Morgunblaðið - 15.01.1989, Síða 6

V6

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. JANÚAR 1989
Halldór Sigurðsson hefur
ferðast á íslensku vegabréfi
um allan heim sem einn helsti
fréttaskýrandi og
sérfræðingur Danmerkur í
málefnum Suður-Ameríku og
Afríku. Hér segir hann frá
lífi og starfi
heimshomaflakkara sem oft
hefur verið hætt kominn.
eftir Pól Pólsson mynd Elsa María Ólafsdóttir
ÉG VONA þú hafir ekkert á móti því
að við tölum saman á dönsku. Ég get
auðvitað talað íslensku, það tekur mig
bara dálítinn tíma að skipta yfir; þegar
ég heimsæki ísland fer heil vika í
það ... Halldór Sigurðsson segir þetta
brosandi — þó ekki afsakandi; þetta
er skiljanleg ósk frá hálfdönskum
manni sem flutti ellefii ára gamall frá
íslandi fyrir 42 árum. Svo við ræðum
saman á dönsku þar sem við sitjum á
dimmu og köldu vetrarkvöldi í matsal
Útvarpshússins við Rosenornsallé í
Kaupmannahöfn, en Danska -
ríkisútvarpið (DR hér á eftir, bæði
hijóð- og sjónvarp) hefiir verið
aðalstarfsvettvangur Halldórs um
langt árabil. Hann er einn helsti
sérfræðingur DR í málefiium
Suður-Ameríku og Afríku — hefúr sent
frá sér nokkrar bækur þar að lútandi
— en hefúr einnig Qallað um Qölmörg
önnur lönd í lengri eða skemmri tíma,
þ. á m. íslandi.
MEÐIMÐAÐ
Halldór fæddist á Seyðisfirði 5. maí
1935, þar sem faðir hans, Hjörtur
Sigurðsson, var rafveitustjóri. Móð-
ir hans, Rigmor Sigurðsson, var frá
Árósum á Jótlandi; þau Hjörtur
höfðu ruglað saman reytum sínum
meðan hann var þar við verkfræðin-
ám.
Það var mamma sem stóð fyrir
því að öll fjölskyldan bæri sama
eftimafn, segir Halldór. — Hún
hafði þann möguieika í huga að við
ættum eftir að flytja til Danmerkur
og þótti fáránlegt að íjölskyldan
hefði ólík eftimöfn: Sigurðsson,
Hjartarson, Hjartardætur (ég á
tvær systur); það brýtur í bága við
danska nafnahefð og þess vegna
fékk hún prestinn á Sqyðisfirði til
að skrifa okkur öll Sigurðsson í
kirkjubækumar.
En það er ekkert skrýtið að
mamma skyldi hugsa svona, því það
var ekki gott að vera útlendingur
á íslandi á þessum tíma, sérstak-
lega fyrir Dani. Á stríðsámnum var
ég á Hjarðarhaga við Jökulsá á Brú
og aðstæðumar þar vom eins og
þær höfðu verið um aldir. Hjarðar-
hagi varð meðan ég var þar fyrsti
bærinn í héraðinu sem fékk raf-
magn, frá vindmyllu. En við vomm
sem sagt látin vera þar systkinin
því yfirvöld á Seyðisfirði vildu ekki
að böm væm í bænum vegna her-
stöðvarinnar sem þýskar orrustu-
flugvélar bombardemðu annað
slagið. Yið áttum þar góða daga
og vorum reyndar fegin að komast
frá Seyðisfirði, því við urðum oft
fyrir aðkasti vegna mömmu. Hún
var kölluð danski djöfullinn og ég
lenti oft í slagsmálum út af því.
Að sjálfsögðu var það sambands-
slitamálið sem olli óvinsældum
Dana á íslandi á þessum ámm, en
ég var svo ungur að ég gat náttúr-
lega ekki sett kjaftshöggin í það
samhengi.
Pabbi og mamma fluttu svo til
Reykjavíkur árið 1944 og við systk-
inin ári seinna. Þá fór ég að bera
út og selja dagblöð og kynntist
meðal annars þeim sérstæða manni
Óla blaðasala. Það er ekki langt
síðan ég var á íslandi og tók viðtal
við hann og hann hafði ekkert
breyst eftir öll þessi ár. Blessaður
kallinn...
Jæja, áfram með æviágripið:
Foreldrar mínir skildu árið 1946
og við systkinin fluttum með
mömmu til Árósa. Þar gekk ég í
skóla til 17 ára aldurs, en þá réð
ég mig til starfa hjá 0K (Ostasiat-
isk Kompagni), sem er stærsta og
frægasta fyrirtækið í sögu Dan-
merkur. Það er það reyndar ekki
lengur, A.P. Maller og Lego em
stærri núria, en upp úr 1950 var
það ævintýralega stöndugt, með
yfir 100 útibú um allan heim og
35.000 manns í vinnu. Og flutn-
ingaskipin vom eina raunhæfa leið-
in á þeim tíma fyrir þá sem lang-
aði út að skoða heiminn. Ég var
hjá 0K í 10 ár; 5 ár hér í Kaup-
mannahöfn og 5 ár í Suður-
Ameríku, nánar tiltekið Brasilíu, og
verslaði að sjálfsögðu aðallega með
kaffi.
Meiningin var hins vegar aldrei
sú að flendjast í verslunarmennsk-
unni; ég ætlaði mér alltaf í blaða-
mennsku og leit á starf mitt hjá
0K sem stökkpall yfir í hana. Árið
1961 sagði ég því upp starfi mínu
og lagðist í ferðalög. Ég var þá
þegar farinn að skrifa og hafði
unnið lítillega fyrir DR; til dæniis
þátt um afnám einokunarverslunar
Dana á íslandi. Það var merkileg
lífsreynsla því þátturinn var ræki-
lega ritskoðaður og ég varð að gera
miklar breytingar á handritinu til
að fá hann sendan út. Nýlendutími
Dana á íslandi er af einhveijum
ástæðum mjög viðkvæmt mál, sem
kemur ekki síst fram í því að ísland
er eina danska nýlendan sem sagn-
fræðingar hér hafa nánast ekkert
skrifað um.
En ég byijaði sam sagt fljótt að
vinna fyrir DR, varð fastur lausa-
maður ’64 og fastráðinn ’75 og hef
verið það síðan. í byijun sem sér-
fræðingur í málefnum Suður-
Ameríku, en eftir Kúbudeiluna ’62
opnuðust augu fólks fyrir því að
þessi lönd væru ekki bara banana-
lýðveldi með endalausum valdarán-
um og byltingum. Spánn og Portú-
gal bættust svo við því ég gat talað
portúgölsku og spænsku. Og þrátt
fyrir að þetta væru evrópskar þjóð-
ir var ekki skrifað mikið um þær á
þeim tíma. Síðan bættist Suður-
Afríka við, því þar eru margar
gamlar portúgalskar nýlendur, og
svo framvegis . . . Það yrði alltof
löng romsa að fara að telja upp öll
þau lönd sem ég hef fjallað um.
— Eitt þeirra er ísland ...
Já, frá miðjum sjöunda áratugn-
um og þangað til ég var fastráðinn
’75 má segja að ég hafi verið einn
um að fjalla um ísland í DR, bæði
í útvarpinu og sjónvarpinu, og síðan
hef ég gert marga sjálfstæða þætti
um íslensk málefni, sérstaklega fyr-