Morgunblaðið - 02.11.1989, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. NOVEMBER 1989
18
Um eignaskatta og flár-
magnst ekj uskatta
eftir Pétur Pétursson
Fyrir nokkru las ég ágætt viðtal
við prófessor Guðmund Magnússon
í Fjármálum (blað Fjárfestingarfé-
lagsins, sept. 1989). Fjallar hann
þar um eignaskatt sem veijanlegt
fyrirbæri vegna „verðbólgugróða"
og er ég honum lítt sammála. En
hann fjallar þó meir um skatta á
fjármagnstekjur og er ég honum
mjög svo sammála um þau efni.
í Morgunblaðinu 24/10 er þess
getið að ríkisstjórnin undirbúi nýjan
skatt á fjármagnstekjur. Telur við-
skiptaráðherra rétt að fara varlega
í sakirnar um skattabreytingar og
hefði hann mátt segja þá speki fyrr,
t.d. áður en hinn illræmdi eigna-
skattur var stórhækkaður um
síðustu áramót.
Em vegna greinar prófessors
Guðmundar langaði mig til að
leggja orð í belg í þessari skattaum-
ræðu og þau orð mín sem á eftir
fara ætluð til þess að fá aukna
umijöllun um skattamál nú, þegar
breytingar eru í deiglunni.
Eg er í fyrsta lagi á móti notkun
skatta sem refsivanda eða réttlætis-
stóla. Skattar eru til þess að afla
ríki og sveitarfélögum tekna og eiga
að ná inn sem mestum tekjum með
sem minnstum skaðlegum áhrifum
á efnahagslíf landsmanna og sem
minnstum þrautum eða skaða fyrir
þá sem eiga að greiða þá.
Mikilvægt er að skattar gangi
sem jafnast yfir alla, og er þar
helsta viðurkennda viðmiðunin
greiðslugeta. Mætti orða það þann-
ig, að sú byrði og erfiðleikar sem
skattheimtu fylgja verði sem jöfn-
ust fyrir alla greiðendur.
Hvers vegna er óraunhæft að
tala um eignaskatt til jöfnunar
verðbólgugróða?
— í fyrsta lagi er í framkvæmd
ómögulegt að greina á milli þeirra
eigna, sem til hafa orðið við verð-
bólgugróða og eigna sem orðið hafa
til á eðlilegan hátt við elju og sparn-
að.
— í öðru lagi er verið að hengja
bakara fyrir smið. Verðbólgugróði
verður þannig til, að menn eignast
eignir (fasteignir eða önnur verð-
mæti) fyrir fé, sem tekið er að láni
á neikvæðum vöxtum, að öllu jöfnu
vegna verðbólgu. Þannig er fyrst
og fremst við þá stjórnendur að
sakast, sem skapa möguleika til
slíkrar eignasöfnunar. Lækningin
er ekki sú að ráðast á alla eigna-
menn með háum eignasköttum,
heldur að stjórna vöxtum þannig,
að menn græði ekki á því einu sam-
an að kaupa eignir fyrir vaxtalaust
lánsfé.
— í þriðja lagi er ekkert réttlæti
í því að leggja að jöfnu til eigna-
skatts skuldabréf, hlutabréf og
bankainneignir sem bera lága eða
neikvæða vexti við önnur bréf, sem
bera vexti langt umfram verðbólgu
og eru því raunverulega miklu verð-
mætari, eða með öðrum orðum,
skapa eigendum greiðslugetu.
Við álagningu eignaskatts verður
löggjafinn að gera sér grein fyrir
hver greiðir skattinn að lokum.
Nærtækasta dæmið er eignaskatt-
urinn á ekkjurnar, sem í skattaum-
ræðunni hefur fengið á sig versta
orðið. Hvers vegna skyldi það vera?
— Jú, sá skattur lendir á húsnæði
eigandans sem hann notar sjálfur.
Húsnæðiskostnaður hans eykst, en
án aukningar greiðslugetu. Afleið-
ingin er versnandi lífskjör og e.t.v.
nauðungarsala eignarinnar vegna
greiðslugetuleysis húseigandans.
