Morgunblaðið - 14.04.1989, Blaðsíða 33

i .nm fluoAtHTTaö'í tticiAjavrjofloií
MORGUNBLAÐIÐ PÖSTUÐAGUR 14. APRIL 1989 ’' -
Jónmundur Olafs-
son ív. kjötmatsfor-
maður - Minning
Fæddur 26. mars 1906
Dáinn 7. apríl 1989
Vinur minn og samstarfsmaður
um 34 ára skeið hefur nú skyndi-
lega kvatt þetta jarðlíf. Hann hafði
gengið út í garðinn sinn, sjálfsagt
til að huga að vorverkunum eins
og hans var vandi. Þar hné hann
niður og var þegar látinn.
Þó dauðinn sé eitt af því fáa sem
við vitum með vissu að yfir okkur
mun ganga, kemur hann oftast á
óvart. Daginn áður töluðum við
saman eins og oft endranær. Var
hann þá hinn hressasti, gerði að
gamni sínu og spjallaði um lífið og
tilveruna. En skjótt skipast veður í
lofti og nú sakna ég vinar í stað.
Langar míg að minnast hans með
nokkrum kveðjuorðum.
Jónmundur fæddist á Eyri í
Borgarfirði. Foreldrar hans voru
hjónin Ólafur Ólafsson bóndi þar
og kona hans, Þuríður Gísladóttir.
Börn þeirra hjóna voru níu talsins
og eru nú fjögur þeirra látin. Jón-
mundur ólst upp í föðurhúsum til
ellefu ára aldurs en fluttist þá að
Geitabergi þar sem hann átti heima
fram yfir tvítugsaldur. Hann gekk
í Bændaskólann á Hvanneyri og
útskrifaðist þaðan sem búfræðingur
árið 1926. Til Reykjavíkur fluttist
hann 1929 og bjó þar alia tíð síðan.
Árið 1935 kvæntist Jónmundur
Eyrúnu Einarsdóttur en hún lést
1948. Eignuðust þau einn son, Ein-
ar Hilmar, yfirlækni, sem kvæntur
er Björk Sigurðardóttur og eiga þau
tvö böm. Jónmundur kvæntist aftur
árið 1949 Huldu Daníelsdóttur en
hún lést 1983. Eignuðust þau einn
son, Sigurð Rúnar, skrifstofustjóra.
Á hann eina dóttur með fyrrverandi
sambýliskonu sinni, Eygló Yngva-
dóttur.
Eftir að Jónmundur fluttist til
Reykjavíkur vann hann þau störf
sem til féllu. Á þeim tíma var, eins
og allir vita, ekki auðvelt að fá fasta
atvinnu. Atvinnuleysi var mikið og
í raun barist um hvert handtak sem
til boða stóð. Vélknúin tæki vom
nánast ekki til og handverkfæri og
mannsaflið látið duga. Reyndist það
mörgum hin mesta þolraun og var
margur maðurinn útslitinn fyrir ald-
ur fram. Fljótt fór orð af dugnaði
Jónmundar og samviskusemi í
starfí, enda þrekmaður og ósér-
hlífínn í vinnu. Árið 1930 réðst
hann til Sláturfélags Suðurlands og
starfaði þar samfellt í 17 ár eða til
ársins 1947. Naut hann þar mikils
álits, enda víkingur til allra verka
og sérlega glöggur á allt er kjöti
og kjötmati viðkom. Þar kom líka
að landbúnaðarráðuneytið skipaði
hann í stöðu yfírkjötmatsmanns og
síðar kjötmatsformanns, sem hann
gegndi samfellt um langt árabil, eða
þar til hann náði sjötugsaldri. Lagði
hann mikla alúð við það trúnaðar-
starf og leiðbeindi kjötmatsmönn-
um um land allt. Ferðaðist hann
m.a. milli sláturleyfishafanna eins
og tími hans frekast leyfði og not-
aði þá oft stóran hluta sumarleyfis
síns til að halda námskeið til að
bæta kjötmatið og samræma það.
