Morgunblaðið - 18.02.1989, Blaðsíða 10

10_________
Hæstiréttur
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. FEBRÚAR 1989
Fæðingarorlof skerði
ekki laun í veikindum
HÆSTIREÝTUR hefur staðfest dóm undirréttar um að feeðingaror-
lofsfé konu komi ekki til frádráttar veikindalaunum frá vinnuveit-
enda. Málsatvik voru þau að konan, Margrét Eygló Birgisdóttir, sem
um árabil hafði unnið hjá Vinnslustöðinni h/f í Vestmannaeyjum,
hætti störfum að læknisráði á 27 viku meðgöngu vegna fæðingareitr-
unar. Hún gerði kröfu til vinnuveitandans um Iaun í forföllum sínum,
samkvæmt áunnum rétti, fram að fæðingu en frá þeim tíma tæki
hún fæðingarorlof.
Vinnuveitandinn hafnaði kröfu
konunnar og taldi fæðingareitrun
ekki sjúkdóm í skilningi lagaá-
kvæða um rétt launafólks til launa
vegna sjúkraforfalla enda giltu sér-
stakar reglur um fæðingarorlof. Þá
taldi vinnuveitandinn að jafnvel
þótt fallist yrði á að um sjúkdóm
væri að ræða hefði konan ekki veirð
óvinnufær og benti á að hún hefði
sinnti öllum venjulegum störfum á
heimili sínu.
Læknaráð fjallaði um málið við
meðferð á lægra dómstigi og komst
að þeirri niðurstöðu að konunni
hefði verið nauðsynlegt að vera frá
vinnu vegna fæðingareitrunarinnar.
Meirihluti Hæstaréttar, hæsta-
réttardómaramir Benedikt Blöndal,
Guðrún Erlendsdóttir og Haraldur
Henrysson, staðfesti niðurstöðu
héraðsdóms með sérfróðum með-
dómsmönnum um að konan hefði
verið óvinnufær vegna fæðinga-
reitrunarinnar og að réttur hennar
til launa í veikindum ætti við um
þann sjúkdóm.
Þá taldi Hæstiréttur að það, að
konan hefði við þær aðstæður sem
sköpuðust í máli þessu, neytt réttar
síns til að hefja töku fæðingarorlofs
fyrr en ella, skerti ekki rétt hennar
til veikindalauna úr hendi vinnuveit-
enda eins og krafíst hafði verið.
Hæstaréttardómaramir Guð-
mundur Jónsson og Bjami K.
Bjamason skiluðu sératkvæði og
töldu að þar sem konan hefði tekið
fæðingarorlof mánuði fyrir fæðingu
bamsins væri ekki unnt að skylda
vinnuveitandann til að greiða henni
veikindalaun fyrir þann tíma.
SUS og SUJ halda
ráð stefiiu um „vara-
flugvallarmálið “
UNGIR sjálfstæðismenn og ungir jafíiaðarmenn munu halda sameig-
inlegan fund um „varaflugvallarmálið“ á Holiday Inn í dag, laugar-
daginn 18. febrúar, klukkan 15.00 til 17.00.
Fyrst verða flutt fjögur 10-15
mínútna framsöguerindi, en síðan
verða pallborðsumræður. Fram-
sögumenn: Jóhann Helgi Jónsson,
framkvæmdastjóri flugvalladeildar
Flugmálastjómar, sem ræðir spum-
inguna „Hvað er varaflugvölllur og
hveiju á hann að þjóna?“; Ámi
Gunnarsson, alþingismaður, um
þýðingu varaflugvallar sem „út-
flutningshafnar" og fyrir samgöng-
ur á landsbyggðinni; Karl Steinar
Guðnason, alþingismaður: „Bygg-
ing varaflugvallar með þátttöku
Mannvirkjasjóðs Atlantshafsbanda-
lagsins — viðhorf Alþýðuflokksins";
Matthías Á. Mathiesen, alþingis-
maðun „Bygging varaflugvallar
með þátttöku Mannvirkjasjóðs Atl-
antshafsbandalagsins — viðhorf
Sjálfstæðisflokksins".
