Morgunblaðið - 01.11.1989, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR f.‘ NÓVEMBER 1989
Nicaragua:
Ortega spáð ósigri
í forsetakosmngiim
Kontra-skæruliðar sakaðir um brot á
vopnahléssamningum
Managua, Washington. Reuter og Daily Telegraph.
DANIEL Ortega, forseti Nicaragua, hefur heitið því að sýna var-
færni er hann tekur ákvörðun um framlengingu á vopnahléi í
baráttunni við kontra-skæruliða. Hléið hefur staðið 19 mánuði en
á ráðstefnu Ameríkuríkja um síðustu helgi sagði Ortega að vegna
endurtekinna árása kontranna og mannfalls í liði stjórnarhersins
hygðist stjórn sandinista heQa stríð að nýju. Ymsir ráðamenn, þ.
á m. Perez de Cuellar, framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna,
hafa hvatt Ortega til gætni. Skoðanakönnun í Nicaragua, sem
gerð var fyrir skömmu, sýndi mun meira fylgi við Violetu Cham-
orro, helsta frambjóðanda stjórnarandstæðinga í væntanlegum
forsetakosningum, en Ortega.
Samningar tókust um frjálsar
kosningar í febrúar nk. undir al-
þjóðlegu eftirliti og afvopnun
kontranna með ákveðnum skilyrð-
um á fundi Mið-Ameríkuríkja í
ágúst síðastliðnum. Bandaríkja-
menn hafa stutt kosningabaráttu
Chamorro með milljónum dollara
en á móti kemur að sandinistar
hafa óspart misnotað yfirráð sín
yfir ríkisfjölmiðlum og opinberum
sjóðum, auk þess sem þeir tolia
bandarísku aðstoðina við Cham-
orro.
afstöðu með sandinistum eða gegn
þeim. Dóttir hennar ritstýrir La
Prensa, einn sonurinn gegnir sömu
stöðu hjá málgagni sandinista en
annar var í hópi kontra-leiðtoga
tii skamms tíma. Ekkjan segir
börnin fullorðið fóik með eigin
skoðanir en sjálf hefur hún aldrei
látið deigan síga í baráttunni fyrir
lýðræðisumbótum. Sagt er að hún
hirti leiðtoga ^andinista eins og
óþekktarorma þegar henni þykir
við eiga.
Reuter
Aquino sökuð um harðýðgi
NOKKUR þúsund stuðningsmenn Ferdinands Marcosar heitins, er eitt sinn var forseti Filippseyja, hófu
fyrir skömmu 500 km gönguferð frá heimaborg Marcosar til höfuðborgarinnar, Manila. Markmiðið er að
fá Corazon Aquino forseta til að breyta þeirri ákvörðun sinni að meina Marcosi leg á Filippseyjum en
forsetinn lést nýlega á Hawaii. Aquino óttast að til uppþota komi í sambandi við jarðarförina. Búist er við
að göngumenn komi til Manila á föstudag en sama dag hyggst Aquino leggja upp í ferð til Bandaríkjanna
og Kanada. „Sýnum fram á hún hefur hjarta úr steini," var hrópað í gjallarhorn göngumanna sem sjást hér
á leið um heimahérað Aqúinos forseta.
Violeta Chamorro fékk stuðning
40% aðspurðra í könnuninni en
Ortega 29%; 31% studdu aðra
frambjóðendur eða höfðu ekki tek-
ið afstöðu.
Chamorro er sextug að aldri og
gefur út dagblaðið La Prensa sem
sandinistar hafa látið loka nokkr-
um sinnum eftir að þeir tóku völd-
in 1979. Eiginmaður hennar var
Pedro Chamorro sem glæpalýður
Anastasio Somoza einræðisherra
myrti árið 1978. Morðið er talið
hafa flýtt mjög fyrir falli Somoza.
Ekkjan átti sæti í upprunalegri
fimm manna stjórnarnefnd
sandinista eftir fall einræðisherr-
ans en sagði sig úr henni eftir níu
mánuði vegna óánægju með marx-
istakreddur hinna og sívaxandi
einræðishneigð.