Leiðir okkar Jónmundar lágu
fyrst saman í desember 1947 þegar
ég gerðist starfsmaður Framleiðslu-
ráðs landbúnaðarins. Jónmundur
hóf þar störf í júní 1947 en fram-
kvæmdastjóri var Sveinn Tryggva-
son. Ég hafði í upphafí ekki hugsað
mér að festa mig í þessu starfí til
frambúðar. En margt fer öðruvísi
en ætlað er. Við nánari kynni þótti
mér æ betra að starfa með þessum
mönnum, en eins og allir vita þá
er fátt mikilvægara á vinnustað en
góður starfsandi og að fólki líði vel
í starfinu. Það fór líka svo að ég
starfaði þarna samfellt í fjörutíu
ár. Þakka ég það þessum góðu sam-
starfsmönnum mínum, Jónmundi
og Sveini, sem ég vann svo lengi
með. Ekki spilltu heldur þeir ágætu
forystumenn bænda í stjórn Fram-
leiðsluráðs og Stéttarsambandsins
sem ég hefi ávallt metið mjög mik-
ils.
Mér hefur alltaf verið ljóst hvert
lán það var fyrir Framleiðsluráð
sem stofnun að ráða Jónmund í sína
þjónustu. Trúnaður hans og sam-
viskusemi í starfí var þann veg að
allir sem samskipti þurftu að hafa
við hann, og þeir voru mjög marg-
ir, fundu hversu traustur og ábyggi-
legur hann var. Hann var mjög
nákvæmur í öllu reikningshaldi og
skýrslugerð, sem m.a. snerti alla
sláturleyfishafa landsins.
Ég held að mér sé óhætt að segja
að Framleiðsluráðið hafí sem stofn-
un notið trausts út á við, hjá þeim
fjölmörgu fyrirtækjum um land allt,
sem samskipti þurftu að hafa við
ráðið. Ég veit að með trúmennsku
sinni í starfí skapaði Jónmundur
að stórum hluta þetta traust sem í
raun er ómetanlegt og verður seint
fullþakkað.
Á samstarf okkar bar aldrei
neinn skugga öll þessi ár. Minning-
in um hann verður mér ávallt kær.
Nú þegar Jónmundur er allur og
leiðir skilja í bili, þakka ég honum
samfylgdina og samstarfíð og alla
þá vinsemd sem hann ávallt sýndi
mér og mínu fólki.
Sonum hans og aðstandendum
öllum votta ég og fjölskylda mín
innilega samúð.
Gunnlaugur Lárusson
Jónmundur er látinn. Hann féll
frá þegar voraði í lofti og honum
fannst tími til kominn að hreinsa
til eftir langan og erfiðan snjóavet-
ur. Þetta varð honum um megn.
Með skóflu í hendi leið hann burt
á tröppunum heima í Melgerði.
Jónmundur var 83 ára síðan á
páskadag. Síðustu árin átti hann
mjög bágt með að fara ferða sinna
vegna fótaveiki og var því uppá
aðra kominn en það var nú ekki
við hans skap. Hann var hins vegar
andlega hress og fór fátt framhjá
honum á vettvangi landsmálanna.
Honum var það alltaf meira og
meira undrunarefni eftir því sem
árunum fjölgaði, af hveiju við ís-
lendingar værum svona óheppnir
með stjórnmálamenn, og þótt ég
reyndi að andæfa í mörgum okkar
símtölum þá varð ég oftast að viður-
kenna röksemdir Jónmundar, enda
mundi hann eftir fullveldisbaráttu
okkar og lýðveldisstofnuninni og
svo hvemig til hefur tekist með það.
Um þetta áttum við mörg sam-
töl, en aldrei spurði ég Jonmund
hvaða flokk hann kysi, það kom
ekkert málinu við, og vonandi koma
þeir til með að skipta minna máli
í framtíðinni.
Ég kynntist Jónmundi þegar
hann kvæntist Huldu systur minni.
Ég var þá unglingur á 17. ári og
þótti mér það ekki lítil uppörvun
að þessi nýi fjölskyldumeðlimur
ræddi við mig um mín áhugamál
og sín sem jafningja. Hann hafði
enga tilburði til að tala niður til
unglingsins eins og margra er sið-
ur. Fyrir þetta hlaut hann alla mína
virðingu á þessum árum og reyndar
alla tíð.
