Morgunblaðið - 22.11.1988, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. NÓVEMBER 1988
Verðum að snúa frá
ey ðslustefnunní
Ræða Einars Odds
Kristjánssonar á
flokksráðsfundi Sjálf-
stæðisflokksins
Allt frá stofnun hefur Sjálfstæð-
isflokkurinn verið ötull og einarður
í baráttunni fyrir íslensku atvinnu-
lífí. Atvinnulífi sem er nægilega
traust og öflugt til að kaupa þegn-
um þessa lands lífsafkomu sem er
ekki lakari en meðal nágrannaþjóð-
anna. Um leið er framleiðslumáttur
atvinnulífsins og samkeppnishæfni
þess sá homsteinn sem sjálfstæði
okkar litla eyríkis byggist á. For-
ráðamenn íslensks atvinnulífs hafa
alltaf verið sér vel meðvitaðir um
þá þýðingu sem slíkur flokkur hefði.
Ég veit að atvinnurekendur þessa
lands jafnt fiskverkendur sem
kaupmenn, jafnt iðnrekendur sem
útgerðarmenn, hafa verið boðnir og
búnirtil að styrkja Sjálfstæðisflokk-
inn bæði með ómældri vinnu og ijár-
framlögum hvenær sem þörf hefur
krafið. þetta hefur verið gæfa okk-
ar lengi vel og það er hollt að rriinn-
ast þess í dag að þegar verst horfði
fyrir atvinnulífinu í þessu landi,
þegar forheimskun sósíalismans
ætlaði að tröllríða öllu hjá þessari
þjóð, þá var það einmitt gæfa okk-
ar að Sjálfstæðisflokkurinn gat
bjargað því sem bjargað varð.
Það er því ekki að ástæðulausu
sem bæði ég og fjöldi annarra hafa
í dag af því þungar áhyggjur að
svo virðist sem nú þverri mjög til-
trú íslenskra atvinnurekenda á getu
og vilja Sjálfstæðisflokksins til að
beijast fyrir heilbrigðu efnahagslífi.
Það er mjög áberandi að mínum
dómi hve mikill fjöldi fólks í at-
vinnulífinu lætur sig málefni Sjálf-
stæðisflokksins minna varða þótt
þetta fólk í hjarta sínu og sannfær-
ingu sé eindregið fylgjandi þeim
meginhugmyndum sem flokkurinn
hefur alltaf fylgt. Þetta er mikill
voði sem við skulum ekki líta fram-
hjá, heldur skulum við hugleiða
hvað þessu valdi.
Ég trúi því ekki að það sé hin
yfirlýsta stefna flokksins sem þessu
valdi. Reyni maður að átta sig á
þeirri stefnumótun í atvinnumálum
sem átt hefur sér stað á vegum
Sjálfstæðisflokksins á undanföm-
um ámm, svo sem með því að fletta
Landsfundarályktunum, þá er sama
hvar niður er borið. Stefna flokksins
er skýr og hún er afdráttarlaus
varðandi öll þau atriði sem nú hrjá
svo mjög íslenskt atvinnulíf og
íslensk atvinnufyrirtæki, þá er
sama hvort um er að ræða halla
ríkissjóðs eða hallann við útlönd,
hvort það er skuldasöfnunin erlend-
is eða gengismálin, afkoma at-
vinnuveganna eða þróun þeirra
byggða sem tilveru sína eiga undir
útflutningsframleiðslunni, þá er
sama hvar niður er borið, stefna
Sjálfstæðisflokksins er alveg dag-
ljós.
Tökum dæmi, á landsfundi
flokksins árið 1981 mörkuðum við
stefnu í atvinnumálum sem bar yfir-
skriftina „Leiðin til bættra lífs-
kjara“. Þar stendur meðal annars:
„Gengisskráning miðist fyrst og
fremst við almennar breytingar á
framleiðslukostnaði hér á landi og
í samképpnislöndunum. Skráning
krónunnar tryggi jafnframt að út-
flutningsatvinnuvegimir og sam-
keppnisgreinar skili nægilegum
hagnaði í meðalárferði til að standa
undir eðlilegri uppbyggingu og full
atvinna haldist. Verðjöfnunarsjóð-
um verði beitt til að draga úr af-
komusveiflum sjávarútvegsins.“
Og einnig:
„Eitt mikilvægasta skilyrði þess
að sjávarútvegurinn geti starfað
með viðhlítandi árangri er að gengi
krónunnar sé skráð þannig að fyrir-
tæki í sjávarútvegi geti í meðal-
áferði greitt laun til jafns við aðrar
atvinnugreinar og skilað hagnaði
til uppbyggingar.