Börn hennar hafa ýmist tekið
Uppreisn námsmanna í Peking:
Deng Xiaoping segir Banda-
ríkjamenn hafa rekið undirróður
Peking. Reuter.
FRÉTTASTOFAN Nýja Kína hefur eiitir Deng Xiaoping, leiðtoga
Kína, að bandarísk stjórnvöld hafí „tekið of mikinn þátt í óeirðum
og gagnbyltingu“ þeirri sem leiddi til þess að uppreisn náms-
manna var kveðin niður með blóðugum hætti í júní sl. Deng lét
þessi orð falla í viðræðum við Richard Nixon, fyrrum Bandaríkja-
forseta, í Peking í gær. Nixon sagði eftir fúndinn að samskipti
Bandaríkjanna og Kína hefðu ekki verið verri síðan 1972 þegar
þíða hófst í samskiptum ríkjanna. Yrði hugmyndafræðilegur
ágreiningur lagður til hliðar myndi þó gróa um heilt með þeim.
Starfsmaður bandaríska ut-
' anríkisráðuneytisins, sem ekki
vildi láta nafns síns getið, sagði í
gær að stjómvöld i Washington
hefðu ekki miklar áhyggjur af orð-
um Dengs. Hann gat þess þó að
Turgut Ozal nýr forseti Tyrklands:
Sagður stefiia að aukn-
um völdum embættisins
Ankara. Reuter.
NÝKJÖRINN forseti Tyrklands, Turgut Ozal, hefur verið forsætis-
ráðherra landsins undanfarin sex ár og hefur barist fyrir því að
Tyrkir taki upp vestræna lýðræðishætti. A ýmsu hefúr gengið í
landinu frá því að lýðveldi var stofhað þar 1923 og er Ozal ann-
ar maðurinn sem kjörinn er forseti með lýðræðislegum hætti.
Andstæðingar hans segja reyndar að forsætisráðherrann sé að
misnota sér sterka stöðu stjórnarflokksins, Föðurlandsflokksins,
á þingi og ætli sér að hafa eftir sem áður mikil völd í landinu.
Kjörtímabil forseta er sjö ár en Föðurlandsflokkurinn heflir feng-
ið herfilega útreið í skoðanakönnunum að undanfornu og persónu-
legt fylgi Ozals farið niður í 16%. Hagvöxtur hefur verið mikill
í Tyrklandi síðustu árin en verðbólga er um 70% og spilling út-
breidd meðal ráðamanna.
Turgut Ozal er 62 ára að aldri,
rafmagnsverkfræðingur að mennt
og starfaði um hríð hjá Alþjóða-
bankanum í Washington. I lok
áttunda áratugarins reyndi hann
að komast á þing fyrir bókstafs-
trúarflokk múslima en náði ekki
kjöri. Síðan hefur hann skipt um
skoðun og lýst trú sinni á nauðsyn
þess að ríkisvaldi og trúarbrögð-
um sé haldið aðskildum. Talið er
að eiginkona hans hafi haft áhrif
á hann í þessum efnum. Er herinn
tók völdin 1980 tii að bæla niður
uppþot öfgahópa varð Ozal að-
stoðarforsætisráðherra. Síðar
stofnaði hann Föðurlandsflokkinn
þar sem saman komu frjálslyndir
menn, þjóðernissinnar og heittrú-
aðir múslimar. Flokkurinn sigraði
i kosningunum 1983 og kom Ozal
á umfangsmiklum breytingum í
fijálsræðisátt í viðskipta- og at-
vinnulífi landsmanna auk þess
sem sótt var aðild að Evrópu-
bandalaginu 1987. Sjálfur hefur
Ozal oft lýst mikilli aðdáun sinni
á Margaret Thatcher, forsætis-
ráðherra Bretlands, og stefnu
hennar.
Óðaverðbólga og fjármálaspill-
ing eru ekki einu ástæðurnar fyr-
ir fylgishnjni stjórnarinnar sem
fékk 36% atkvæða í þingkosning-
unum 1987 en aðeins 21% í sveit-
arstjórnarkosningum snemma' á
þessu ári. Einræðistilburðir Ozals,
sem stundum hefur verið líkt við
soldána fyrri tíma í tyrkneskum
blöðum, hafa reitt marga til reiði.