Jónmundur Ólafsson fæddist á
Eyri í Svínadal 26. mars 1906 og
voru foreldrar hans Ólafur Ólafsson
frá Eyri og kona hans, Þuríður
Gísladóttir frá Stálpastöðum í
Skorradal. Hann var því Borgfirð-
ingur í báðar ættir og fór ekki dult
með. Hann ólst upp til 11 ára ald-
urs í stórum systkinahópi, en þau
voru 9 systkinin á Eyri, og eru nú
5 þeirra á lífí. Jónmundur fór til
sumardvalar að Geitabergi í Svína-
dal 11 ára gamall en sú sumardvöl
entist í 12 ár. Jónmundur átti ljúfar
minningar frá þeim stað alla tíð og
minntist þess fólks, sem þar bjó
rausnarbúi, með mikilli hlýju.
Bamaskólamenntunina fékk hann
þar í formi hinnar árlegu 2ja til 3ja
mánaða farkennslu sem til boða
stóð á aldrinum 10-14 ára. Það var
allur undirbúningurinn undir lífíð
fyrir margan fátækan sveitadreng-
inn. Jónmundur naut þess hinsveg-
ar að komast í 2ja vetra nám að
Hvanneyri og lauk þaðan prófí sem
búfræðingur vorið 1926.
Jónmundur gerðist ekki bóndi
þótt nám hans stæði til slíks, en
það voru ekki margar námsbrautir
í boði eins og nú eru og hann nýtti
sér það sem gafst. Hann kom til
Reykjavíkur þegar fóstri hans og
velunnari, Bjami Bjamason á
Geitabergi, andaðist og jörðin var
seld. Hann réðst til Sláturfélags
Suðurlands í haustslátrunina 1929
og var upp frá því tengdur kjötverk-
un og kjötmati. Hann var skipaður
kjötmatsmaður hjá Sláturfélaginu
haustið 1936 en þar starfaði hann
í 18 ár eða þar til hann hóf störf
hjá Búnaðarráði og svo 1. júlí 1947
hjá Framleiðsluráði landbúnaðarins
þar sem hann vann til ársins 1981
og var þá orðinn 75 ára gamall.
Hann var yfirkjötmatsmaður á Suð-
ur- og Suðvesturlandinu og var
umdæmi hans frá Skeiðarársandi
og vestur um land til Gilsfjarðar,
en kjötmatsformaður var hann
einnig og hafði því með samræm-
ingu á kjötmati að gera á öllu
landinu. Hann var þannig mótandi
um alla meðferð á kjöti og því
umhverfi, þar sem slátmn fór fram.
Barátta þeirra, sem vildu bæta að-
stöðuna við slátmn og umhirðu
kjöts, var bæði löng og ströng.
Barist var við gamlar venjur sem
erfítt var að uppræta, lélegan húsa-
kost og sóðaskap. Þegar Jónmund-
ur hóf störf hjá Framleiðsluráði
1947 vom 140 sláturstaðir á öllu
landinu en aðeins 60 vom eftir þeg-
ar hann lét af störfum, og fækkar
enn. Það vom gerðar sífellt meiri
kröfur um vandaðan frágang á
matvömnni en ekki síður vom sífellt
meiri kröfur gerðar til þeirra bygg-
inga, þar sem slátmn fór fram.
Jónmundur hefur látið hafa það
eftir sér, að viðhorf sumra til hrein-
lætiskrafnanna hefðu verið þau, að
þar sem menn týndu ekki lífí við
að neyta afurðanna væri allt í
himnalagi og engra breytinga þörf.
