Morgunblaðið - 02.03.1989, Blaðsíða 42

Morgunblaðið - 02.03.1989, Blaðsíða 42
42 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. MARZ 1989 Sinni karlmaður húsmóður störf- um á að kalla hann húsmóður Rætt við Ingnnni Birkeland formann Norska húsmæðrasambandsins Ingxinn Birkeland heitir norsk kona sem var stödd hér á landi í tilefni af ráðstefiiu Bandalags kvenna sem haldin var fyrir nokkru á Hótel Loftleiðum. Ing- unn Birkeland er formaður Norska húsmæðrasambandsins og fjallaði fyrirlestur hennar á fyrrnefiidri ráðstefiiu um störf þess sambands og stefiiu. Blaða- maður Morgunblaðsins hitti Ing- unni að máli í húsakynnum Bandalags kvenna. Hún sagði í upphafí samtalsins að Norska húsmæðrasambandið bæri mjög fyrir bijósti málefiii Qölskyld- unnar í norsku samfélagi og berðist fyrir hagsmunum hennar m.a. með þvi að reyna að hafa áhrif á stjóramálamenn. Eitt af aðalbaráttumálum sambandsins er að fá samningsrétt til þess að geta samið fyrir hönd heimavinn- andi fólks. Sambandið vill vera samningsaðili gagnvart stjóra- völdum þegar Qallað er m.a. um fæðingarstyrk, sjúkrapeninga og afleysingar fyrir þá sem annast þungbæra gæslu sjúklinga og gamalmenna i heimahúsum svo eitthvað sé nefiit. Norska húsmæðrasambandið samanstendur að 850 kvenfélögum sem starfa vfðsvegar um Noreg. Sambandið var stofnað árið 1915 og hefur innan sinna vébanda 30 þúsund konur á öllum aldri. Ingunn sagði að í blaðaviðtölum og við opinber tækifæri væri gjaman tekið svo til orða að það væru engar húsmæður í Noregi, allar konur tælqu þátt í atvinnulífínu. Eigi að síður væri staðreyndin sú að heimil- ið væri aðalvinnustaður um einnar og hálfrar milljónar kvenna á aldr- inum 16 ára til rösklega sjötugs. Norskar konur teljast vinna utan heimilis ef þær vinna launavinnu í eina klukkustund á dag eða meira. Allar fullorðnar manneskjur eiga að vera flárhagslega sjálfstæðar í Noregi, en að sögn Ingunnar fer því §arri að sá hópur kvenna sem er heimavinnandi að miklum hluta eða alveg sé það. Þær konur séu margar algerlega háðar tekjum eig- inmanna sinna. Aðeins 28 prósent norskra kvenna sinna fullu starfí utan heimilis Allflestar þeirrar kvenna eru jafnframt húsmæður, en þær sinna heimilsstörfum og bamagæslu mikinn hluta þess tíma sem þær eiga frí frá launavinnu og em því undir miklu vinnuálagi. Mikið vantar á að allar konur hafí sama rétt í Noregi að sögn Ingunn- ar. Heimavinnandi konur hafa t.d miklu lægri fæðingarstyrk en þær sem vinna úti. Þær fá lægri ellilíf- eyri og þær fá lægri sjúkradag- peninga ef þær veikjast. Mörgnm böraum líður ekki vel í Noregi Samkvæmt upplýsingum Ing- unnar þá fer því líka fjarri að öll norsk böm hafí sama rétt. Aðeins lítill hluti þeirra 356 þúsund bama sem era á forskólaaldri í Noregi hafa t.d. möguleika á að komast á bamaheimili eða leikskóla. Norska húsmæðrasambandið hefur lagt til að þeim fjármunum sem norsk jrfír- völd veija til bamagæslustofnana sé skipt þannig að hluti af því fé renni til þeirra foreldra sem óska að vera heima með böm sín, en þeir foreldrar sem vilja hafa böm sín á bamaheimilum borgi raunvirði fyrir þá gæslu, en þannig er það ekki núna. Yfírvöld borga 50 til 60 þúsund norskar krónur fyrir gæslu bams á ári en foreldramir um 20 þúsund. Væri sá háttur hafður á sem húsmæðrasambandið leggur til ættu ungir foreldrar val í þessum efnum. Að sögn Ingunnar er það ekki svo í reynd í dag, því yngra fólk sem er að byggja upp heimili telur sig yfírleitt ekki geta verið án launa beggja hjónanna. Eigi fólk