Morgunblaðið - 03.11.1989, Page 16

16
■ím aaavuTíöM .1 auoAŒjTgöa Gie/uiavLUDHOM
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 1989
Islenzk orðsigabók kemur út;
Uppruni 40.000 ís-
lenzkra orða rakinn
ÍSLENZK orðsifjabók, sem
fjallar um uppruna íslenzkra
orða, kom út í gær. Höfúndur
er Asgeir Blöndal Magnússon,
sem lézt fyrir tveimur árum.
Orðabók Háskólans gefúr bók-
ina út, og er þetta fyrsta meiri-
háttar verkið, sem út kemur á
vegum stofnunarinnar, en áætl-
að er að fleiri fylgi í kjölfarið
á næstu árum.
Nærri lætur að uppruni um
40.000 íslenzkra orða sé rakinn í
bókinni. Fjallað er um flest orð,
sem koma fyrir í fomum textum
og í eldra íslenzku máli, en einnig
um fjölda orða úr yngra máli,
bæði óprentuðum heimildum og
úr talmáli. Höfundur tengir þau
fornum orðaforða og bendir á að
mörg eiga þau sér fornar rætur.
Þá er Qallað um tökuorð í Islenzku
og uppruni þeirra skýrður, og um
allmörg örnefni og eiginnöfn.
Ásgeir Blöndal Magnússon var
starfsmaður Orðabókar Háskól-
ans um þriggja áratuga skeið og
forstöðumaður hennar í tvö ár
áður en hann lét af störfum fyrir
aldurs sakir. I bókinni leggur
hann megináherzlu á tengsl
íslenzku við Norðurlandamálin
með dæmum bæði úr ritmáli og
norrænum mállýzkum, en þann
orðaforða tengir hann öðrum eldri
og yngri germönskum málum.
Einnig gerir hann sér far um að
sýna venzl norræns orðaforða við
önnur mál af indóevrópskri mála-
ætt. í formála er gerð grein fyrir
skyldleika íslenzku við önnur
indóevrópsk mál og rakin helztu
atriði íslenzkrar málsögu og orð-
myndunar.
í máli Jóns Friðjónssonar,
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Jón Friðjónsson afhendir Njólu
Jónsdóttur, ekkju Ásgeirs Blöndal
Magnússonar, fyrsta __ eintakið af
Islenzkri orðsifjabók. í gær, annan
nóvember, hefði Ásgeir orðið átt-
ræður. Á litlu myndinni má sjá
hvernig orðið sifjar er skýrt í orð-
sifjabókinni.
■ hefur guösifjar af e-m'. Sjá si/jar og sifji', -sifi eiginLJ
I s.o. og siffi (j falliö brotl á undan i).
sifjaOur I. ‘lengdur. mxgöur; skyldur’; Hkl. upp-1
I hafl. Ih.þt. af so. *sifja 'tengjast mzgöum eöa «tt- I
arböndum'. sbr. nno. sivja 'mxgjast viö’, gotn. ga-1
sibjon 'sjettast viö’. fhþ. sibbðn 'vera («tt við’, frek- I
ar en lo af sifjar, o: 'sifjum bundinn*.
sifjar kv.ft. 'mágscmdtr. tengdir (viö giftinguý, I
I tfrzndsemi. skyldleiki'; sbr. gotn. sibja, fe. sibb, I
I fsax. sibbia. íhþ. (nhþ. sippe. ne. sib) < germ. I
*stbjö. Lfkl. sk. rússn. soé ’séreöli'. lettn. stbrs 'vin- [
ur. félagi'. Vafasamara er um tcngsl viö fi. sabká I
‘samkoma'. Orö þessi viröast lcidd af fn.-stofninum I
*st-, *syt- (abfn.) meÖ há-viðsk. og merkingin þá I
‘ciginn. okkur sjálfum tilheyrandi'. Af sama toga eru I
j líkl. (lat.-germ.) þjóöflokkaheitin Stmnðnis (< *stb- I
1 aniz) og Suibl (Sváfar), sbr. víxlanina st-: swt 11
-sift og -svift. Af sifjar eru leidd samsett orö eins og I
mm
stjórnarformanns Orðabókar Há-
skólans, á kynningarfundi um
bókina, kom fram að höfundur
hefði lagt sig fram um að gera
bókina aðgengilega almenningi,
en einnig hefði það verið eindreg-
in ósk hans að verði bókarinnar
yrði í hóf stillt, þannig að almenn-
ingu^, réði við það. Bókin er seld
á 8.700 krónur og verðinu haldið
niðri með því að telja hvorki vinnu
Ásgeirs við samningu bókarinnar
né handritslestur til kostnaðar.
