Morgunblaðið - 10.03.1989, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. MARZ 1989
Evrópa öll
heimsótt
eftírJón Sigurðsson
Síðastliðinn laugardag ritaði Þor-
steinn Pálsson, formaður Sjálfstæð-
isflokksins, grein í Morgunblaðinu
með yfirskriftinni „Evrópa öll“. í
þessari grein fjallar Þorsteinn um
horfur um samvinnu Evrópuríkja
og afstöðu íslendinga í því sam-
bandi í ljósi umræðna um þau mál
á þingi Norðurlandaráðs í Stokk-
hólmi í síðustu viku.
Margt er rétt athugað í grein
Þorsteins, meðal annars að það
geti ráðið úrslitum um farsæla þró-
un efnahagsmála hér á landi á
næstu árum að vel takist til um
samskipti íslendinga við Evrópu-
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Glerlistarmanninum Leifi
Breiðljörð er margt til lista lagt,
eins og flestir vita og fram kemur
á sýningum hans og verkum.
Nafnbótin glerlistarmaður hef-
ur festst við Leif, en hann er í
raun myndlistarmaður í sinni
hreinustu mynd, bæði að upplagi
og menntun og það er raunar
styrkur hans og yfirburðir yfir þ,
sem eru sérhæfðir í glerinu.
Þetta er þó ekkert nýtt og vísa
má til þess, að margur, sem hefur
gert nafntoguð glerverk og gler-
skreytingar, byrjaði að starfa í
þeirri tækni miðaldra eða jafnvel
á gamals aldri, en hinir sömu
höfðu áður fengist við hreinar
myndlistir, þ.e. málun, mótunar-
list og graflk.
Teiknari og pastelmyndamálari
er Leifur ágætur, svo sem sýning,
er hann hélt í Gallerí Borg fyrir
ca. tveimur árum var til vitnis um,
en þar fór hann á kostum í léttum
en margræðum leik með línu og
liti.
Og nú er hann aftur kominn
með sýningu í sama listhúsi og í
þetta sinn sýnir hann á sér nýja
hlið, sem er glíman við olíumál-
verkið, en einnig lætur hann
fylgja nokkrar pastelmyndir.
Uppistöðu sýningarinnar verður
þó að telja málverkin, sem eru
sextán að tölu.
Eins og í öðrum athöfnum
sínum, þegar glerinu er sleppt,
leggur Leifur megináhersluna á
lifandi og spennta línu og fjörlega
bandalagið, að brýna nauðsyn beri
til að íslendingar fái sérstöðu sína
vegna mikilvægis sjávarútvegs við-
urkennda og síðast en ekki síst að
breytingar í samskiptum milli ríkja
megi ekki stofna í hættu sérkennum
íslenskrar menningar eða sjálfstæði
þjóðarinnar.
Um þetta er enginn ágreiningur
meðal íslenskra stjómmálamanna
eins og glöggt kom fram í ræðum
þeirra á þingi Norðurlandaráðs. En
í grein Þorsteins eru einnig alvar-
legar missagnir einkum um afstöðu
jafnaðarmanna til þróunar mála í
Evrópu jafnt norrænna sem
íslenskra sem óhjákvæmilegt er að
leiðrétta. Það er auðveld málflutn-
liti. Hraðinn og hinar fersku og
beinu kenndir eru megineinkenni
vinnubragðanna, en síður yfirleg-
ur og heilabrot. Hann tekur til
handargagns ýmis þekkt minni
úr listasögunni, t.d. úr fomum
hofum í Róm, og einnig má sjá
vinnubrögð, er minna á Cobra í
einni myndinni og ýmislegt sækir
hann í smiðju enskra listamanna
trúr skólun sinni, og hinir léttu
og tæru litir minna á fauvistana
og þá helst Matisse. Þetta leitast
hann við að beisla undir upplag
sitt og eigin stílbrögð og ferst það
vel í ýmsum myndanna, og þær
eru tvímælalaust þær athyglis-
verðustu á sýningunni.
Eðlilega ber sýningin þess
merki, að þetta sé frumraun Leifs
á sviði olíumálverksins og að hér
sé um íhlaup að ræða samfara
öðmm verkefnum, sem hann mun
hafa nóg af. En árangurinn sýnir
þó, að hann á erindi inn á þetta
svið og gæti hægast mtt sér braut
í fremstu röð íslenzkra málara
með samfelldari vinnubrögðum —
nautnina af að mála virðist hann
auðsjáanlega hafa og enginn ætti
að efast um hæfíleikana, en mál-
verkið er strangur húsbóndi og
krefst fóma, eins og allir vita, sem
hafa lent í átökum við það.
Það kemur greinilega fram á
sýningunni, að Leifur er sjóaðri í
pastelinu, enda sýnir hann þar
mun meira öryggi og þar em
myndirnar formrænt betur út-
færðar og kvikan uppmnalegri.
Hins vegar er meira spennandi
að fylgjast með umbrotunum á
dúkunum og verður næsta fróð-
legt að sjá framhaldið.