Sjálfstæðisflokkurinn varar ein-
dregið við millifærslukerfi, þar sem
það leiðir til mismunar milli at-
vinnuvega, fyrirtækja og einstakra
byggðarlaga."
A landsfundinum 1983 gerðum
við einnig samþykktir sem báru
yfirskriftina „Fyrir framtíðina“, þar
segir:
„Af fullri einurð verður að koma
verðbólgunni, þegar á næsta ári,
niður á það stig; sem er í helstu
viðskiptalöndum Islendinga. þannig
skapast gmndvöllur fyrir enn frek-
ari vaxtalækkun, bættri afkomu
heimila og atvinnuvega og heil-
brigðu efnahags- og þjóðlífi.“
Og ennfremur:
„Atvinnuvegunum verður ávallt
að búa þau starfsskilyrði að fram-
leiðsla og framleiðni geti aukist og
góður rekstur skilað arði. Með því
móti verður atvinnuvegunum gert
kleift að ná því réttmæta og eðli-
lega markmiði, að dagvinnulaun
einstaklings nægi til framfærslu
meðalfjölskyldu."
í ályktun okkar frá landsfundin-
um árið 1985 stendur:
„Búið verði þannig að útgerð og
fiskvinnslu að þessar greinar geti
haldið áfram að vera undirstöður
velmegunar í landinu. Eiginfjár-
staða fyrirtækja í sjávarútvegi verði
treyst m.a. með skattalegum að-
gerðum til sveiflujöfnunar milli ára
og verðjöfnunarsjóðum gert kleift
að rækja hlutverk sitt. Fjölbreytni
verði aukin við veiðar og vinnslu
og markaðsleit efld.“
í fyrra héldum við síðast lands-
fund. Þar var enn mörkuð stefna í
efnahags- og atvinnumálum sem
bar yfírskriftina „Á réttri leið“. í
kaflanum um atvinnumál segir:
„Framfarir og aukin verðmæta-
sköpun er grundvöllur þess að unnt
sé að-efla menntakerfið, bæta heil-
brigðisþjónustu og tryggja öldruð-
um og öryrkjum viðunandi lífsskil-
yrði.
Markmiði aukinna framfara og
velferðar verður ekki náð nema
fylgt sé samræmdri og stöðugri
efnahagsstefnu. Halda verður
þenslu innanlands í skefjum og
tryggja jafnvægi í viðskiptum út á
við.“
í setningarræðu sama lands-
fundar vék formaður flokksins,
Þorsteinn Pálsson, að byggðamál-
unum og sagði:
„Engum vafa er undirorpið að
höfuðforsendan fyrir því að skapa
viðunandi aðstæður til búsetu, hvar
sem er á landinu, er að við varðveit-
um þann árangur sem náðst hefur
í baráttunni við verðbólguna. Stöð-
ugleiki í verðlagsmálum er fyrsta
skilyrði raunhæfrar byggðastefnu.
Annað skilyrði er jafnvægi í við-
skiptum við útlönd, því langvarandi
viðskiptahalli er í raun ekkert annað
en skattheimta á útflutningsfram-
leiðsluna, sem flutt er til þjón-
ustunnar. Með öðrum orðum verður
atvinnulífið á landsbyggðinni að
búa við sömu almennu sk.lyrði og
aðrar atvinnugreinar landsmanna.
Þar verða að myndast sömu mögu-
leikar til framleiðniaukningar og í
öðrum atvinnugreinum."
Það má því öllum vera ljóst að
stefna flokksins er og hefur alltaf
verið skýr og afdráttarlaus varð-
andi atvinnumál þessarar þjóðar.
Það er því ekki stefna flokksins sem
slík sem er orsök þessarar dvínandi
tiltrúar meðal atvinnurekenda,
heldur hlýtur það að vera hitt,
hvemig til hefur tekist við fram-
kvæmd þessarar afdráttarlausu
stefnu.