Jón sagði að höfundur hefði ekki
þegið laun fyrir áratugavinnu við
samninguna og Orðabók Háskól-
ans hefði heldur ekki þegið laun
fyrir verk sitt, enda mætti segja
að stofnunin skuldaði þjóðinni það
að leggja sitt af mörkum í verkið.
Mál og menning sér um dreif-
ingu og kynningg á bókinni, sem
er prentuð í Odda. Bókin er 1231
blaðsíða, auk formála og ýmissa
skráa.
Rút Ingólfsdóttir, fíðluleikari,
Hörður Áskelsson, orgelleikari.
Tónleikar í kirkj-
um Arnessýslu
I HAUST hafa hljóðfæraleikar-
arnir Rut Ingólfsdóttir fiðluleik-
ari og Hörður Áskelsson orgel-
leikari heimsótt kirkjur, skóla
og vinnustaði í uppsveitum Ár-
nessýslu og flutt tónlist eftir
meistara barokktímans, þá Bach
og Hándel svo og nokkur þekkt
smáverk.
Næstu tónleikar verða sem hér
segir: Laugardaginn 4. nóvember
klukkan 16 í Ólafsvallakirkju,
sunnudaginn 5. nóvember klukkan
16 í Hrepphólakirkju, sama dag
klukkan 21 í Stóra-Núpskirkju og
mánudaginn 6. nóvember klukkan
21 í Hrunakirkju.
Á efnisskránni eru sónötur eftir
Bach og Handel, Maríuvers Páls
ísólfssonar, Ave María eftir Schu-
bert o.fl.
Rut og Hörður hafa þegar haldið
tónleika í sjö kirkjum í Skálholts-
prestakalli og Mosfellsprestakalli
og haldið kynningar í skólunum á
Laugarvatni, á Sólheimum í
Grímsnesi og í Búrellsvirkjpn. Þau
hafa meðferðis nýtt og vandað pípu-
orgel, en sá kostagripur var gefinn
til Skálholtskirkju sl. sumar til
minningar um frú Önnu Magnús-
dóttur prestsfrú í Skálholti.
Aðgangur að tónleikunum er öll-
um heimill og ókeypis, en þau Rut
og Hörður hafa notið stuðnings
sóknarnefndanna, svo og Félags
íslenskra tónlistarmanna (FÍT) sem
greiðir fyrir listflutningi á lands-
byggðinni.
Eitt verka Sigríðar.
Gallerí einn einn:
ísland í brennidepli á Bok och Bibliotek ’90
Forseti Islands opnar bókahátíðina
ÍSLENSKUM rithöfundum og útgáíúfyrirtækjum verða gerð sérstök
skil á sænska bóka- og menningarþinginu „Bok och Bibliotek" sem
haldið verður í sjötta sinn í Gautaborg dagana 13.-16. september
1990. Bókaþingið, sem er hið þriðja stærsta í heiminum, er haldið
árlega og hefúr eitt Norðurlandanna verið kynnt sérstaklega á
hverju ári. Hefúr forseti Islands, frú Vigdís Finnbogadóttir, þekkst
boð Bok och Bibliotek og mun opna hátíðina á næsta ári.
Tveir af skipuleggjendum bókahátíðarinnar Bok og Bibliotek '90,
Bertil Falck (t.h.) og Conny Jacobsson í Norræna húsinu.
Á þinginu, sem lauk 10. septem-
ber sl., skipaði Danmörk heiðurs-
sess en ákveðið hefur verið að ís-
land geri það á næsta ári. 60.000
manns sóttu nýafstaðið bókaþing
þá fjóra daga sem það stóð yfir.
850 aðilar frá 27 löndum sýndu og
var ísland í fyrsta sinn með sinn
eigin sýningarbás á hátíðinni. Með-
Hring'urinn
með árleg-
an basar
KVENFÉLAGIÐ Hringurinn
heldur sinn árlega handa-
vinnu- og kökubasar sunnu-
daginn 5. nóvember klukkan
14 í Fóstbræðraheimilinu við
Langholtsveg.
Þar verður til sölu mikið úr-
val af ágætum jólagjöfum og
allskonar kökum á góðu verði.
Einnig verða seld þar ný og
mjög falleg jólakort félagsins.
Svo sem jafnan áður rennur
allur ágóði til Iíknarmála barna.
Félagskonur vilja hvetja borg-
arbúa til að ljá þessu málefni
lið, svo að enn megi bæta að-
búnað sjúkra barna.
(Fréttatilkynning)
al gesta voru Ingvar Carlsson, for-
sætisráðherra Svíþjóðar, og Svavar
Gestsson menntamálaráðherra, sem
kynnti norræna bókmenntadagskrá
þar sem Einar Kárason frá íslandi
og fleiri norrænir rithöfundar lásu
upp úr verkum sínum.
