Morgunblaðið - 01.12.1989, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 1. DESEMBER 1989

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintdkið.
Alræði hverfiir
í Tékkóslóvakíu
Gjaldþrot blasir við Hagfeldi sf.:
Allir félagsmenn SIL
ábyrgir fyrir skuldum
GJALDÞROT blasir við Hagfeldi sf., sölusamtökum Sambands
íslenskra Ioðdýraræktenda. Félagsmenn í SÍL eru ábyrgir fyrir öll-
um skuldum sölusamtakanna, og komi til gjaldþrotaskipta Hagfeld-
ar sf. leiðir það til skipta á búum allra félagsmanna SÍL. Á aðal-
fúndi SIL var samþykkt að rúmlega sjö milljónum króna sem
ógreiddar eru af uppsöfnuðum söluskatti verði varið til að greiða
niður skuldir Hagfeldar sf.
Fréttastofa Reuters hefur
þetta eftir vestrænum
stjórnar'erindreka í Prag um þró-
un mála í Austur-Evrópu: „í
Póllandi tók þetta mörg ár, í
Ungvetjalandi mánuði, í Austur-
Þýskalandi vikur en hér í Tékkó-
slóvakíu aðeins nokkra daga.“
Hér er vísað til þess, hve langan
tíma það hefur tekið þessar þjóð-
ir að losna undan alræðisvaldi
kommúnismans. Verður því iills
ekki á móti mælt, að í Tékkósló-
vakíu hefur atburðarásin verið
ótrúlega hröð.
Fyrir réttum tveimur vikum,
föstudaginn 17. nóvember, kom
50.000 manns saman á Wences-
las-torgi í Prag. Voru það íjöl-
mennustu mótmæli í landinu
síðan 1969. Lögregla er send
gegn fólkinu og sá orðrómur
kemst á kreik, að stúdent hafi
látist í barsmíðum hennar.
Næsta dag efna 2.000 manns
enn til mótmæla á torginu og
stofna samtökin Borgaralegan
vettvang. Sunnudaginn 19. nóv-
ember á þriðja degi mótmælanna
ganga 20.000 manns um götur
Prag og krefjast afsagnar Milos
Jakes, flokksleiðtoga. Á mánu-
deginum eru 200.000 manns á
torginu og hylltu Frantisek
Tomasek kardínála, sem segir:
„Við getum ekki beðið lengur.“
Ladislav Adamec forsætisráð-
herra hittir þá andmælendur og
telur, að semja megi um hlutverk
kommúnistaflokksins. Næsta
dag hlýða 250.000 mótmælendur
á torginu á orðsendingu frá Alex-
ander Dubceck, forystumannin-
um á fijálsræðistímabilinu 1968,
sem hvetur til þess að leiðtogar
landsins segi af sér. Föstudaginn
24. nóvember ávarpar Dubceck
síðan fólkið á Wenceslas-torgi
og þann sama dag segja Jakes
og' 24 kommúnistaleiðtogar af
sér og er Karel Urbanek kjörinn
flokksleiðtogi. Á laugardeginum
kemur meira en hálf milljón
manna saman í garði í Prag og
hlustar á Vaclav Havel leikrita-
skáld, sem setið hefur í fangelsi
fyrir andstöðu við stjórnvöld,
krefjast þess að kommúnista-
flokkurinn komi til móts við vilja
fólksins. Næsta dag hitta for-
ystumenn andmælenda Adamec
forsætisráðherra sem segist
munu kynna flokksforystunni
sjónarmið þeirra. Á mánudaginn
er síðan efnt til tveggja stunda
allsheijarverkfalls og á miðviku-
dag samþykkir 350 manna þing
landsins einum rómi að fella úr
gildi 4. grein stjórnarskrárinnar
um „forystuhlutverk kommún-
istaflokksins“ og fijálsár kosn-
ingar komast á dagskrá. Þá gefa
ráðamenn einnig til kynna, að
það þurfi að endurskoða hina
opinberu afstöðu til innrásar
Sovétmanna og Varsjárbanda-
lagsþjóða í landið 1968. Og koma
þar með til móts við eina helstu
kröfu Borgaralegs vettvangs um
að innrásin verði fordæmd.
Þessi atburðarás segir í raun
allt sem segja þarf um það hvern-
ig fólkið í Tékkóslóvakíu hefur
með friðsamlegum hætti knúið
fylgislausa flokksbrodda komm-
únista til að afsala sér völdum.
í ljós hefur komið þar eins og
annars staðar fyrir austan tjald,
að þeir hafa sótt völdin. til sov-
éska hersins. Eftir að Mikhaíl
Gorbatsjov Sovétforseti sagði að
honum yrði ekki beitt gegn fólk-
inu hrundi hið kommúníska
valdakerfi og alræði eins og
spikborg.
Á 1. desember þegar við ís-
lendingar minnumst fullveldis
okkar er ekkert betur við hæfi
nú en hugsa til þeirra þjóða í
Austur-Evrópu sem eru að bijót-
ast undan erlendu oki og einræð-
isvaldi. Við óskum fólkinu í
Tékkóslóvakíu til hamingju með
glæsilegan árangur á ótrúlega
skömmum tíma.
