægt um vik. Stjómarandstaðan
setti honum stólinn fyrir dyrnar
og hótaði að bera fram vantraust
á stjómina, ef ég yrði ráðherra.
Mér var því fullkomlega Ijóst að
það var óhugsandi. Á hinn bóginn
er ég áfram þingmaður og er nú
meðal annars formaður fjárveit-
inganefndar, svo og sérstaks
vinnuhóps sem gerir tillögur að
framtíðamppbyggingu flokksins,
svo að ég hef yfrið nóg að gera.“
— Svo að við snúum okkur
aftur að „einkarannsókn" Ebbe
Carlssons. Því hefur verið haldið
fram, að hann hafí álitið kúr-
danska eða íranska innflytjendur
viðriðna morðið á Palme.
„í fyrsta lagi endurtek ég, það
er misskilningur að Ebbe Carísson
hafí verið með einhveija einkar-
annsókn í gangi. Hann sneri sér
til lögreglunnar, nánar tiltekið
yflrmanns sænsku ríkislögregl-
unnar Nils Eriks Ahmansson og
skýrði frá vitneskju sem hann
taldi sig búa yfir. Ahmansson taldi
að það væri þess virði að kanna
þessi atriði og því var leitað eftir
því að liðkað yrði fyrir á hærri
stöðum. Það er rangt að Ah-
mansson hafl verið meira og
minna ókunnugt um málið, hann
verður að taka sinn hluta ábyrgð-
arinnar. Varðandi gmnsemdir um
aðild kúrdískra eða íranskra inn-
flytjenda, veit ég ekki um það.
Og þó svo að ég vissi það, myndi
ég vitanlega ekki skýra frá því.“
— En hefði ekki verið eðlilegra
að ríkislögreglan nyti þess trausts
stjómvalda að rannsaka morðmál-
ið án þess að þurfa að leita á
náðir áhugamanns?"
„Við leituðum ekki til Ebbe
Carlssons. Eins og ég sagði, hann
sneri sér til lögreglunnar.
Óbreyttir borgarar verða að koma
til liðs við lögregluna. Það gerist
á hveijum degi og hvar sem er.
Þeir geta veitt ómetanlega hjálp
og ég leit svo á að það væri þess
virði að kanna þetta. En ekki með
hlemnarútbúnaði! Ég hef heldur
aldrei verið sökuð um að hafa
haft vitneskju um þau áform hans,
enda fór hann þar út fyrir öll
mörk. Þegar hér var komið sögu
var enn ríkari ástæða til að hlusta
á fleiri en starfsmenn innan lög-
reglunnar. Svo mörg mistök voru
gerð, strax frá fyrstu mínútunum
eftir að morðið var framið. Svo
miklar mótsagnir, rangtúlkanir
og ósamræmi í vinnubrögðum lög-
reglunnar hafa verið alla tíð, að
það tekur engu tali. Þetta hefur
allt skapað sjúkt andrúmsloft í
Svíþjóð, vantrú á lögreglunni, al-
mennt öryggisleysi fólks sem á
stundum nálgast ofsóknaræði.
Það er mál málanna að morðið á
Palme upplýsist, sænskt samfélag
verður ekki samt fyrr en það er
komið á hreint."
— Hvað um vinnubrögð Hans
Holmers, sem síðan varð að hætta
við rannsóknina — nú kom fram
að hann og Ebbe Carlsson voru
Ljósmynd Mbl. Bjarni
Anna Greta Leijon
vinir. Einhver tengsl þar á rnilli í
þínum huga?
„Holmer var ekki með í rann-
sókninni nóttina sem Palme var
myrtur, svo að mistökin6hófust
ekki hjá honum. Hann gerði sín
mistök, og það hafa greinilega
flestir gert sem hafa haft afskipti
af þessari rannsókn. Það hefur
verið sambandsleysi, skortur á
samvinnu, togstreita og rígur
jafnvel meðal þeirra sem með
réttu hefðu átt að starfa saman.
Það hefur skort á að einhveijir
væru fullkomlega ábyrgir fyrir
framvindu rannsóknarinnar. Ég
reyndi að vera sá aðili sem sam-
ræmdi sem flesta þætti. En það
fór nú eins og það fór. Hvað við-
kemur vináttu Hans Holmers og
Ebbe Carlssons sem hefur verið
gert mikið með, þá er staðreyndin
einfaldlega sú, að ég vissi ekki
um hana, altjent ekki að þeir
væru jafn nánir og síðar kom á
daginn. Ég veit ekki, hvort það
hefði út af fyrir sig breytt
nokkru."
— Fyrir nokkru var sú ásökun
einnig sett fram á hendur þér, að
þú hefðir í dómsmálaráðherratíð
þinni misnotað vald þitt með því
að hringja í saksóknara sænska
ríkisins og krefjast þess að hann
stöðvaði yfirheyrslur yfir til-
teknum Indveija varðandi vopna-
sölu- og mútumálið. >
„Gandhi forsætisráðherra Ind-
lands var boðið í opinbera heim-
sókn á sl. ári, þegar ég var dóms-
málaráðherra. Þá hófst umræða
um, að lögreglán ætti að grípa
tækifærið og yfirheyra ýmsa í
fylgdarliði indverska forsætisráð-
herrans. Ég hefði ekkert haft á
móti því að aðstoða við þetta
mái, en mér fannst gersamlega
fráleitt að kippa boðnum gestum
okkur til lögregluyfirheyrslu. Það
náði beinlínis ekki nokkurri átt.
En á hinn bóginn bauð ég fram
alls konar fyrirgreiðslu við að
komast til botns í málinu, til dæm-
is með því að menn yrðu sendir
til Indlands, málið yrði kannað
eftir diplómatískum leiðum og
fleira. Én við opinbera, boðna
gesti kemur maður ekki fram við
eins og ótínda bófa. En það er
segin saga að það hefur flest sem
mig snertir verið mistúlkað og
snúið á hvolf.“
— Þú ert bitur og sár.
„Já, ég get ekki neitað því.
Þetta hefur verið erfiður tími. Þær
sögur sem hafa verið spunnar upp
um mig eiga sér engin takmörk.
Um tíma var til dæmis staðhæft
að ég væri hálfrugluð af hass-
neyslu. Ætli ég sé ekki bara ein
fárra sem aldrei hef prófað hass!
Svona sögur eru ekki svaraverð-
ar. En það er ekki alltaf hægt að
láta eins og maður kæri sig koll-
óttan. Og það hefur allt verið tínt
til. Svo að þessi tími hefur verið
erfiður fyrir mig og fjölskylduna
mína. En samt hef ég fundið mik-
inn stuðning og góðvilja, langtum
meiri en mig hefði órað fyrir. Svo
að þetta er sæmilega í jafnvægi,
það vonda og góða. En það væri
hlálegt að segja að þetta hafi
ekki tekið á okkur. Ég á þijú
börn, það yngsta er tólf ára, hin
eru rúmlega tvítug og nú á ég
meira að segja pínulítinn ömmu-
strák. Ég veit að krakkarnir hafa
fengið sinn skerf af þessu öllu,
en sem betur fer þekkja þau mig
og treysta mér til að gera ekki
vísvitandi rangt. Ég hef viður-
kennt að mér urðu á mistök, þau
harma ég. En ég get ekki varist
því að hugsa stundum, hvernig
sú manneskja er og hvar hún er
niðurkomin, sem aldrei hefur orð-
ið neitt á.“