eitt bam getur það yfirleitt komið málum þannig fyrir að konan geti snúið aftur til vinnu sinnar að af- loknu fæðingarorlofí, sem er 24 vikur í Noregi. Verði bömin tvö verður strax erfíðara um vik fyrir konuna að snúa út í atvinnulífíð og mjög fáar norskar konur fara út að vinna frá þremur ungum böm- um. Hins vegar sagði Ingunn að norskar konur ættu yfírleitt fá böm. Samkvæmt meðaltalsútreikningi þá áttu konur í Noregi 1,8 böm sl. ár, sem er heldur hærra en verið hef- ur, var 1,6 bam á hveija konu. Norska húsmæðrasambandið rekur að sögn Ingunnar ýmsa starfsemi fyrir böm. M.a. fjölmörg bama- heimili og bamagæsluvelli og einnig vinnustofur og félagsmiðstöðvar fyrir sex ára böm. Einnig gat Ing- unn þess að húsmæðrasambandið hefði stungið uppá að yfírvöld legðu til fjármuni til þess að styrkja bamafjölskyldur sem ættu í erfíð- leikum. Hugsanlega mætti nota til þess eitthvað af þeim fjármunum sem nú fara í bamavemdarmál. „Því miður líður mörgum bömum ekki nógu vel í Noregi," sagði Ing- unn. „Efnahagslega hafa þau það gott, fá nóg af fötum og nægilegt að borða. En umönnun og ástríki er víða ábótavant. Þau skortir tengsl við aldrað fólk og foreldram- ir hafa of mikið að gera við að vinna fyrir peningum. Ég hef ekki trú á að hægt sé að snúa aftur til þeirra tíma þegar amma sat pijónandi I eldhúskróknum. En ég vona að ástandið breytist á einhvem hátt til hins betra.“ Aðstæður gamals fólks eru bágar í Noregi Ingunn Birkeland vék síðan tal- inu að öldraðu fólki. Hún sagði að í þeim efnum væri ástandið slæmt í Noregi. Mjög fá rými era þar í landi fyrir gamalt fólk á elliheimil- um. Stjómvöld hafa svarað gagn- rýni á þetta ástand á þann veg að mikið verði lagt uppúr að styrkja heimahjálp fyrir aldraða og heima- hjúkrun. En rétt eins og annars staðar í hinum vestræna heimi þá hefur losnað um flölskyldubönd í Noregi seinni árin. Unga fólkið flyt- ur meira en það gerði áður og for- eldramir era oftar einir á báti. Þeir njóta því í mörgum tilvikum ekki þeirrar aðstoðar frá bömum sínum sem eldra fólk bjó við áður, og þrátt fyrir yfirlýsingar norskra stjóm- valda þá segir Ingunn að mikið skorti á að nægileg aðstoð fáist fyrir eldra fólk. A sama tíma telur norska húsmæðrasambandið að tryggingamálum sé í ýmsu áfátt í Noregi. T.d. nefndi Ingunn að ekkjubætur hefðu verið afnumdar að hluta til í Noregi sl. sumar. Konur undir 60 ára aldri sem verða ekkjur fá nú aðeins bætur í eitt ár en verða svo að fara út í atvinnulíf- ið. Geti þær ekki unnið sér inn nægilega háar tekjur verða þær að selja eignir sínar ef einhveijar era eða segja sig til sveitar. Einnig gat Ingun þess að ýmsar tiygginga- greiðslur séu nú ekki lengur verð- tryggðar og fari því hlutfallslega lækkandi. Flestir vilja fræðast um trölladeig og skattamál Fyrir réttindum alls þessa fólks reynir Norska húsmæðrasambandið að beijast, Ingunn sagði að sam- bandinu hafi orðið talsvert ágengt í tilraunum sínum til þess að við- halda réttindum en miklu erfíðara væri að ávinna ný réttindi. „Okkur hefur tekist að halda þeim réttind- um að við eftirlaun sé miðað við 20 bestu árin á starfsaldri einstakl- ings. Þessu vildu stjómvöld breyta í 30 ár, en það mætti of mikilli mótspymu til þess að það næði fram að ganga.