Morgunblaðið - 22.11.1988, Qupperneq 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. NÓVEMBER 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
MatthíasJohannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
BjörnJóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. f lausasölu 70 kr. eintakið.
Flokksþingin og
fortíðin
Bæði Alþýðuflokkur og
Framsóknarflokkur héldu
flokksþing um helgina. Það var
ekki norðangarrinn á þingunum
þeim, heldur hauststillur. For-
maður Alþýðuflokksins flutti
einhvers konar „höfuðlausn“ á
þingi Framsóknarflokksins.
Formaður Framsóknarflokksins
fór með svipaða rullu á krata-
þinginu.
„Ekki eru allir viðhlæjendur
vinir.“ Engu að síður vöktu
þessar gagnkvæmu heimsóknir
flokksformannanna athygli.
Þær gefa og tilefni til þess að
horfa um öxl á samþættingu
þessara flokka á liðinni tíð.
Maður hét Jónas Jónsson frá
Hriflu og kom mjög við sögu
íslenzkra þjóðmála um áratuga-
skeið. Hann stóð að stofnun
tveggja stjómmálaflokka árið
1916: Alþýðuflokksins og
Framsóknarflokksins. Skyldi
annar hazla sér völl við_ sjávar-
síðu, hinn til sveita. A ýmsu
hefur gengið á langri leið þess-
ara rúmlega sjötugu stjóm-
málaflokka og stundum verið
vík á milli vina, en „römm er
sú taug sem rekka dregur föð-
urtúna til“. Það kom f ljós við
síðustu stjómarmyndun.
Samstarf Alþýðuflokks og
Framsóknarflokks hefur senni-
lega aldrei verið nær því sem
til var stofnað í upphafi en í
hræðslubandalaginu 1956. Þá
efndu flokkamir til sérstæðra
kosningasamtaka. Alþýðuflokk-
urinn bauð ekki fram gegn
Framsóknarflokki, þar sem sá
síðamefndi hafði meira kjör-
fylgi en sá fyrrnefndi, heldur
studdi frambjóðendur hans. Og
Framsóknarflokkurinn veitti
Alþýðuflokknum sams konar
stuðning þar sem hann stóð
betur að vígi. Tilgangurinn var
að ná þingmeirihluta með
minnihluta atkvæða. Það tókst
ekki. Og mikill styrr stóð um
lögmæti þessa fóstbræðralags.
En tilraunin talar sínu máli.
Enginn íslenzkur stjómmála-
flokkur hefur verið jafnlaginn
við að tryggja sér völd og áhrif
með stjómaraðild og Framsókn-
arflokkurinn, þótt á ýmsu hafi
gengið um kjörfylgi hans. Hæst
ber þijár langlotur flokksins í
stjómarráðinu. Fyrsta langlota
Framsóknarflokksins í stjómar-
ráðinu stóð frá árinu 1927 allar
götur til ársins 1942, eða í hálf-
an annan áratug. Þetta vóm
ár kreppu, hafta, skömmtunar
og miðstýringar. Þá lágu stjóm-
málamennimir yfir reikningum
einstakra fyrirtækja eins og nú
skal gera í gegnum „Stefáns-
sjóðinn", ef marka má orð for-
sætisráðherra. Hvers konar op-
inber ofstjóm tafði fyrir hlið-
stæðum framfömm hér og áttu
sér stað víða erlendis. Onnur
stjómarlota Framsóknarflokk-
ins stóð í tólf ár, frá 1947 til
1958. Þá hófst viðreisnin, sem
skilaði þjóðinni vel á veg til
fijálsræðis og stöðugleika í
þjóðarbúskapnum. Þriðja þrá-
seta Framsóknarflokksins í
ríkisstjóm hófst síðan 1971 og
stendur enn. Þetta tímabil
spannar m.a. „verðbólguáratug-
inn“.
Framsóknarflokkurinn hefur
nú setið samfellt í stjórnarráð-
inu í 17 ár — í 7 ríkisstjómum.
Steingrímur Hermannsson,
formaður flokksins, hefur verið
ráðherra í áratug og í tvígang
forsætisráðherra. Framsóknar-
flokkurinn hefur oft og lengi á
þessu tímabili borið stjómar-
farslega ábyrgð á tveimur at-
vinnumálaráðuneytum: sjávar-
útvegsráðuneyti og landbúnað-
arráðuneyti. Ekki er hægt að
segja, þegar horft er til þessara
málaflokka á líðandi stund, að
verkin lofi meistarann.
Þegar Framsóknarflokkurinn
fékk fyrst forsæti í ríkisstjórn
árið 1927 var það fyrir atfylgi
Alþýðuflokksins. Að því leyti
hafði ekkert breytzt á rúmum
sextíu ámm þegar núverandi
stjóm var mynduð.
Þeir em kokhraustir foringjar
félagshyggjunnar um þessar
mundir. Og raunar engu líkara
en þeir telji dagdrauma sína
pólitískan vemleika! En rósir
fölna fyrr en varir, ekki sízt
pólitískar rósir. Þetta nýja
„hræðslubandalag“, sem telur
sig, að því er virðist, hafa í öll-
um höndum við Sjálfstæðis-
flokkinn á eftir að súpa marga
fjöruna. 0g það á eftir að fara
í gegnum kosningar. Þá getur
verið að Alþýðuflokkurinn verði
spurður um viðreisnaráformin
fyrir síðustu kosningar og ýmis-
legt fleira. Og kannski verður
formaður Framsóknarflokksins
einnig spurður um frjálshyggju-
tilburðina fyrir síðustu kosning-
ar — því ekki vantar fijáls-
hyggjumennina í Reykjanes-
kjördæmi, þótt gjaldkeri Fram-
sóknarflokksins mglist við-
stöðulaust á nútímanum og
kreppuámnum, ef marka má
innantóm glamuryrði hans um
sjálfstæðisfólk.