Að framsöguerindum loknum
mun Geir H. Haarde, alþingismað-
ur, stjóma pallborðsumræðum.
Ráðstefnustjóri er Magnús Ámi
Magnússon, formaður utanríkis-
nefndar Sambands ungra jafnaðar-
manna.
OÍICfl LÁRUS Þ. VALDIMARSS0N FRAMKVÆMDASTJ0P.I
L II JU " L I 0 / W LARUS BJARNASON HDL. L0GG. FASTEIGN ASALI
Nýkomnar á fasteignamarkaðinn m.a. þessar eignir:
í þríbýlishúsi við Nökkvavog
Aðalhœð nú stofa með þremur svefnherb. Ekki stór. Vel skipulögð.
Nýtt eldh. Nýtt sturtubað. Húsið er nýl. klætt að utan. Gluggar og
gler endurn. Trjágarður. Verð kr. 6,6 mlllj.
í Heimunum helst í skiptum
4ra herb. gleesll. íb. við Ljósheima i austurenda á 3. hæð 111,2 fm
nettó. Hentar fötluöum. Sameign í endurn. Sklptl æsklleg á 2ja-3ja
herb. íb. I Laugarneshverfi eða nágr.
Stór og góð 5 herb.
Ib. f norðurbmnum í Hafnarfirði 139,6 fm nettó. 4 rúmg. herb. með
innb. skápum. Sérþvottah. og búr við eldh. Stór sjónvarpsskáli. Laus
1. júní nk. Þetta er ein stærsta og besta íb. i fjölbýlish. á markaðnum
í dag.
Austast í Fossvogi
Steinhús meö 4ra herb. íb. á hæö og rishæð sem getur verið Iftil
sórfb. Endurbótum ekki lokið. Lóð 1150 fm í góðri ræktun með trjá-
gróðri. Margskonar eignasklptl möguleg.
Bjóðum ennfremur til sölu
Góðar 4ragherb. íbúðir við Bugðulæk, Álfheima og Ljósheima.
Helst í Mosfellssveit eða Kópavogi
sérbýll - einb. eða raðh. - 100-120 fm óskast fyrir traustan kaupanda
með góðar greiðslur. Bilskúr eða bílskúrsréttur þarf að fylgja.
Opið f dag laugardag
kl. 10.00-16.00.
Fjöldi fjársterkra
kaupenda. ______________________________
L.AUGAVEG118 SÍMAR 21150 - 21370
AIMENNA
FASTEIGNASAUN
fiíteCsö dddSD
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 475. þáttur
í síðasta þætti urðu bagalegar
prentvillur og upphafíð þó verst.
Þar átti að standa: Steindóri
Steindórssyni þótti o.s.frv.
í sjöttu lína að ofan í miðdálki
stóð „marks“, þar sem átti að
vera „mark“. Á þessu og öðru
minniháttar er afsökunar beðist.
Sr. Hallgrímur Pétursson orti í
orðastað konu sem „sagði frá
matamautn bónda síns“:
Ég gaf honum fisk með flautum
og fergjað skyrið óskammtað,
átján stykki af ýsum blautum,
ellefu hrogn og sviljaspað,
og sextán merkur af sullugrautum;
hann Sumarliði minn étur það.
Umsjónarmanni er ekki alljóst
hvemig sviljaspað hefur verið,
en vafalaust er það einhver réttur
úr sviljum.
SvU (hvoragkyn, fleirtala) segir
í Orðabók Menningarsjóðs að
séu „sæðiskirtlar karlfísks". Þar
era gefnar þrjár samsetningar,
ein af stofni: svilfískur = karl-
fískur, en tvær af eignarfalli:
sviljasafi og sviljaskúfur = svil
hengd til þerris. Af þessu má ljóst
vera að svil er ja-stofn, bætir við
j-i í þágufalli og eignarfalli fleir-
tölu. Nú, þegar gera skal úr þessu
verslunarvöra, er lágmarkskrafan
til sjálfra okkar sú, að við kunnum
að beygja orðið: svil, um svil, frá
sviljum, tii svilja. Þess vegna
hyggjum við á sviljasölu og út-
flutning svijja til Japans, en ekki
svilasölu, eins og umsjónarmaður
heyrði um daginn. Ef við ætlum
að stunda á „svilasölu" eða út-
flutning „svila", þá mættu svilar
(kk.) okkar og kannski annað
skyldulið fara að vara sig.