En hvernig snýr dæmið að at-
vinnurekandanum? Fyrirtæki, sem
flytur inn vörur og selur í heildsölu,
þarf í sumum tilfellum ekki að eiga
húsnæði til reksturins, en*myndi
sennilega þurfa að greiða hærri
húsaleigu vegna skattsins. Þessi
hækkun getur skipst í tvo staði:
frádrátt frá tekjuskatti til ríkis (frá-
dráttarbær reksturskostnaður)
og/eða hækkun vöruverðs. Hins
vegar eru til fyrirtæki, s.s. frystihús
og fiskmjölsverksmiðjur, sem þurfa
eðlis rekstrar síns vegna að eiga
hús og vélar, sem geta verið jafn-
Pétur Pétursson
„Mikilvægt er að skatt-
ar gangi sem jafnast
yfir alla, og er þar
helsta viðurkennda við-
miðunin greiðslugeta.
Mætti orða það þannig,
að sú byrði og erfiðleik-
ar sem skattheimtu
fylgja verði sem jöfnust
fyrir alla greiðendur.“
virði ársveltu félaganna. Vel rekin
félög ættu að eiga þessar eignir
skuldlitlar og leggst því eignaskatt-
ur á nettó eign. Ekki hygg ég að
erlendir kaupendur framleiðsluvara
þessara fyrirtækja væru fúsir að
greiða hærra verð vegna ákvörðun-
ar um skattlagningu eignanna.
Leiðir eignaskattur slíkra félaga
einfaldlega til versnandi afkomu vel
rekinna fyrirtækja. Hins vegar fá
þeir, sem skulda í bönkum og sjóð-
um allt verðmæti framleiðslutækja
sinna, þá umbun að þurfa engan
eignaskatt að greiða. Hvar finna
menn svo réttlætið í þeirri skatt-
lagningu? — Þannig má ljóst vera
að greiðendum eignaskatta er mjög
mismunað eftir eðli rekstrar eða
getu hins skattlagða til þess að
velta skattinum yfir á aðra í verð-
lagningu vöru sinnar, þjónustu eða
hækkaðri leigu húseigna.
— Niðurstaðan af þessum þönk-
um og fleirum, sem hér eru raktir,
er þvf sú, að alla eignaskatta skuli
leggja niður, e.t.v. í tveimur eða
þremur áföngum, t.d. að þeir lækki
á næsta ári í þá upphæð, sem þeir
voru fyrir síðustu breytingu, en
verði síðan lagðir alveg niður í ein-
um eða tveimur áföngum.
Um fasteignir ætti að gilda sú
almenna regla, að á þær verði ekki
lögð önnur eignagjöld en fasteigna-
gjöld sveitarfélaga. Víðast eru fast-
eignagjöld aðaltekjustofnar sveitar-
félaga og er það vægast sagt óráð-
legt, að ríkið sé að seilast lengrá
ofan í vasa skattborgaranna með
því að gera heimili þeirra og hús-
eignir að tekjustofnum fyrir
síhækkandi eignaskatta.
Mér er hins vegar Ijóst, að ekki
er líklegt til árangurs að Íeggja til
einhliða tekjulækkun ríkissjóðs, án
þess að benda á leiðir til að bæta
ríkinu upp tekjumissinn.
Telja má réttlætanlegt að taka
upp hóflega skattlagningu raun-
vaxta sparifjár, arðsúthlutunar,
húsaleigutekna og annarra eigna-
tekna að því skilyrði uppfylltu að
eignaskattarnir falli niður. Þarf þá
að gæta þess að slíkir fjármagns-
tekjuskattar verði ekki tii þess að
gera upp á milli sparnaðarforma,
svo og að stilla þeim svo í hóf, að
ekki dragi tii muna úr almennum
sparnaði og leiði þannig til aukinn-
ar verðbólgu.
Sérstaklega þarf að fjalla um
lífeyrissjóðina við skattlagningu
raunvaxta. Finnst mér eðlilegt að
lífeyrissjóðir væru skattfijálsir af
öllum vaxtatekjum en íjármagns-
tekjuskattur greiddur af móttak-
endum greiðslna úr sjóðunum, enda
yrði tekjuskattur á fjármagnstekjúr
verulega lægri en hinn almenni
tekjuskattur. Mecfþví að láta sjóð-
ina standa skil á staðgreiðslu
skattsins er auðvelt að veita aðhald
um rétt skil.