Forsetinn tekur við heiðursfélagaskjali íslendingafélagsins í Vancouver úr hendi Róberts Ásgeirsson-
ar, formanns íslendingafélagsins.
Að koma og sjá
tíl að skilja
Viðtal við forseta íslands, frú Vigdísi
Finnbogadóttur, um heimsókn til Vestur-íslendinga
og ráðstefnuna „Ferð til friðar“
Það var gaman að vera íslend-
ingur í Vancouver í Kanada dag-
ana 24.-27. október síðastiiðinn —
þar sem fulltrúar 65 þjóðlanda
voru samankomnir til að ræða
um hvernig „ferðaþjónusta gæti
orðið leiðandi afl til alheims-
friðar“. Hinn glæsilegi forseti
okkar skipaði þar heiðurssæti og
tókst — með persónutöfrum,
glæsilegri framkomu og snjallri
setningarræðu að glæða samko-
muna þeim hugblæ, að litla eyjan
í norðri var í brennidepli. Hlý-
leiki, virðuleiki og létt kímni
sameinaðist i einni persónu. Það
var stór stund í ráðstefiiulok,
þegar allir þjóðarfulltrúar stóðu
upp í virðingarskyni og báðu frú
Vigdísi og um leið friðelskandi
smáþjóð að vera áfram í forsæti
undir friðarmerki.
Væntanlegt íslendingahús
og menningarmiðstöð
Forseti íslands lyfti öðru Grettis-
taki með heimsókn sinni til Van-
couver, en heimsókn hennar var
einstök hvatning fyrir vestur-ís-
lenska samfélagið. „Allir af íslensku
bergi brotnir, jafnt ungir sem gaml-
ir, komu til að veita forseta sínum
virðingu — ekki aðeins Vestur-
íslendingar heldur allir þeim tengd-
ir. Vigdís hefur auðgað okkur með
lifandi persónuleika og heillandi
framkomu. Rætt hefur verið um
að koma hér upp íslendingahúsi eða
menningarmiðstöð, þar sem íslen-
skar útflutningsvörur, bókmenntir
og menning yrði kynnt. Okkur vant-
aði aðeins eldmóð og sameiningar-
afl til að hrinda því í framkvæmd.
Heimsókn frú Vigdísar hefur gefið
okkur hvorttveggja og núna hef ég
trú á, að ekki sé langt í íslendinga-
húsið, sagði Róbert Asgeirsson,
formaður íslendingafélagsins í
Vancouver."
hvað hún segir um íslenska menn
ingararfinn og skyldur íslending
gagnvart vestur-íslenska samfélag
inu, sem telur um 50.000 manns
Einnig er fróðlegt að heyra, hva
henni finnst um mikilvægi ráðstefr
unnar — fyrir heimsbyggðina o
fyrir ímynd íslands. Frú Vigdís g£
sér tíma til að svara ofangreind
yfír morgunkaffí klukkan sjö ■
aðeins klukkutíma áður en hú
kvaddi ráðstefnugesti með glæs
brag.
Að koma og sjá
er að skilja
— Á íslandi lifír fólk góðu 1
með mikla menningu og í mínu
huga gildir hið sama um Kanad
En á sama hátt og enginn skil
Island að fullu nema að koma þang-
að, þá hafa einkenni og svipmót
kanadísku þjóðarinnar ekki verið
mér ljós fyrr en núna, segir frú
Vigdís. Ég gerði mér ekki fulla
grein fyrir því stórmerkilega fyrir-
bæri, sem Vestur-íslendingar eru —
að þeir skuli enn varðveita hin ein-
stæðu sérkenni Islendinga „að
muna upphaf sitt“. Bláfátækir og
snauðir komu þeir til Kanada, en
„§ölskyldufortíðina“ tóku þeir með
sér og börnin þeirra fá hana í sinn
menningarsjóð. „Afi og amma
komu frá þessum hluta Islands —
ættingjar mínir búa þar enn — árið
nítján hundruð og eitthvað flutti
pabbi hingað“, en eitthvað þessu
líkt hljómaði frá öllum, sem ég
hitti. Að muna upphaf sitt — að
vita rætur sjnar er mikill styrkur
fyrir Vestur-íslendinga — menning-
ararfur, sem gefur lífi þeirra lit og
gildi.
Skyldur íslendinga við
Vestur-íslendinga
— íslenska þjóðin má vera stolt
af íslenska þjóðarbrotinu í Kanada
- á að kunna að rækta frændsemi,
sem nær vestur yfír haf og meta
hana mikils. Vestur-íslendingum er
það til dæmis mikið metnaðarmál
að skapa í Vancouver íslenska
menningar- og verslunarmiðstöð, í
svipuðum anda og Norræna húsið
í Reykjavík eða Hús Jóns Sigurðs-
sonar í Kaupmannahöfn. íslending-
Fyrstu hughrif forsetans
úr Kanadaheimsókn
Frú Vigdís var í fjögurra daga
skipulagðri dagskrá á vegum Is-
lendingafélagsins í Vancouver áður
en ráðstefnan hófst. Þetta var í
fyrsta skipti, sem frú Vigdís heim-
sækir íslendingabyggðir í Kanada,
og gaman að heyra um hughrif
hennar í þessari fyrstu heimsókn —
Forsetinn, Louis D’Amore og Patrick Reid skemmta sér vel yfir ræi
Kanada hjá Sameinuðu þjóðunum og formanns kanadíska stjórnniálaflol