áný
ingsaðferð sem Þorsteinn velur sér
að gera andstæðingnum upp skoð-
anir til að hafa að skotspæni en
ekki er hún stórmannleg.
Jafhaðarmenn og Evrópa
Þorsteinn lætur sem hann sé
upphafsmaður þeirrar skoðunar að
umræður um framtíð Evrópu eigi
ekki eingöngu að snúast um ríkin
sem nú eiga aðild að EFTA eða
EB heldur þurfi einnig að efla ftjáls
viðskipti við ríki Austur-Evrópu,
sérstaklega hin gamalgrónu menn-
ingarríki Mið-Evrópu sem lentu
austan jámtjalds eftir heimsstyij-
öldina síðari. í greininni gagnrýnir
hann norræna jafnaðarmenn fyrir
að einskorða sig við auðugu ríkin
átján í EFTA og EB. Þessi málflutn-
ingur á ekki við nein rök að styðj-
ast. Hann er reyndar svo fjarstæðu-
kenndur að kalla má öfugmæli.
Allir sem fylgst hafa með um-
ræðum á Norðurlöndum um þróun
mála í Evrópu vita gjörla að þar
hafa leiðtogar jafnaðarmanna verið
fremstir í flokki þeirra sem hvatt
hafa til aukins samstarfs við ríki í
Austur-Evrópu einmitt til þess að
styrkja þar þróun í lýðræðisátt. Það
var Ingvar Carlsson, forsætisráð-
herra Svíþjóðar og formaður
sænska jafnaðarmannaflokksins,
sem hélt þessu sjónarmiði hæst á
loft á Norðurlandaráðsþinginu í
gagnmerkri ræðu. Það er ánægju-
legt til þess að vita að þessi ræða
hefur ekki farið fram hjá Þorsteini
Pálssyni því í henni er meðal ann-
ars að fínna þá athugasemd sem
hann gerir að sinni í Morgunblaðs-
greininni að í sögulegum skilningi
sé í raun afar stutt síðan Búdapest
og Prag hættu að vera evrópskar
menningarborgir og fluttust í annan
heimshluta. Skilningur Ingvars
Carlssons á nauðsyn þess að ijúfa
einangrun Austur-Evrópu ristir
raunar langtum dýpra. Að mati
Ingvars eru bætt samskipti ríkja
vestan og austan jámtjalds ekki
einungis í þágu þeirra síðamefndu
heldur eru þau sameiginlegt hags-
munamál allra Evrópuþjóða. Bætt
sambúð ríkja Vestur- og Austur-
Evrópu sé til dæmis forsenda þess
að unnt verði að leysa bráðan um-
hverflsvanda sem steðjar að allri
Evrópu.
Jón Sigurðsson
„Hafí einhver evrópsk
stj ór nmálahr eyfing
öðrum fremur fylgt
þeirri steftiu að ný Evr-
ópuhugsun eigi að miða
að því að Evrópa öll
verði frjáls þá er það
hreyfingjafiiaðar-
manna. En um leið hafa
þeir aldrei misst sjónar
á því að nánari sam-
vinna og aukin viðskipti
Evrópuríkja mega ekki
verða á kostnað alþjóð-
legrar samvinnu og
fríverslunar.“
Hafi einhver evrópsk stjóm-
málahreyfíng öðrum fremur fylgt
þeirri stefnu að ný Evrópuhugsun
eigi að miða að því að Evrópa öll
verði frjáls þá er það hreyfing jafn-
aðarmanna. En um leið hafa þeir
aldrei misst sjónar á því að nánari
samvinna og aukin viðskipti Evr-
ópuríkja mega ekki verða á kostnað
alþjóðlegrar samvinnu og fríversl-
unar. Eg læt hér nægja að nefna
Willy Brandt og Francois Mitter-
rand auk Ingvars Carlssons til að
minna á málflutning jafnaðar-
manna í þessu efni. Þeir hafa verið
og em óþreytandi baráttumenn
frelsis og mannréttinda í Evrópu
allri. Það var engin tilviljun að
Berlín var valin sem fundarstaður
leiðtoga evrópskra jafnaðarmanna
í nóvember sl. til að ræða sameigin-
lega framtíð Evrópu.
Tillögxir í peninga-
og vaxtamálum
En Þorsteinn lætur ekki við það
sitja að gera norrænum jafnaðar-
mönnum í heild upp skoðanir um
evrópsk málefni heldur lýkur hann
Evrópugrein sinni með því að end-
urtaka margvíslegan útúrsnúning
um nýlegar tillögur íslensku ríkis-
stjómarinnar í peninga- og vaxta-
málum.