Að lokum langar mig aðeins að
fjalla um hina gífurlegu verðmæta-
rýrnun sem verður við fljótfærnis-
Iegar hækkanir skatta, s.s. hækkun
eignaskattsins um síðustu áramót.
Taka má dæmi um verslunar-
húsnæði sem metið er til eignar á
kr. 10.000.000. Til að einfalda
dæmið skulum við gefa okkur að
greiddur hafí verið 2,5% skattur
(eignask. og sérst. skattur á versl-
unarhúsnæði) af eigninni 1988. A
þessu ári hækkar skatturinn um
tæp 3 prósentustig. í peningum
þýðir þetta um kr. 300.000 hækkun
eignaskattsins á ári. Ef við gefum
okkur, að eignin endist í 20 ár þá
þýðir þetta raunverulega að eigand-
inn hefur verið sviptur kr.
6.000.000 af andvirði eignarinnr
og með „kapitalíseringu“ skattsins
hafi eigandi tapað á ári kr. 300.000
í skatt og kr. 6.000.000 í verðrýrn-
un. Þetta dæmi miðast við að fram-
boð á verslunarhúsnæði sé það mik-
ið að skattinum verði ekki velt yfir
í verðlag éða á leigjendur.
Það, að raunverulegt verðhrun
verslunarhúsnæðis hefur ekki orðið
meira en raun ber vitni hér á landi,
ber vott um þá bjartsýni manna,
að stjórnvöld muni sja að sér og
leiðrétti þessa vafasömu skattlagn-
ingu. Væri óskandi að svo yrði sem
fyrst.
Eins og sagt var hér að framan
er grein þessi skrifuð sem hugleið-
ing um eignaskatta eftir lestur
greinarinnar í Fjármálum. í dag-
blöðin skrifa því miður allt of fáir
af þeim, sem um.þessi mál fjalla á
Alþingi. Geir Haarde, þingmaður,
er þar undantekning, þar sem hann
hefur íjallað um þessi mál meir en
aðrir, og af þekkingu. Væri full
ástæða nú þegar nýtt ljárlagafrum-
varp er í myndun að alþingismenn
gerðu landsmönnum nána grein
fyrir viðhorfum sínum til hinna
ýmsu skatta, sem þeir þurfa að
ákveða á næstunni handa skatt-
píndri þjóð sinni. Viðhorf þeirra
gætu nefnilega haft áhrif á suma
um, hvernig þeir greiða atkvæði í
næstu kosningum.
Höfundur er hagfræðingur.
Leiklistarþing:
„Þjóðleik-
húsið á tí-
unda ára-
tugnum“
LEIKLISTARÞING verður
haldið laugardaginn 4. nóv-
ember næstkomandi að hót-
el Sögu og verður Qallað
um „Þjóðleikhúsið á tíunda
áratugnum“.
Þingið verður sett klukkan
tíu af formanni Leikligtarsam-
bands Islands Sigrúnu Val-
bergsdóttur og síðan mun
Svavar Gestsson, mennta-
málaráðherra, flytja ávarp.
Að því loknu hafa framsögu
Stefán Baldursson, sem er
formaður nefndar um endur-
skoðun þjóðleikhúslaga,
Haukur Ingibergsson, for-
maður nefndar um rekstur
þjóðleikhússins, Þórhallur
Sigurðsson, leikari og leik-
stjóri, Guðbergur Bergsson,
rithöfundur, Hlín Agnarsdótt-
ir, leikstjóri, María Kristjáns-
dóttir, leikstjóri, og Gísli Al-
freðsson, þjóðleikhússtjóri.
Vaxtarmótarinn
Með aðeins 5-10 mínútna þjálfun á dag
N kemur þú líkamanum í betra lag.
PÓSTSENDUM
■^SKíhaHíáMtD
SKEIFUNN119-108 REYKJAVÍK \
SÍMI 681717
Vaxtarmótarinn er öflugt, einfalt og öruggt æfingaáhald sem reynst hefur
milljónum manna um heim allan afburða vel.
Grennir og mótar mitti, mjaðmir, fætur og brjóst. Styrkir hjarta- og
æðakerfi og eykur úthald. Æfingakerfi á íslensku.
Verðaðeins
kr. 980,-