Odæðis-
verk
Umbrotin -í Austur-Evrópu
hafa sem betur fer verið
friðsamleg til þessa. í ljósi þess
er enn hörmulegra en ella að fá
fréttir um að Alfred Herrhausen
einn fremsti fjármálamaður
Vestur-Þýskalands skuli hafa
verið myrtur úr launsátri á leið
til vinnu sinnar. Þeir sem slík
verk vinna eru helstu óvinir frið-
ar, frelsis og lýðræðis. Þeim hefði
aldrei tekist að losa um alræði-
svöldin fyrir austan tjald. Þeir
hefðu þvert á móti kallað á blóð-
bað.
Með Herrhausen er genginn
sá maður í fjármálaheiminum
sem hefur sett fram hvað djarf-
astar tillögur um það, hvernig
vestrænir bankar eigi að bregð-
ast við þróuninni í Austur-Evr-
ópu. Er enginn vafi á að sökum
hæfileika sinna og áhrifa hefði
hann verið valinn til forystu í
hinu mikia uppbyggingarstarfi
sem hefst við réttar efnahagsað-
stæður í hinum nýfijálsu löndum.
Það er því mikið skarð fyrir
skildi, ekki aðeins í Þyskalandi
heldur Evrópu allri.
Samband íslenskra loðdýra-
ræktenda gekkst fyrir stofnun sö-
lusamtakann Hagfeldar sf árið
1983 í þeim tilgangi að útvega
loðdýrabændum rekstrar- og fjár-
festingarvörur, og annast milli-
göngu um skinnasölu á uppboði
danska loðdýrasambandsins. Þeg-
ar halla tók undan fæti í búgrein-
inni lentu ýmsir bændur í erfiðleik-
um með að standa skil á viðskipta-
skuldum sínum við sölusamtökin,
og á aðalfundi SÍL á síðastliðnu
ári var ákveðið að breyta rekstri
þeirra í hlutafélag. Það hóf starf-
semi um síðustu áramót og yfirtók
rekstur Hagfeldar sf.
Við mat á eignum Hagfeldar sf.
kom í ljós að skuldir sölúsamta-
kanna umfram eignir voru nálægt
átta milljónum króna, og því taldi
stjórn hins nýstofnaða hlutafélags
sig ekki geta yfirtekið eignir
þeirra. Lögfræðilegt mat leiddi
síðan í ljós að allir félagsmenn SÍL
eru ábyrgir fyrir skuldum Hagfeld-
ar sf., og kröfuhafar geti því geng-
ið að hvaða félagsmanni sem er
við innheimtu krafna. Því sé ekki
hægt að krefjast gjaldþrotaskipta
yfir samtökunum eingöngu, heldur
þyrfti að draga inn í þau skipti bú
allra félagsmanna í samtökunum.
Einar E. Gíslason, formaður
SIL, sagði k aðalfundi samtakanna
að stjórn SÍL hefði leitað leiða til
að að aflá fjár til að standa skil á
skuldum Hagfeldar sf., sem hann
sagðist telja líklegt að væru raun-
verulega um 13 milljónir króna.
Hefði meðal annars verið leitað til
landbúnaðarráðuneytisins og þess
óskað að ógreiddar eftirstöðvar af
uppsöfnuðum söluskatti frá árinu
1988 yrðu notaðar í því skyni, en
þar er um að ræða rúmlega sjö
milljónir. Ráðuneytið hefði síðan
fyrir skömmu lýst því yfir að fyrir-
huguð greiðsla til loðdýrabænda
gæti runnið óskipt til Hagfeldar
sf. til að koma í veg fyrir gjald-
þrot einstakra loðdýrabænda
Willy de Clercq þingmaður EB
stjórnaði fundi þingmannanna.
Hann sagði að brýnasta verkefnið
í samskiptum EFTA og EB væri
að finna farveg fyrir stjórn og fram-
kvæmd væntalegs samstarfs. Frans
Andriessen, sem á sæti í fram-
kvæmdastjórn EB,_gerði grein fyrir
afstöðu hennar. í ræðunni sem
Hannes Hafstein flutti kom fram
að efla þyrfti EFTA þannig að sam-
tökin gætu í framtíðinni verið full-
trúi allra aðildarríkja sinna þegar
ástæða þætti til.
vegna hugsanlegs gjaldþrots sö-
lusamtakanna, með því skilyrði að
greiðslan yrði til þess að ganga frá
skuldum samtakanna í eitt skipti
fyrir öll, og aðalfundur SÍL sam-
þykkti þessa ráðstöfun. Stjórn SÍL
bar upp tillögu þess efnis á aðal-
fundinum og eftir snarpar umræð-
ur um hana var hún samþykkt
með 19 atkvæðum gegn 3.