íhlutun í vaxtaákvarðanir
Hann heldur því í fyrsta lagi fram
að ríkisstjómin hafí gert tillögu um
aukna miðstýringu varðandi vaxta-
ákvarðanir. Þetta er rangt. Hið
rétta í málinu er að ríkisstjómin
hefur lagt til að heimild Seðlabank-
ans til að hlutast til um vaxta-
ákvarðanir verði skýrð þannig að
Seðlabankinn geti lagt sjálfstætt
mat á það hvað teljist hæfílegir
raunvextir. í raun er ekki fjarri
lagi að ætla að þetta hafí einmitt
verið ætlun Alþingis þegar Seðla-
bankalögin voru sett árið 1986 og
er rétt að minna á að Þorsteinn
Pálsson var formaður nefndar sem
undirbjó frumvarpið að þeim lögum.
Rétt er að vekja athygli á því að
íhlutunarákvæðið sem nefndin lagði
til var víðtækara en það sem nú
er að fínna í 9. gr. Seðlabankalag-
anna. I athugasemdum með þeirri
grein frumvarpsins sem kveður á
um heimild Seðlabankans til að
hlutast til um vaxtaákvarðanir inn-
lánsstofnana sagði orðrétt: „... er
haft í huga að til afskipta bankans
geti komið þegar undantekningar-
ástand kann að skapast á lánamörk-
uðum sem hindrað geti eðlilega og
sanngjama vaxtamyndun." Engin
grundvallarbreyting er nú lögð til
á því fyrirkomulagi vaxtaákvarðana
sem leitt var í lög árið 1986. í frum-
vörpum ríkisstjómarinnar um
vaxtamál nú felst fyrst og fremst
árétting á því að öllu frelsi_ þurfí
að fylgja ábyrgð og agi. Á það
hefur skort á síðustu misserum
þegar raunvextir hafa hækkað úr
hófí fram meðal annars af því að
samkeppni er ónóg á útlánahlið
íslenska fjármagnsmarkaðarins.
Það liggur í augum uppi að stjóm-
völd þurfa að hafa heimild til þess
að grípa inn í vaxtaákvarðanir við
slíka aðstæður.
Kommissaranefhdir
í öðm lagi heldur Þorsteinn því
fram að ríkissljómin stefni að því
að gera bankaráð ríkisbankanna að
eins konar „kommissaranefndum"
ráðherranna. Miðað við afskipti
Þorsteins sjálfs af ráðningu banka-
stjóra þarf mikla kokhreysti til að
halda þessu fram. Tillögur ríkis-
stjómarinnar miða fyrst og fremst
að því að girða fyrir hagsmuna-
árekstra í yfírstjóm bankanna og
koma í veg fyrir að þeir mismuni
Vegna fangelsisdóms
eftirJóhann
Tómasson
í dag, 6. mars, var kveðinn upp
fimm mánaða fangelsisdómur yfír
heilsugæzlulækni fyrir sviksam-
legt athæfí og brot á opinberu
starfí. Frá þessu var margskýrt í
fréttum útvarps. Ég geri ráð fyr-
ir, að fleiri en ég hafl þurft að
heyra fréttina oftar en tvisvar til
að trúa eigin eyrum: Sextán þús-
und krónur hafði læknirinn svikið
út úr sjúkrasamlagi. Sextán þús-
und krónur!
Fyrir rúmu ári, þegar þessi
rannsókn stóð sem hæst, voru
sjónvarpsfréttir kvöld eftir kvöld
undirlagðar af þessu máli og hálft
Kastljós var eignað þvf. Ábyrgðar-
fullir gæzlumenn almennings-
hagsmuna tóku höndum saman
um nauðsyn þess að koma bönd-
um á heilsugæzlulækna: Hallur
Hallsson fréttamaður, Halldór
Sigurðsson ríkisendurskoðandi og
Bjöm Önundarson tryggingayfír-
læknir. í fyrmefíidu Kastljósi
sagði tiyggingayfírlæknir m.a.:
Jóhann Tómasson
„Hér er um gífurlega hagsmuni
að ræða. Þetta stefnir í átta
hundruð til þúsund milljónir"
(greiðslur Tryggingastoftiunar til
lækna á ári). Það væri því meira
en lítið nauðsynlegt að fá að skoða
sjúkraskrár heilsugæzlulækna.
Ég hef eins og aðrir mátt bíða
úrslita þessa máls heilsugæzlu-
læknisins í rúmt ár, en ég hef líka
í meira en ár beðið upplýsinga frá
Tryggingastofnun, sem ég hef
tvívegis leitað eftir og varðar
greiðslur stofnunarinnar til
lækna. Þær upplýsingar hef ég
enn ekki fengið. Hallur Hallsson
átti hins vegar á sínum tíma greið-
an aðgang að gögnum ríkisins.
En hvar var Hallur Hallsson
og sjónvarpið þegar dómur í máli
heilsugæzlulæknisins féll? Ekki
orð í fréttum sjónvarps. Hefði nú
ekki verið ástæða til að segja frá
lyktum þessa máls og tala við
tryggingayfirlækni og ríkisendur-
skoðanda?
Maður er satt að segja svo dol-
fallinn, að maður á ekki fleiri orð.
Að sinni.
Höfundur er læknir.
Á laufléttum nótum