Morgunblaðið - 15.12.1989, Blaðsíða 41

40
MÖRGUNBLAÖIÐ FÖSTUDAGUR 15. DÉSEMBER 1989
41 o

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. i lausasölu 90 kr. eintakið.
Ráðist að
sveitarstj órnum
Nýjasta uppnámið í herbúð-
um ríkisstjórnarinnar er
vegna ráðagerða hennar um að
ná þeim sjúkrahúsum undir
ríkið, sem eru eign sveitarfélag-
anna. Gleggsta dæmið um þetta
er í Reykjavík. Þegar ákveðið
var fyrir þremur árum, að Borg-
arspítalinn í Reykjavík færi á
„föst fjárlög", eins og það er
kallað, var jafnframt samið um
það, að stjórn hans yrði áfram
í höndum Reykjavíkurborgar.
Nú liggur hins vegar fyrir frum-
varp á Alþingi frá Guðmundi
Bjarnasyni heilbrigðisráðherra,
þar sem gert er ráð fyrir því
að ríkið skipi menn í stjórnir
þeirra sjúkrahúsa, sem hingað
til hafa heyrt undir sveitar-
stjórnir.
Davíð Oddsson borgarstjóri
hefur harðlega gagnrýnt þau
áform sem birtast í frumvarpi
heilbrigðisráðherra. Borgar-
stjóri rifjar upp, að ýmsir hafi
óttast að. breytingin á íjárveit-
ingum til Borgarspítalans væri
fyrsta skrefið í átt til þess að
ríkið sölsaði spítalann undir sig.
Þá hafi borgaryfirvöld verið
fullvissuð um að á því væri
engin hætta. Nú sé hins vegar
annað uppi á teningnum. Telur
borgarstjóri að lagasetning af
þessu tagi kunni að stangast á
við sum ákvæði stjórnarskrár-
innar, til dæmis þau sem fjalla
um sjálfstæði sveitarfélaganna
og friðhelgi eignarréttarins.
Reykvíkingar láta að sjálf-
sögðu ekki bjóða sér, að eign
þeirra á borð við Borgarspítal-
ann sé tekin af þeim og flutt
til ríkisins án þess að nokkurt
endurgjald komi fyrir hana. Að
ríkisstjórninni skuli koma til
hugar, að borgarbúar og þeir
sem eru í fyrirsvari fyrir þá
með borgarstjóra í broddi fylk-
ingar láti bjóða sér vinnubrögð
af þessu tagi, sýnir best hve
ráðherrarnir hafa losnað úr öll-
um eðlilegum tengslum við
umhverfi sitt.
Hér er raunar meira í húfi
en virðing fyrir eignarréttinum
á Borgarspítalanum. Davíð
Oddsson bendir réttilega á, að
þessi áform gangi þvert á
stefnu allra ríkisstjórna um
náið samstarf og eðlileg sam-
skipti við sveitarfélögin og að
sjálfsákvörðunarréttur þeirra
sé virtur. Fulltrúar annarra
sveitarfélaga en Reykjavíkur
hafa einnig risið upp til að and-
mæla ágangi ríkisvaldsins og
kann nú samkomulag um
verkaskiptingu ríkis og sveitar-
félaga að vera komið í stór-
hættu vegna þessa.
Eífitt er að átta sig á því,
hvað fyrir þeim ráðherrum vak-
ir, sem líta þannig á, að þeir
komist upp með vinnubrögð af
þessu tagi. Er það einfaldlega
athugunarleysi, að kanna ekki
hug eiganda Borgarspítalans,
áður en ákveðið er að svipta
hann stjórn á þessari eign sinni?
Eða er hér markvisst verið að
storka borgarbúum og borgar-
yfirvöldum? Hver svo sem skýr-
ingin er blasir hitt við, að ráð-
herrar standa ákaflega klaufa-
lega að þessu máli eins og flest-
um öðrum um þessar mundir.
Hafa þeir misst fótanna í upp-
lausninni við afgreiðslu íjár-
laga?
Læknar
miðstýrinsr
allt?