“ Ýmis önnur baráttumál hefur húsmæðrasambandið látið til sín taka. M.a. hefur sambandið tek- ið þátt í baráttumálum sem tengj- ast umhverfísvemd. Ingunn nefndi sem dæmi um árangur slíkrar bar- áttu að nú yrðu Norðmenn að þvo þvott sinn með þvottaefni sem væri laust við „fosföt", sem er eiturefni sem er hættulegt fyrir lífríkið í ám og vötnum. Norska húsmæðrasam- bandið hefur einnig lagt mikið af mörkum til þess að styrkja þróunar- Morgunblaðið/Þorkell Ingunn Birkeland hjálp í þriðja heiminum. Síðast en ekki síst rekur norska húsmæðra- sambandið umfangsmikla starfsemi í sambandi við ýmiss konar nám- skeið í Noregi. Ingunn Birkeland sagði að mest væri aðsóknin að námskeiðum þar sem kennt væri að búa til og fara með svokallað trölladeig, sem er vinsælt núna og fólk notar til að búa til úr alls kyns „fígúrar", og svo námskeiðum um skatta- og tiyggingamál. Ennfremur sagði Ingunn að eitt af því sem Norska húsmæðrasam- bandið berðist fyrir væri að karl- menn sem stunduðu húsmóðurstörf hefðu starfsheitið húsmóðir. Þetta er lagt til í framhaldi af starfs- heitinu Ijósmóðir. Þegar karlmenn fóru að leggja stund á það starf var samið framvarp til laga um að breyta stárfsheitinu í fæðingarað- stoðarmaður. Samkvæmt lagaleg- um úrskurði varð niðurstaðan sú að starfsheitið ljósmóðir hélt velli, hvers kyns sem sá væri sem starf- inu sinnti. „Á sama hátt á að kalla þann mann húsmóður sem sinnir húsmóðurstörfum," sagði Ingunn. Hún gat þess að lokum að hún og baráttufélagar hennar innan Norska húsmóðursambandsins hefðu haft orð fyrir að vera bæði elskulegar og kurteisar. Baráttan hefði harðnað seinni árin og nú mætti segja að kurteisin sæti ein eftir. Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir LÉTT OG GOTT „Rosti“-kart- öfluréttur. Grænmetis-„ ragú“. Heimllishorn Bergljót Ingólfsdóttir Það kemur áreiðanlega fyrir á mörgum heimilum að löngun er til að matbúa eitthvað létt og gott. Uppskriftirnar sem hér koma á eftír falla vel undir þá skilgreiningu. Grænmetis-„ragú“ 2 kartöflur 2 rauðar paprkur 2 grænar paprikur 2 laukar 5 tómatar 2 msk. olía 2 msk. siRjör 1 hvítlauksrif Ví tsk. salt lh tsk. pipar. Kartöflumar afhýddar hráar og skornar f teninga, paprikan og lauk- urinn f sneiðar og tómatarnir í báta. Olían er hituð á pönnu, smátt brytj- að hvítlauksrifið sett út í og látið mýkjast, sfðan er öilu grænmetinu bætt á og látið sjóða í 10—15 mín., bragðbætt með salti og pipar. Borið fram með brauði og smjöri, ætlað 3-4. „Rosti“-kartöfluréttur 1 kg kartöflur 4 beikonsneiðar 1 Iftill laukur 1 tsk. salt */2 tsk. pipar 5 msk. smjör steinselja Kartöflumar afhýddar hráar, rifnar gróft á jámi. Beikonsneiðam- ar klipptar í bita og steiktar á pönnu. Laukurinn er brytjaður smátt. Blándað er saman kartöfl- um, beikoni, lauk, salti og pipar og allt brúnað í smjöri á pönnunni, snúið svo allt fái lit og jafnað svo úr verðí kaka. Smjör látið niður með hliðunum og lok sett á pönn- una, látið sjóða í ca. 15 mín., en gæta þarf þess að ekki festist við botninn. Kartöflukakan sett á fat, steinselju stráð yfír, borið fram með brauði. Ætlað fyrir 3—4. Spaghetti-réttur 500 g spaghetti 1 lítri vatn 1 tsk. salt lh tsk. pipar 3—4 lárviðarlauf 4 laukar, meðalstærð 2 msk. smjör 200—300 g beikon niðursoðnar eða frystar grænar baunir, magn að vild 1 dl vatn 2—3 tsk. sojasóa Spaghetti soðið samkvæmt leið- beiningum á pakka, salt, pipar og lárviðarlauf haft í suðuvatninu. Laukurinn skorinn í sneiðar og brúnaður, beikon í bitum sett út á og látið steikjast með. Síðan er bætt við brænum baunum, vatni og sojasósu og allt látið malla sam- an um stund. Vatnið látið síga vel af spaghettíinu sem síðan er bland- að saman við sósuna. Borið fram nieð brauði, ætlað fyrir 3—4.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.