Nú eftir fimm ára stjómarsetu
flokksins stendur íslenskt atvinnulíf
frammi fyrir hrikalegum vandamál-
um. Þetta á jafnt við útflutnings-
greinar, samkeppnisgreinar og
verslun og þjónustu. Þessi vandi er
svo hrikalegur að um allt landið
bæði í þéttbýli sem og í dreifbýli
má heyra brothljóð hruninna fyrir-
tækja nærri daglega og víst er um
það að framundan eru gífurlegir
erfiðleikar sem bitna munu á öllum
landsmönnum til sjávar og sveita.
Þetta gerist þrátt fyrir það að ytri
aðstæður þjóðfélagsins, þ.e. við-
skiptakjör okkar, eru í reynd alls
ekki verri í dag en búast má við í
meðalárferði.
Hvað veldur því að svo er komið?
í mínum huga er það engum
vafa undirorpið hvað veldur og ég
er þess fullviss að það er bæði nauð-
synlegt og rétt fyrir okkur sjálf-
stæðismenn að viðurkenna það af
hreinskilni að við höfum borist af
leið. Við höfum borist frá afdráttar-
lausri stefnu Sjálfstæðisflokksins
og látið glepjast til fylgis við aðra
stefnu; „eyðslustefhuna". Það er
svo létt og auðvelt að fylgja bara
straumnum, það er svo létt og auð-
velt að gera allt fyrir alla, alls stað-
ar og alltaf. Og vissulega er það
hægt um örskotsstund rétt á meðan
góðæri ríður yfir okkur sveiflu-
kennda þjóðfélag, en við máttum
vita betur. Árin 1972 og 1973 reið
eitt slíkt góðærið yfir og við sjálf-
stæðismenn fordæmdum réttilega
vinstri mennina sem þá voru við
völd fyrir óhóf þeirra og andvara-
leysi. 1979 og 1980 var enn góð-
æri og réttilega gagmýndum við
sjálfstæðismenn vinstri flokkana
sem með völdin fóru, af sömu
ástæðum, en þeir þýddust engar
aðvaranir og allt fór á sömu leið
og fyrr. Svo gerðist það árin 1986
og 1987 að mikil tekjusveifla varð
upp á við. Og enn var haldin veisla
sem aldrei fyrr og allir tóku þátt í
henni.
Hið neyðarlega var, að nú áttum
við sæti í ríkisstjórn og bárum á
því fulla ábyrgð sem gerðist og eig-
um ekki að skjóta okkur undan
því. Það er eflaust til lítils að leita
að einstökum sökudólgum. Allir
hljótum við að eiga nokkra hlut-
deild að því hvernig til tókst. Allir
eiga hér hlut að máli jafnt heimili
sem atvinnufyrirtæki, verkalýðs-
foringjar sem sveitarstjórnir. Állir
tóku þátt í veislunni og þótti harla
gott þá stuttu stund sem hún stóð.
Verkefnið er miklu frekar hitt að
glöggva sig á hver staðan er og
hvað okkur megi til varnar verða
svo og hitt hvemig í ósköpunum
við getum afstýrt því í framtíðinni
að slíkir hlutir endurtaki sig sí og
æ. Því þetta má ekki endurtaka
sig, þetta má ekki gerast oftar.
Þessari eyðslustefnu verður að
ljúka. Það er ekki eingöngu um að
tefla góð lífskjör fólks í framtíðinni
og sjálfstæði íslensku atvinnuveg-
anna, heldur er hér bókstaflega allt
í húfi og þar með talið sjálfstæði
þjóðarinnar.
Hér verður fyrir allra hluta sakir
að takast að búa til stöðugleika,
því án hans mun ekkert af framtíð-
armarkmiðum okkar nást. Allar
svona sveiflur koma harðast niður
á útflutnings- og samkeppnisgrein-
um. Það eru alkunnar staðreyndir.
Og dreifðar byggðir landsins sem
eiga líf sitt og tilveru undir útflutn-
ingsframleiðslunni munu aldrei ná
vopnum sínum; þær eru dæmdar
til stöðugs undanhalds og ósigra
nema við hverfum frá þessari
eyðslustefnu, en einbeitum þess í
stað kröftum okkar að þeirri stefnu
stöðugleika í efnahagsmálum sem
er stefna Sjálfstæðisflokksins.
Það er ofureðlilegur og sjálfsagð-
ur hlutur að þjóðin geri kröfu til
þess að njóta sem allra mests arðs
af auðlindum sínum. Það er því
eðlilegt og sjálfsagt að slík krafa
sé gerð til þess atvinnuvegar, þaðan
sem auðsuppsprettan er mest, þ.e.