Jónmundur var í nefnd sem land-
búnaðarráðherra skipaði 1947 til
þess að endurskoða lög og reglu-
gerðir um kjötmat, sem vom frá
árinu 1933.1 þeirri nefnd vom auk
hans Sæmundur Friðriksson, sem
var formaður nefndarinnar, og
Kristjón Kristjónsson. Lögin sem
fram til þessa höfðu verið í gildi,
fjölluðu nánast öll um afurðir til
útflutnings en þær tillögur að lög-
um og reglugerðum sem þessi nefnd
samdi og urðu að lögum 1949, vom
samfelldur lagabálkur um slátmn,
mat og meðferð á sláturafurðum
fyrir innanlandsmarkað. Jónmund-
ur var því einn af höfundum laga
og reglugerða, sem standa enn í
dag að efni til lítið breyttar og hon-
um var falið sem yfirkjötmatsmanni
og kjötmatsformanni, að sjá um
framkvæmd þessara laga. Honum
þótti þetta ganga grátlega seint en
hann gladdist þeim mun meir þegar
árangur náðist. Nú má sjá fullkom-
in tæknivædd sláturhús á nútíma
vísu í öllum landshlutum og hefur
því Jónmundur upplifað þessa þróun
frá því slátrað var á blóðvelli þar
sem engin sláturhús voru til og til
nútímalegra vinnubragða sem frek-
ar samræmast nútíma þjóðfélagi.
Jónmundur var starfsmaður
Framleiðsluráðsins í 34 ár og hafði
ég um árabil starfs míns vegna
samskipti við skrifstofuna. Þama
voru oft teknar upp glaðlegar um-
ræður um lambakjötið og hugsaðar
tilraunir til að selja það í Afríku.
Þetta gaf einum viðstaddra tilefni
til að benda á, að væntanlegir kaup-
endur gætu allt eins orðið hrifnari
af sölumönnunum en dilkakjötinu
og bæri því að leita allra annarra
ráða fyrst áður en farið væri til
Afríku með kjötið, til að spara
starfsmenn. Þarna vom hressir
kariar sem áttu margt sögukomið
handa gestum, hvort sem þeir áttu
lítið erindi eða stórt.
Jónmundur var tvíkvæntur. Fyrri
konu sinni, Eyrúnu Einarsdóttur,
fæddri 14. janúar 1906, frá Hömr-
um í Þverárhlíð, kvæntist hann
1935 en hún lést 10. maí 1948. Þau
Eyrún eignuðust son, Einar Hilmar,
sem fæddur var 27. febrúar 1939.
Hann er nú yfírlæknir á röntgen-
deild Landspítalans. Einar Hilmar
er kvæntur Björgu Sigurðardóttur,
hjúkmnarfræðingi, og em börn
þeirra: Sigurður, rafeindavirki, og
Eyrún sem stundar nám í Kvenna-
skólanum. Seinni kona Jónmundar
var Hulda Daníelsdóttir, fædd 27.
apríl 1914. Hún var dóttir Daníels
Magnússonar frá Tindstöðum á
Kjalamesi og Finnbjargar Teits-
dóttur. Þau gifust árið 1949. Sonur
þeirra er Sigurður Rúnar, fæddur
6. júní 1950, sem er viðskiptafræð-
ingur og er nú skrifstofustjóri hjá
tryggingafélaginu Ábyrgð. Dóttir
hans og Eyglóar Yngvadóttur er
Harpa, sem nemur í Menntaskólan-
um í Kópavogi.
Þau Hulda og Jónmundur
byggðu sér fallegt heimili í Mel-
gerði 7 og var það eitt af fyrstu
húsunum á nýju landsvæði í Soga-
mýrinni, sem Reykjavíkurborg
skipulagði í borgarstjóratíð Gunn-
ars heitins Thoroddsen. Þá var óð-
um að losna um hömlur og höft á
innflutningi byggingarefnis, en á
því hafði verið skortur frá stríðslok-
um.