Hann var skorinn upp við hjarta-
kvilla 1987 og í júní á síðasta ári
særðist hann á hendi er gerð var
morðtilraun við hann á þingfundi
í Ankara. Þetta virðist þó ekki
hafa nægt til afla honum samúðar
og sú ákvörðun hans að bjóða sig
fram til forseta hefur valdið ólgu
í landinu.
Fráfarandi forseti, Kenan Evr-
en, sem var valdamaður í Tyrk-
landi árin 1980 - 1983, er herinn
réð þar öllu, hefur haldið sig utan
við flokkapólitík en forseti hefur
vald til að neitað að staðfesta lög
og getur haft allmikil áhrif. Ozal
hefur sagt að hann munu veita
eftirmanni sínum í ríkisstjórn ráð
ef þeirra verði leitað.
Kínveijar hefðu hert öryggisgæslu
við bandaríska sendiráðið í Peking.
Bandaríkjamenn líta á þá ráðstöf-
un sem truflun á starfsemi stjórn-
arerindreka. Talið er að ástæða
þessara aðgerða sé m.a. reiði
Kínveija vegna þess að hinn kunni
andófsmaður Fang Lizhi fékk
hæli í sendiráðinu í júní.
Þótt Nixon sé í Kína á eigin
vegum þá ætlar hann að gefa
George Bush Bandaríkjaforseta
skýrslu um ferðina sem er farin í
boði kínverskra stjórnvalda. Það
var í forsetatíð Nixons sem sam-
skipti Kína og Bandaríkjanna tóku
stakkaskiptum eftir meira en
tveggja áratuga óvináttu.
Deng sagði við Nixon að
kínversk stjórnvöld væru hin raun-
verulegu fórnarlömb uppreisnar-
innar í vor og ósanngjarnt væri
að skella skuldinni á þau. Banda-
ríkjamenn ættu að eiga frum-
kvæðið að því að bæta samskipti
ríkjanna á ný. Kínversk stjórnvöld
segja að 300 manns hafi fallið
þegar uppreisnin var bæld niður
en stjórnarandstæðingar halda því
fram að mörg þúsund manns hafi
látið lífið.
Deng, sem er orðinn 85 ára
gamall, virtist þreytulegur og
hendur hans skulfu þegar hann tók
á móti Nixon í Alþýðuhöllinni í
Peking. Nixon, sem sjálfur er 76
ára, sagði hins vegar áhrifaríkt
að sjá hversu mikill kraftur byggi
enn í leiðtoganum.
Kínversk stjórnvöld veittu líka
Frökkum ákúrur. í gær. Kvörtuðu
þau undan því að frönsk yfirvöld
hefðu ekki komið í veg fyrir að
franskir Ijölmiðlar sendu flóð af
andkínverskum áróðri með póst-
faxi í síðustu viku til Kína.
Afganistan:
Stjórnarliðar ná
mikilvægiá þjóðleið
200 skæruliðar sagðir hafa fallið í
bardögum um Salang-veginn
Kabúl. Iteutcr.
AFGANSKI sljórnarherinn hefúr náð aftur á sitt vald helstu þjóð-
leiðinni til Sovétríkjanna eftir mikil átök við skæruliða. Um veg-
inn fara næstum allir matvælaflutningar frá Sovétríkjunum til
höfúðborgarinnar, Kabúl.
Skæruliðar náðu Salang-vegin-
um fyrir níu dögum en talsmaður
stjórnarinnar í Kabúl sagði, að
þeir hefðu verið hraktir brott með
miklum eidflaugaárásum. Sagði
hann, að 200 skæruliðar hefðu
legið í valnum að þeim loknum.
Síðustu. daga hafa skæruliðar
skotið fyölda flugskeyta/á Kabúl
en staðan í stríðinu milli þeirra
og stjórnarhersins virðist litið
breytast. Á landsbyggðinni ráða
skæruliðar víða lögum og lofum
en stjórnarhernum tekst að halda
stærstu borgunum. Spár um, að
skæruliðar ynnu auðveldan sigur
strax og Sovétmenn færu á braut
hafa ekki ræst og treysta sér nú
fáir tii að áætla hve lengi þrátefl-
ið geti staðið yfir.