Einar Oddur Kristjánsson
til sjávarútvegsins. Á tímum hækk-
andi fiskverðs getur sjávarútvegur-
inn bætt á sig auknum kostnaði og
það hefur hann gert í stað þess að
safna meira fé til megurri tíma.
En á tímum fallandi fiskverðs er
það gjörsamlega útilokað og þar
sem engar fírningar eru til blasir
voðinn við.
Þrátt fyrir þessar augljósu stað-
reyndir er haldið áfram að gera
kröfur á hendur útflutningsfram-
leiðslunni. í stað þess að viðurkenna
að byrðamar sem á framleiðslu eru
lagðar eru einfaldlega meiri en svo
að atvinnuvegirnir fái undir þeim
risið, er sýknt og heilagt klifað á
því, að mikið skorti á hagræðingu
og sjávarútvegurinn sé illa rekin
atvinnugrein og offjárfesting sé þar
gífurleg. Meðal annars hafa riokkr-
ir reiknimeistarar í Háskóla Islands
tekið sig saman og þykjast hafa
reiknað út að íslenski fiskveiðiflot-
inn sé 40% of stór. Þessu hafa
margir tekið við sem góðri og gildri
vöm, meðal annars ábyrgir fomstu-
menn í Sjálfstæðisflokknum. En sé
farið í að skoða nánar útreikninga
þeirra háskólamanna og hugað að
hvernig þessi tala er fengin kemur
í ljós að: reiknimeistararnir bjuggu
sér til reiknilíkan og allar forsendur
bjuggu þeir til sjálfir en eins og
sönnum vísindamönnum sæmir
settu þeir óteljandi fyrirvara við
hveija þá forsendu sem þeir notuðu
við útreikninga sína, svo þeir í sjálfu
sér verða ekki sakaðir um óheiðar-
leg vinnubrögð. En með nákvæm-
lega sömu vinnubrögðum má finna
út að fiskveiðiflotinn sé 50% of stór
eða 60% of stór eða bara 30% stór
eða bara 20% of stór. Það er sannar-
lega ástæða til þess að biðja menn
að gæta varúðar og gleypa ekki
svona útreikninga alveg hráa, því
svona framsetning þjónar þeim eina
tilgangi að ýta undir óraunsæjar
kröfur á hendur atvinnulífínu.
Sannleikurinn er sá, að gagnrýn-
endur íslensks sjávarútvegs hafa
aldrei getað stutt gagmýni sína
haldbæmm rökum. Þvert á móti er
það staðreynd að verðmætaaukn-
ingin hefur hvergi verið meiri og
fjárfestingin hvergi skilað betri
arði. Fáir hafa sagt þetta á skýrari
og betri hátt en dr. Vilhjálmur
Egilsson framkvæmdastjóri Versl-
unarráðs, en hann hefur einmitt
sýnt fram á það að framleiðnistigið
í sjávarútveginum sé alls ekki undir-
rótin að efnahagsvand.i okkar og
að þjóðin býr við jafn góð lífskjör
sem raun ber vitni er einmitt vegna
þess hve verðmætasköpun sjávarút-
vegsins er mikil og að það er þess-
ari verðmætasköpun að þakka að
þjóðin skuli vera á meðal tíu tekju-
hæstu þjóða í heimi. Það er því
þyngra en támm taki að hugsa til
þess að þrátt fyrir þessa gífurlegu
verðmætasköpun skuli sjávarút-
vegsplássin út um landið vera á
fallanda fæti og að við horfum upp
á það að taprekstur sjávarútvegs á
þessu ári skuli stefna í þijú þúsund
milljónir króna. Og þá peninga verð-
ur að borga. Einhvern tíma verður
einhver að borga þá.
Þetta var nú sjávarútvegurinn,
og ef við lítum til samkeppnisiðnað-
arins, þá er staðan lítt betri. Hann
hefur mátt taka á sig kostnaðar-
hækkanir langt umfram það sem
gerist í samkeppnislöndunum, rétt
eins og sjávarútvegurinn. Síðan var
gráu bætt ofan á svart nú nýlega,
þegar tekin vom erlend lán til að
borga hluta af tapi frystiiðnaðarins
og peningamir borgaðir út úr gal-
tómum verðjöfnunarsjóði. Slík mis-
munun á milli atvinnuveganna er
hreinn voði og hlýtur að virka á
iðnaðinn eins og frostnótt á ný-
græðinginn að vori, og ef við ætlum
að halda uppi slíkri mismunun, þá
deyr iðnaðurinn hreinlega og það
gerist miklu hraðar en menn halda.