Þau boðuðu ættingja og vini til
sín á þetta nýja, glæsilega heimili,
hvenær sem þeim þótti tilefni til,
og á næstu árum og svo lengi sem
heilsa Huldu leyfði var veislufagn-
aður heima hjá þeim árlegur við-
burður. Þama upplifði ég sam-
kvæmi stórfjölskyldunnar, þar sem
gestgjafar söfnuðu foreldram,
systkinum og bömum þeirra til sín
á jóladag og var boðið til síðdegis-
kaffís með óteljandi kökutegund-
um, þá kvöldmatar sem mestur
gerðist, enda kjötið valið og af
kunnáttu. Að lokum var síðdegis-
kaffíð endurtekið. Þessi fagnaður
stóð langt fram eftir nóttu með
spilamennsku á tveimur til þremur
borðum en auk þess haldið uppi
stórskemmtilegum samræðum allan
tímann. Þama var þröngt á þingi
en þó var eins og nóg rými væri
fyrir alla og fleiri ef vildi.
Jónmundur var glaðlyndur að
eðlisfari og naut þess að vera innan
um glatt fólk. Hann smitaði aðra
af gleði sinni og jákvæðri afstöðu
til lífsins. Hann hélt þessari
lífsnautn fram á síðasta dag. Hulda
lést 16. febrúar 1983 á 69. aldurs-
ári og hafði þá átt við vanheilsu
að stríða í mörg ár. Jónmundur bjó
áfram í húsinu þeirra í Melgerði
7. Synir hans reyndu að létta honum
ævikvöldið og studdu hann í því,
sem hann sjálfur þráði, að geta
verið heima svo lengi, sem mögu-
legt væri. Honum varð að ósk sinni.
Hann hafði lokið störfum á óað-
fínnanlegan hátt og honum var
ekkert að vanbúnaði hvenær sem
kallið kæmi, en hann ætlaði sjálfur
að sjá um, að aðkoman að forstofu-
dyranum væri sæmilega hrein og
honum ekki til vansæmdar. Við þá
iðju kvaddi hann þennan heim.
Mín fjölskylda þakkar Jónmundi
samverana bæði í gleði og á sorgar-
stundum í lífi okkar. Við gátum
alltaf treyst því að koma aftur auga
á lífsljósið, ef við héldum okkur (
nálægð hans. Við sendum sonum
hans og fjölskyldum þeirra inni-
legustu samúðarkveðjur. Minning-
una um hann er gott að geyma.
Þórólfur
t
Innilegustu þakkir fyrir auðsýnda samúð og vinarhug við andlát
og jarðarför
MARGRÉTAR J. THORLACIUS
frá Öxnafelli,
Þórunnarstræti 115,
Akureyri.
Kristfn Þ. Bergsveinsdóttir, Hjörleifur Kristjánsson,
Guðmundur J. Bergsveinsson, Ásgerður Ágústsdóttir,
Friðrik Bergsveinsson, Sigrún Olgeirsdóttir,
Gréta Berg Bergsveinsdóttir, Stefán Kristjánsson,
Þórður Halldórsson
og barnabörn.
t
Hugheilar þakkir fyrir auðsýnda samúð og vinarhug við andlát
og útför móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
KRISTRÚN AR JÓNASDÓTTUR,
Dalbraut 27,
Reykjavík.
Guðný Hallgrímsdóttir,
Bogi G. Hallgrimsson,
Jónas Hallgrfmsson,
Sigurjón Hallgrímsson,
Bjarni Pétursson,
Helga Helgadóttir,
Hulda Erlingsdóttir,
Þórkatla Albertsdóttir,
Garðar Arnkelsson,
börn og barnabörn.
Birting afmælis-
og minningargreina
Morgunblaðið tekur afmælis- og minningargreinar til birting-
ar endurgjaldslaust. Tekið er við greinum á ritstjóm blaðsins á
2. hæð í Aðalstræti 6, Reykjavík og á skrifstofu blaðsins í Hafn-
arstræti 85, Akureyri.
Athygli skal á því vakin, að greinar verða að berast með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í miðvikudagsblaði að
berast síðdegis á mánudegi og hliðstætt er með greinar aðra daga.
í minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Ekki eru tek-
in til birtingar frumort ljóð um hinn látna. Leyfílegt er að birta til-
vitnanir í ljóð eftir þekkt skáld, og skal þá höfundar getið. Sama
gildir ef sálmur er birtur. Mcginregla er sú, að minningargreinar
birtist undir fullu nafni höfundar.