Morgunblaðið - 18.02.1989, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. FEBRÚAR 1989
í grýttri jörð
Kvikmyndir
Arnaldur Indriðason
Jámgresið („Ironweed“). Sýnd í
Laugarásbíói.
Bandarisk. Leikstjórí: Hector
Babenco. Handrít: William
Kennedy eftir samefndri skáld-
sögu, sem kom út í isl. þýðingu
Guðbergs Bergssonar um siðustu
jól. Helstu hlutverk: Jack Nic-
holson, Meryl Streep, Tom Waits.
Bandarfska bíómyndin Jámgresið
(„Ironweed"), sem sýnd er í Laugar-
ásbíói, segir söguna af rónanum
Francis Phelan og samferðafólki,
sérstaklega vinkonu hans, Helenu, _í
Albany í New York árið 1938. Á
ytra borðinu er þetta saga um róna-
í innsta hring („The In
Crowd“). Sýnd í Regnboganum.
Bandarísk. Leikstjóri: Mark
Rosenthal. Helstu hlutverk:
Donovan Leitch, Joe Pantoliano
og Jennifer Runyon.
Að vera „f innsta hring" í sam-
nefndri unglingamynd, sem sýnd
er í Regnboganum, er að vera í
dansþætti Perry Parkers í sjón-
varpinu í Fíladelfíu á öndverðum
sjöunda áratugnum á þeim sak-
lausu tímum rétt áður en rokkið
fór að flytja mönnum boðskap um
annað en ástina.
John Waters (Hárlakk) gerði
stólpagrín að dansþáttum eins og
þeim sem lýst er í þessari mynd
lífíð, tötrum klæddar, grútskítugar
fyllibyttur skjálfandi úr kulda í
myrkum húsasundum að snapa sér
sjúss og svefnpláss og kannski snæð-
ing. En það fæðist enginn róni og
innra með Francis býr sólríkt lífið
sem var, gatan sem hann ólst upp
við í borginni, húsið sem hann bjó
í, fjölskyldan sem hann yfírgaf, sly-
sið sem hann hljóp frá fyrir 22 árum,
sektarkenndin sem hefur nagað
hann síðan, mennimir sem hann
hefur drepið, lífíð sem hann hefur
alltaf verið á harðahlaupum undan.
Raggeitumar flýja, segir félagi hans
í strætinu við hann og Francis er
raggeit því hann er svo sannarlega
á flótta. En það er ekkert skjól að
fínna. Hann sjálfur er besti minnis-
varðinn um harmsögu æfí sinnar.
en það er erfítt að sjá hér hvort
um er að ræða skopstælingu eða
fúlustu alvöru. Líklega á hið sfðar-
nefnda við þótt persónumar virki
hlægilegar.
Það er léttur blær yfír mynd-
inni framan af með tónlist tíma-
bilsins og rennilegri kvikmynda-
töku en síðan leiðist hún útí ástar-
vellu og táningavæmni, sem ætti
að gefa hveijum meðalunglingi
grænar bólur hafi hann þær ekki
fyrir.
Ekki lappar lélegur leikurinn
uppá myndina en ástfangna parið
úr dansþættinum, Donovan Leitch
og Jennifer Runýon, eru sviplaus-
ir og máttlitlir leikarar.
Jámgresið, sem argentfnski leik-
stjórinn Hector Babenco leikstýrir
eftir handriti bandaríska rithöfund-
arins William Kennedys, sem gerði
samnefnda Pulitzer-verðlaunabók,
er nöturleg en gullfalleg saga um
fólk sem lendir í göturæsum
ameríska draumsins. Francis (Jack
Nicholson) snýr aftur til Albany eft-
ir 22 ár á flækingi. Hann er að leita
að Helenu (Meryl Streep) og hann
ætlar með hálfum huga að heim-
sækja Qölskylduna, sem hann hljóp
frá fyrir öllum þessum ámm; ekki
til að flyija inn til hennar aftur eða
ieita fyrirgefningar, hann er löngu
kominn yfír það, heldur til að leita
sátta. Helena er skjólstæðingur hans
og fyirum sambýliskona sem áður
var þekkt söngkona og lifír í fomri
frægð en er okkur talsvert meiri
ráðgáta en Francis. Fortíðin er hans
þungi baggi og draugar hennar
sælg'a að honum í sektarkenndinni.