Og þegar við ræðum um framtíð
íslensks atvinnurekstrar er oft á
það bent að framundan séu miklar
breytingar þegar Evrópa verður að
einum markaði árið 1992 og marg-
ir okkar bestu menn hafa á það
bent, að við þurfum að gera okkur
vel ljóst hvers við eigum kost og
hvernig við teljum íslenskum hags-
munum best borgið í efnahagssam-
vinnu við aðrar þjóðir. Þetta er al-
veg rétt, en hitt er þó aðalatriðið
og það sem öllu skiptir, þegar við
semjum við aðrar þjóðir að við
höfum um eitthvað að semja.
Skuldum vafiiar bónbjargaþjóðir
semja ekki um neitt, þurfalingarn-
ir semja ekki um neitt, heldur
taka aðeins við því sem að þeim
er rétt, og það oftast í gustuka
skyni.
Og þetta skulum við hafa í huga
því við okkur blasir að íslensk fram-
leiðsla stendur á brauðfótum, ein-
mitt núna þegar svo miklu varðar
að hún sé sterk. Og íslensk fram-
leiðsla stendur á brauðfótum vegna
þess að henni er um megn að standa
undir þessari gífurlegu eyðslu sem
þjóðin hefur tamið sér. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur hér verk að vinna
og eins og ég gat um hér að fram-
an, þá hafa stefnumál hans alltaf
verið skýr, en stefnan er og hefur
alltaf verið sú að standa trúan vörð
um sjálfstætt heilbrigt efnahagslíf
og þó að örlögin hafí hagað því
þannig til að flokkurinn sé nú um
stundarsakir í stjórnarandstöðu, þá
er hér sannarlega verk að vinna.
Við verðum að snúa frá eyðslu-
stefnunni og flokkurinn getur beitt
sér og getur haft úrslitaáhrif í þá
átt, þó hann sé í stjómarandstöðu,
en ég fullyrði að engin einstök að-
gerð á þessu sviði er jafn þýðingar-
mikil fyrir íslenskt atvinnulíf eins
og nú er háttað og sú að þingflokk-
ur Sjálfstæðisflokksins einhendi sér
á Alþingi í baráttuna við lækkun
ríkisútgjalda á öllum sviðum og er
þá ekkert undanskilið, því það er
höfuðmál að við lækkum þjónustu-
stig ríkisins frá því sem það nú er.
Það hefur verið lagt fram fjár-
lagafrumvarp fyrir næsta ár. Að-
standendur þessa frumvarps kalla
það frumvarp aðhalds og sparnaðar
en það er að sjálfsögðu hið versta
öfugmæli því þetta frumvarp er
vígt öllum þeim sjálfsblekkingum
sem því miður hafa einkennt slík
frumvörp á Islandi allt of lengi, og
takist ekki að skera það verulega
niður mun eyðslustefna halda hér
áfram, og jafnvel verri en nokkurn
tíma fyrr, en slíkt er óbærilegt fyr-
ir atvinnulífið.
Ég veit ósköp vel að það hefur
aldrei tíðkast á Alþingi að stjómar-
andstaðan gangi fram fyrir skjöldu
í að skera niður ríkisútgjöld en það
er kominn tími til að bijóta blað í
þessum efnum. Því Sjálfstæðis-
flokkurinn verður væntanlega ekki
lengi í stjómarandstöðu. Hann mun
innan tíðar axla ábyrgð á ný á
landsstjóminni og þá gildir það, ef
farsæld á að fylgja störfum, að
hafa verið trúr og hollur stefnu sinni
og markmiðum gegn um þykkt og
þunnt. Þannig er ég þess fullviss
að fólk í atvinnulífinu fái á ný aukna
tiltrú og traust á Sjálfstæðisflokkn-
um, en á því er höfuðnauðsyn því
einmitt með slíkum öflugum stuðn-
ingi frá íslensku atvinnulífi mun
Sjálfstæðisflokkurinn ná ömgglega
sínum fyrri styrk. Þess þarfnast
íslenskt atvinnulíf umfram allt.
Höfundur er framkvæmdastjóri á
Flateyri.