Frumvarp Guðmundar
Bjarnasonar heilbrigðis-
ráðherra um heilbrigðisþjón-
ustu hefur ekki aðeins vakið
deilur milli ríkisins og
Reykjavíkurborgar heldur hafa
læknar einnig risið upp og and-
mælt. Á þriðjudag voru forseta
Sameinaðs þings afhent mót-
mæli 343 lækna vegna frum-
varpsins, en þeir telja að í því
felist stóraukin miðstýring.
Á sama tíma og þau stjórn-
málakerfi eru að leysast upp,
‘sem hafa sótt allan sinn styrk
til miðstýringar og eignarhalds
ríkisins á stóru og smáu, sitjum
við uppi með stjórnarherra sem
sjá helst ekkert annað en aukna
miðstýringu. Einar Stefánsson,
prófessor í augnlæknisfræði við
Háskóla íslands, hefur rétt fyr-
ir sér í Morgunblaðsgrein í
gær, þegar hann segir: „Eftir
einn eða tvo áratugi undir mið-
stýringu yrði ljóst að miðstýrð-
ur sósíalismi er jafnslæmur í
heilsugæslu og í öðrum grein-
um. Myndi þá byija að myndast
einkarekstur á ný, og hefðum
við þar með apað vitleysuna
fullkomlega eftir Svíum. Er illt,
ef við getum aldrei lært af mis-
tökum annarra."
Miðstýring í heilbrigðisþjón-
ustunni er engin lækning;
hvorki á vanda þeirrar þjónustu
né lélegri opinberri íjármála-
stjórn.
MORGUNBLAÐIÐ IfÖSTUDAGUR 16. DESjEMBEjR 1389 ,
Riftir ríkið samning-
um við sveitarfélögin?
eftirDavíð Oddsson
Skyndilega hafa vaknað hug-
myndir að því er virðist ríkisstjórn-
inni eða hluta hennar að ganga á
svig við samninga við sveitarfélögin
um þá vérkaskiptingu, sem staðfest
var á Alþingi sl. vor. Sú lagastað-
festing, sem þar var gerð byggði á
samkomulagi milli sveitarfélaganna
annars vegar og ríkisstjórnarinnar
fyrir meðalgöngu félagsmálaráð-
herra hins vegar.
Skyndilega er boðað til neyðar-
fundar þriggja ráðherra með þeim
fulltrúum sambandsstjórnar sveit-
arfélaga, sem náðist í, með ör-
skömmum fyrirvara. Þann fund
sátu fjármálaráðherra, félagsmála-
ráðherra og heilbrigðisráðherra og
stjórnaði fjármálaráðherrann fund-
inum, þó að það sé að vísu í verka-
hring félagsmálaráðherrans. Þar
var tilkynnt að nú stæði til að ganga
•á bak orða sinna og ganga á svig
við samninga, sem staðfestir höfðu
verið með lögum.
Á fundinum var tilkynnt að ríkis-
stjórnin hygðist sleppa þeim greiðsl-
um, sem ríkisvaldinu bar að standa
að vegna tilfærslna á verkefnum í
frumheilsugæslu, og ástæðan, sem
gef in var upp, var í meira lagi kynd-
ug. Hún var sem sagt sú, að borgar-
yfiryöld í Reykjavík og reyndar
bæjaryfirvöld í Hafnarfirði og
nokkrir fleiri aðilar vildu ekki sætta
sig við að spítalar í eigu sveitarfé-
laga væru hrifsaðir burtu úr for-
ræði sveitarfélaganna með einu
pennastriki og sú gjörð tengd samn-
ingum um verkaskiptingu ríkis og
sveitarfélaga.
Staðreynd málsins er sú, að um
slíkt var alls ekki saniið sl. vor.