Svil er víst skylt orðum eins
og sveipur, sveimur, svífa, svif,
svima (og svimra í sömu merk-
ingu), en einkum þó kvenkynsorð-
inu svill eða með hljóðvarpi og
viðeigandi brottfalli syll, í nútíma-
máli sylla.
★
í Þjóðsögum Jóns Ámasonar
(III) segir frá skessu í Mjóafírði
eystra. Hún hafðist við í Presta-
gili og „nam í burtu presta tvisv-
ar á jólanótt, sinn í hvert skipti,
er hétu Snjólfur og Tómás. Hún
kom að kirkjunni þá byijuð var
messugjörð og lét öllum illum lát-
um kringum kirkjuna með óhljóð-
um og harki. Við þetta ærðust
prestar og æddu út í greipar
henni. Kunna menn þulur eftir
þá er þeir bæði tónuðu og mæltu
fram af stól, áður út hlupu ...“
Þar á meðal var þetta:
Taki þið úr mér vilin og svilin,
fram ætla ég í Mjóafjarðargilið;
taki þið úr mér langann og svangann,
fram ætla ég í gilið að ganga.
Vil í vísunni hér á undan (hk.,
flt.) merkir innyfli, iður, d. ind-
volde. Það er ja-stofn eins og
svil. í safnriti gamalla kristinna
fræða (Khöfn 1878) stendur: „þau
vil er fúnat hafa af sællífís krás-
um“, og í öðra riti með fomum
stöfum, því sem Konráð Gíslason
gaf út (Khöfn 1860): „er hann
sundraði griðunginn, knýtti hann
tvá knúta á viljunum."
Nafnorðið svangi merkir m.a.
tómur magi, eða nári, „det tynde
Kjöd som nærmest Lysken om-
slutter Underlivet, Svange", segir
Johan Fritzner.
Kvenmannsnafnið Katrín er
ættað úr grísku og merkir hrein.
Katrín var helg mær, og í Heil-
agra meyja drápu segir m.a. svo:
Burðugt vif fékk bana af sverði,
blæða tók þá mjólk úr æðum,
hennar luktu holdið sanna
hreinir englar marmara-steini.
Kátrinam fyrir miskunn mæta
mætur leiddi í hæsta sæti
guðs unnasti himins og hennar.
Hennar nafii er sælt meðal kvenna.
Nafnið hefur lengi verið sæít,
vinsælt, eins og í vísunni segir.
Hér á landi vora Katrínar 378
árið 1703 (nr. 21), 309 árið 1855,
417 árið 1910 (nr. 31; 1%).Í þjóð-
skrá 1982 era Katrínar 1.070
(nr. 32), en skírðar það ár 42 og
árið 1985 24. Það er því enn
meðal „sælustu" nafna.
★
Oddur Sigurðsson í Reykjavík,
upphafsmaður lundarmálsins hér
í þættinum, sendir eftirfarandi
athugasemd: „Mig langar til að
leggja orð í belg um „lundinn"
vegna orða Halldórs frá Kirkju-
bóli að enginn sé lundur án tijáa.
Maður úr Svartárdal í Skagafirði,
kona úr Öngulstaðahreppi og
maður frá Akureyri ... segja að
lundur sé laut og þar séu engin
tré eða að minnsta kosti þurfa
þau ekki að vera. Kemur mér því
ekki á óvart húsnafnið, sem getið
var um í Vogum í þætti þínum
fyrir áramót. Er nokkuð eðlilegra
en að fólk, sem glatað hefur skóg-
inum, leiti í laut eftir skjólgóðum
áningarstað?
Með kærri kveðju."
★
Eggert Loftsson kvað (með
afdráttarhætti, erfíðasta bragar-
hætti okkar):
Svalur geitir, dijúpa dropar,
drósir hvarma bleyta.