Mikil óvissa um framtíðina ríkti
meðal þeirra 25 kjörnu fulltrúa loð-
dýrabænda sem sátu aðalfund SÍL,
þar sem ákvörðun ríkisstjórnarinn-
ar hefur óhjákvæmilega í för með
sér verulegan samdrátt í búgrein-
inni, en ekki er ljóst með hvaða.
hætti hann verður framkvæmdur.
Fólu fulltrúarnir stjórn samtakanna.
að beita sér fyrir því að Byggða-
stofnun og landbúnaðarráðuneytið
gefi skýr svör um það fyrir lok
þessa árs, hvort leggja eigi niður
ákveðin fóðursvæði á landinu og
þá hvaða svæði. Þá skoruðu þeir á
stjórn Stéttarsambands bænda að
láta nú þegar fara fram lögfræði-
lega könnun á réttarstöðu þess fólks
gagnvart ríkisvaldinu, sem seldi og
eða leigði búmark eða fullvirðisrétt
Matthías Á. Mathiesen, þingmað-
ur Sjálfstæðisflokksins, og Jón
Sæmundur Sigurjónsson, þingmað-
ur Alþýðuflokksins, sátu fundinn.
Matthías sagði að á miðvikudag
hefðu EFTA-þingmennirnir rætt
væntanlega samninga EFTA við
EB, innra skipulag þingmannasam-
bandsins og tengslin við ráðherra-
nefnd samtakanna. Frestað var að
svara heimboði frá ungverskum
þingmönnum. Taldi Matthías þing-
mannasamtök EFTA hafa miklu
hlutverki að gegna til að rækta
Frá aðalfúndi Sambands íslenskra
samhliða búháttabreytingu úr hefð-
bundnum búskap í loðdýrarækt.
I ræðu sinni á aðalfundinum
gagnrýndi Einar E. Gíslason, for-
maður SIL, landbúnaðarráðuneytið
harðlega fyrir framkomu sína gagn-
vart hagsmunasamtökum loðdýra-
bænda, sem ekki hefðu fengið að
fylgjast með umíjöllun stjórnvalda
um málefni samtakanna á síðari
hluta þessa árs. Hann sagðist telja
eðlilegt að samvinna væri viðhöfð
varðandi lausn hins mikla vanda
loðdýraræktarinnar, sem væri eitt
alvarlegasta íjöldagjaldþrot sem nú
blasti við, og væri í raun sameigin-
legt viðfangsefni þjóðarinnar í
heild.
Haukur Halldórsson, formaður
Stéttarsambands bænda, sagðist í
tengsl við þing EB, sem hefði vax-
andi áhrif.
Jón Sæmundur Siguijónsson
sagði að hugmyndir um EFTA sem
brú milli Austur-Evrópu og EB
hefðu verið athyglisverðar. Þá hefði
verið fróðiegt að kynnast einstak-
lingsbundinni afstöðu þingmanna
til samskipta EFTA og EB, en sér
virtist ljóst af samtölum við þing-
menn að tvíhliða viðræður við EB
væru ekki á dagskrá á þessu stigi.
Óskir íslendinga um þær væru skilj-
anlegar en ekki tímabærar.
Þeir sem rætt var við á fundinum
vildu ekkert segja um fjarveru Jóns
Baldvins Hannibalssonar og fregnir
um að Einar Benediktsson sendi-
herra hafi borið til baka orðróm
þess efnis að ríkisstjórn íslands
væri að falli komin hefðu verið úr
lausu iofti gripnar.
EFTA og EB:
Þingmenn vilja styrkja
samstarf bandalaganna
Ráðuneytisstjóri las ræðu Jóns Baldvins Hannibalssonar
Brussel. Frá Kristófer Má Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
FULLTRÚAR þingmannasambands Fríverslunarbandalags Evrópu
(EFTA) og utanríkisviðskiptaneftidar þings Evrópubandalagsins
(EB) hittust í gær og ræddu sameiginleg hagsmunamál. Athygli
beindist ekki síst að samvinnu bandalaganna um evrópskt eíhahags-
svæði (EES). Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra sat ekki
fiindinn vegna stjórnmálaaðstæðna heima fyrir en Hanncs Hafstein,
ráðuneytisstjóri í utanríkisráðuneytinu, las ræðu ráðherra á fúndi
þingmannanna.
Aðalfundur Sambands íslenskra loðdý
Stuðningur ríkií
dýrarækt með öl
AÐALFUNDUR Sambands íslenskra loðdýraræktenda, sem haldinn
var í Bændahöllinni í gær, telur að þær aðgerðir sem ríkisstjórnin
hefúr ákveðið varðandi stuðning við loðdýraræktina séu með öllu ófull-
nægjandi og stefni Ioðdýrarækt í voða sem atvinnugrein hér á landi.
Átelur fúndurinn harðlega að Alþingi hafi ekki verið gefinn kostur á
að (jalla um stöðu búgreinarinnar eins og áformað hafi verið, og
krefst hann skýrra svara frá stjórnvöldum um það með hvaða hætti
þeim hundruðum fjölskyldna verði komið til aðstoðar, sem verða
munu fyrir gífurlegu fjárhagslegu og félagslegu áfalli vegna ákvörðun-
ar ríkisstjórnarinnar.