Auk rithöfunda og útgefanda frá
Norðurlöndum voru rithöfundarnir
E.L. Doctorow, Alberto Moravia,
Friedrich Durrenmatt, Nadine
Gordimer, Yasar Kemal og margir
fleiri gestir hátíðarinnar. Alls sóttu
um 1.200 blaðamenn hvaðanæva
úr heiminum hátíðina.
Bertil Falck, einn af skipuleggj-
endum bókaþingsins, sem staddur
er hér á landi ásamt fleiri erindrek-
um Bok och Bibliotek, sagði í sam-
tali við Mprgunblaðið að í ráði væri
að hlutur íslands á menningarhátíð-
inni á næsta ári verði sem vegleg-
astur og efli um leið hinn norræna
svip bóka- og menningarhátíðarinn-
ar.
Bertil sagði að sú hugmynd hefði
komið upp að fleiri aðilar en rithöf-
undar og bókaútgefendur tækju
þátt í næsta bókaþingi og yrði
meðal annars leitað til Útflutningsr-
áðs íslands og því boðið að koma
útflutningsvörum íslendinga á
framfæri í tengslum við bókahátí-
ðina. Einnig væri í ráði að efna til
alhliða kynningar á menningu ís-
lands á þeim tíma sem bókaþingið
er haldið.
Conny Jacobsson, starfsmaður
Bok och Bibliotek, sagði að íslen-
skar bókmenntir væru ómissandi í
bókahátíð sem þessari ef efla ætti
hinn norræna svip hennar. Hann
kvaðst hafa spurnir af því að um
300 manns væru í Rithöfundarsam-
bandi íslands og að helst vildi hann
fá þá alla til að taka þátt í næstu
bókahátíð. Hann gat þess einnig
að verk fárra íslenskra rithöfunda
hefðu verið þýdd yfir á sænsku,
einkum barnabókahöfunda. Hann
sagði jafnframt að skömmu áður
en bókahátíðin hefst á næsta ári
kæmi út sænsk þýðing á vegum
Nordset-forlagsins á skáldsögu
Svövu Jakobsdóttur, Gunnlaðar-
sögu.
Anna Einarsdóttir hjá Bókasam-
bandi íslands sagði að á bókahátíð-
inni gæfíst einstætt tækifæri til að
kynna bókmenntir og menningu
íslands fyrir fjölda áhugasamra
gesta.
ney, sem Brúarfoss rakst á í
Vestmanneyjahöfn á mánudag er
mun meira skemmt en álitið var
í fyrstu.
Öll yfírbygging skipsins er nán-
ast ónýt og ekki er talið að svari
kostnaði að gera við spil þess. Rekk-
verk er skemmt og rifa og dældir
eru á og skrokk þess. Þá er dælu-
rör skipsins saman klesst.
Auk skemmdanna sem urðu á
dýpkunarskipinu skemmdist
Sigríður As-
geirsdóttir sýnir
SIGRÍÐUR Ásgeirsdóttir opnar
í dag sýningu á verkum sinum í
sýningarsalnum Galleríi einn
einn, Skólavörðustíg 4a í
Reykjavík. Á sýningunni eru
teikningar unnar í Edinborg árið
1985 og nokkrar grafíkmyndir
sem Sigríður vann í Printmakers
Workshop í Edinborg í sumar.
Sigríður stundaði nám við Edin-
burgh College of Art 1979-1984
og í Þyskalandi 1984. Þetta er
fjórða einkasýning hennar, en hún
hefur tekið þátt í samsýningum hér
heima og erlendis. Steint gler eftir
Sigríði er að finna m.a. í Sparisjóði
Reykjavíkur og nágrennis, kapellu
Kvennafangelsins í Cornton Vale í
Stirling í Skotlandi, í Iðnaðarbanka
íslands við Lækjargötu og í kapellu
sjúkrahússins á Isafirði.
Sýningin í Galleríi einn einn
stendur frá 3.-16. nóvember og er
opin alla daga kl. 14-18.
skrokkur sandpramma skipsins
einnig nokkuð.
Dýpkunarskipið er óstarfhæft
sökum skemmdanna. Er búist við
að lagfæringar taki vikur eða mán-
uði og verði kostnaðurinn við þær
nokkrar milljónir.
Þegar Brúarfoss rakst á Vest-
mannaey var áhöfn dýpkunarskips-
ins við vinnu um borð i því. Sáu
þeir hvað verða vildi og náðu naum-
lega að forða sér upp á bryggju
áður en Bakkafoss skall utan í skip-
ið.
Grimur
V estmannaeyj ar:
Dýpkunarskipið mikið skemmt
Vestmannaeyjum.
DÝPKUNARSKIPIÐ Vestmana-