Takið þið svo bara fyrsta staf
framan af hveiju orði visunnar,
og sjá: seinni partur hennar kem-
ur sjálfkrafa. Mikill prent- og
pappírssparnaður! Við megum
ekki mæða okkur of mikið á i eða
y, þegar svona stendur á.
★
í næstsíðasta þætti birtist vísa
í lok bréfs Salómons Einarssonar
í Kópavogi. Hún er mjög úr lagi
færð frá upphaflegri gerð, en eins
og hún birtist í vísnasafni Sigurð-
ar á Haukagili, rangfeðrað.
Nú hefur höfundur gefíð sig
fram við umsjónarmann og bent
honum á vísuna rétta:
Hægt þykja hðggin ’ans falla.
Hægt þokast krumlur úr vösum.
Hægt. spretta hárin á skalla.
Hægt leka dropar af nösum.
Höfundi þykir ékki ástæða til
að segja til nafns síns né geta
tilefnis.
Sínfóníutónleikar
Tónlist
Jón Ásgeirsson
J.S. Bach, Tvífiðlukonsert i
d-moll
Lutoslavsky, Fiðlukonsert
„Chain H“
Bruckner, Sinfónía nr. 4
Einleikarar:
Guðný Guðmundsdóttir,
György Pauk
Stjómandi:
Petri Sakari
Tvífiðlukonsertinn eftir Bach er
meistarastykki, sem ekki má of-
gera í tilfinningaþranginni túlkun
og ekki heldur aðeins leika af
glæsileik, því tónmál hans býr yfir
þeirri fegurð sem helst má líkja við
innilega samræðu, þar sem hvert
orð er þrangið af hlýju og ást.
Þessi hlýleiki er sérstaklega mikil
í mið kaflanum og einnig í samtals-
snilld fyrsta kaflans en sá síðasti
er hins vegar glettinn og flörlegur
samleikur. Leikur Guðnýjar og
Pauk var í heild fallegur en það
vantaði samræðuna í fyrsta og
öðrum þaetti en í þeim þriðja brá
hins vegar oft fyrir fallegri glettni.
Fiðlukonsertinn eftir Lutoslav-
sky er frábær tónsmíð og var af-
burða vel leikin af György Pauk,
hvort sem hann lék með stuttar
og litlar sérkennilega fíngerðar
tónfígúrar eða þar tónbálkurinn
var átaksmeiri. Það var og áber-
andi hversu hljómsveitin lék vel og
að Sakari náði góðu samspili við
einleikarann, ekki aðeins hljóðfalls-
Guðný Guðmundsdóttir
lega heldur og í allri mótun blæ-
brigða.
Sfðasta verkið var sú fíórða eftir
Brackner en verkið er til í nokkram
útgáfum og mun Brackner ekki
hafa sagt til um hvaða gerð henn-
ar væri sú endanlega. Ekki veit
undirritaður hvaða útgáfa var not-
uð á tónleikum sveitarinnar, en þar
munaði nokkra við Eulenburg útg-
áfu þá er Hans F. Redlich ber
ábyrgð á. Hvað sem þessu líður var
margt vel gert hjá hljómsveitinni,
þó gætti nokkurrar þreytu undir
lokin.
f raddskránni er tekið fram að
básúnur og trompettar eigi að leika
György Pauk
„forte", þegar fyrir önnur hljóðfæri
er ritað „fortissimo". Á köflum
voru básúnumar svo sterkar, sem
þær væra að leika einleik, og er
furðulegt að stjómandinn skuli
ekki taka þar í taumana, sem það
er algengt að þeir steli senunni.
Ekki er það af því að þeir geti
ekki leikið veikt, því það sýndu
þeir einnig með miklum ágætum í
sinfóníunni. Þessi athugasemd á
því aðeins við þegar leikið er sterkt.
Það sem er sterkt hjá fiðlunum og
tréblásurum er meðalsterkt hjá
básúnum og við það verður að
miða en ekki hvað hægt er að ná
út úr básúnunni.