Saga Kennedys, ein sú áhrifarík-
asta sem komið hefur frá Banda-
ríkjunum sfðasta áratuginn eða svo,
er ekki eins og skrifuð fyrir kvik-
myndaformið og hlýtur að teljast
mjög erfið til kvikmyndunar. Hún
orkar mjög sterkt á mann í gegnum
huglægan stíl og orðsnilld Kenned-
ys, gullfallegan texta sem leiðist
stundum út í trega ljóðsins. Sagan
gerist öll á mörkum draums og veru-
leika, í heimi lifandi og dauðra,
ímyndunarinnar og alvömnnar og
hún gerist í minningumj í aftur-
hvarfí eftir afturhvarfí. Hun er jafn-
mikið saga um lífshlaup sem var og
lífið sem er. Fortíðin eltir Francis á
röndum og hann getur talað til henn-
ar og hún til hans. Babenco og
Kennedy hefur tekist ágætlega að
skapa úr þessu heilsteypta mynd
enda sýndi Babenco það í Kossi
kóngulóarkonunnar að honum fer
vel að þræða á milli ímyndunar og
vemleika.
En þeir hafa auðvitað þurft að
setja sér takmörk. í byijun bókarinn-
ar t.d., þegar Francis krýpur fram-
anvið legstein sonar síns, sem hann
missti 13 daga gamlan í eldhús-
gólfið með þeim afleiðingum að hann
lést, og biður fyrirgefningar eiga
þeir samtal; 13 daga gamli drengur-
inn talar til hans úr gröfínni. í mynd-
inni verður það að stuttri einræðu
Francis, sem getur varla gefíð full-
nægjandi lýsingu á sálarkvölum
hans og missi í lífínu.
Þetta er aðeins eitt lítið dæmi um
hvemig Babenco og Kennedy hafa
talið sig þurfa að sniða sögunni, sem
þeir fylgja annars fast eftir, stakk
eftir kvikmyndamiðlinum og er þá
ekki minnst á þau hughrif sem
Kennedy tekst að skapa með stíl
sínum og verða aldrei fílmuð. Þeir
komast líklega næst því í einu besta
atriði myndarinnar þegar Helena
syngur uppá sviði í illa lýstum næt-
urklúbbi og ímyndar sér að gengnir
dýrðardagar séu komnir aftur þegar
hún heillaði áhorfendur sína með
söng (William Kennedy bregður fyr-
ir í atriðinu).
Innan takmarka bíósins hefur tek-
ist að gera mynd úr Jámgresinu,
sem hrífur. Hún er í senn ljúfsár og
grimm, kuldaleg og myrk en líka
einkar manneskjuleg og stórkostlega
vel leikin. Líklega þurfa áhorfendur
að þekkja svolítið til þeirra Francis
og Helenu til að átta sig almennilega
á örlögum þeirra eh báðar stórstjöm-
umar, Nicholson og Streep, vekja
persónur sínar eftirminnilega til
lífsins með mögnuðum leik. Streep
tekst sérlega vel að lýsa sorglegri
eymd Helenu með snert af fomri
reisn í náköldu andlitinu og Nic-
holson, í sínu alvarlegasta hlutverki
í langati tíma, sýnir heitar tilfínning-
ar í beygðum en ekki brotnum Fran-
cis sem 22 ár í ræsinu hafa ekki
megnað að þurrka út.
Ef best er að vera ástfanginn
þegar maður fer á Óbærilega létt-
leikann og saddur þegar maður fer
á Gestaboð Babettes, er líklega best
að vera svolítið mjúkur þegar maður
sér Jámgresið.
Innstí koppur
^PDtfMSLMkUB!

MICHAEL JACKSON
HÁTÍD
MED PETER rfJACKS0N" FRÁ HOLLANDI
í KVÖLD OG Á MORGUN
BORGIN VERÐURIÐANDIAF
LÍFIUM HELGINA
Sunnudagurkl. 15.00-17.00
BARNA- OG FJÖLSKYLDUBALL
MEÐ PETER „JACKSON"
Ekkert aldurstakmark - Kr. 400,-
r"
CUBA
ikvöldopnumviðkl 22
Metsölublað á hverjum degi!
1 ■■ ■" .....................