Þvert á móti. Þegar samningar voru
yfirstaðnir samdi ríkið á eigin
ábyrgð fnimvarp, sem átti að
byggja á þessum samningum, og
þar var slíkum hugmyndum lætt inn
í frumvarpið. Þegar sveitarstjórnar-
menn sáu þetta mótmæltu þeir
harðlega, sem varð til þess að fallið
var frá þessum ákvæðum og þess-
ari ásælni og yfirtöku, enda ekki
um nein tengsl við verkaskipta-
samningana að ræða. Þetta kemur
glöggt fram í greinagerð með frum-
varpi því, sem iagt hefur verið fram
á Alþingi, þar sem þessi tilraun til
yfirtöku kemur fram. I athuga-
semdum um greinargerð frum-
varpsins sjálfs um 22. greinina, sem
fjallar um yfirtökuna, segir: „Eins
og fram hefur komið hér áður í
athugasemdunum við lagafrumvaip
þetta á ríkið enga fulltrúa í stjórn-
um sjúkrahúsa sveitarfélagjanna og
í stjórnum einkasjúkrahúsa og
sjálfseignarstofnana. Hefur þetta
reynst bagalegt og hefur ráðuneyt-
ið ítrekað reynt að fá þessu breytt
m.a. við heildarendurskoðun heil-
brigðisþjónustulaga, sem fram fór
á árunum 1982 og ’83, og við gerð
laga um verkaskiptingu ríkis og
sveitarfélaga, sem öðlast gildi frá
nk. áramótun, en án árangurs.“ í
þessum setningum kemur glöggt
fram, að um þetta var alls ekki
samið við verkaskiptinguna. Fjarri
því. Þessu var beinlínis andmælt.
Álit lagastoftiunar
Heilbrigðisráðherra sagði í sjón-
varpi fimmtudaginn 13. þ.m. að við
staðfestingu laganna um verka-
skiptingu milli ríkis og sveitarfélaga
sl. vor hefði verið afráðið að ríkis-
valdið greiddi að fullu rekstrar-
kostnað sjúkrahúsanna. Þetta er
alrangt hjá ráðherranum og undar-
Iegt að þessu skuli vera haldið fram,
vegna þess að það var ákveðið ein-
hliða af ríkinu fyrir þremur árum,
að ríkið skyldi greiða heildarkostn-
að af rekstri spítalanna með föstum
fjárlögum. Þá var ekki gerð tilraun
til yfirtöku með þessum hætti eins
og nú er gert. Landssamband
sjúkrahúsa óskaði eftir því að Laga-
stofnun Háskóla íslands hinn 19.
maí 1988 kannaði, hvort sú breyt-
ing að heilbrigðisráðuneytið hefði
einhliða ákveðið, að allar greiðslur
til sjúkrahúsa íyrir þjónustu þeirra
skyldu greiðast að fullu beint úr
ríkissjóði, en ekki með daggjöldum
eins og áður var, hefði einhver rétt-
aráhrif í för með sér. Lagastofnun
Háskóla íslands gerði á þessu ítar-
lega athugun og í niðurstöðum
hennar kemur m.a. fram eftirfar-
andi: Nú er svo mælt í 41. og 42.
gr. almannatryggingalaga, að
landsmönnum skuli ti-yggð ókeypis
vist í þessum stofnunum, þ.e.
sjúkrastofnunum, og þá í reynd
verið að heimila kaup á þjónustu
af þeim. Sá skilningur á 41. gr.
nefndra laga stenst því ekki, að
þeirri ákvörðun ráðherra og fjár-
veitingavalds að greiðslur til sjúkra-
húss skuli inntar af hendi sem beint
framlag úr ríkissjóði, fyrirfram
ákveðið og sundurliðað, fylgi jafn-
framt vald til einhliða ákvörðunar
um fjárframlög og þjónustuskyldur,
sem eru raunar í meginatriðum lög-
bundnar. Væri þá í reynd verið að
selja ríkisvaldinu sjálfdæmi um
rekstur sjúkrahúsa í eigu annarra
en ríkisins og svipta forráðamenn
slíkra stofnana heimild til að ráða
rekstrarútgjöldum þeirra. Slíkar
sjúkrastofnanir færu þá alfarið und-
ir stjórn ríkisins og réttarstöðu
þeirra yrði gerbreytt. Til slíkrar
röskunar þyrfti skýr og afdrátta-
laus lagafyrirmæli. Síðan segir:
„Þar sem lagafyrirmæli skortir
verða sjúkrastofnanir í eigu annarra
en ríkisins ekki dregnar undir stjórn
ríkisins með einhliða ákvörðun ráð-
herra og fjárveitingavaldsins, en
slík fyrirmæli eru hvorki í almanna-
tryggingalögum né öðrum lögum
svo séð verði. Hér má raunar bæta
því við, að engan veginn er víst að
slík ákvæði hefðu verið nægjanleg
þótt sett hefðu verið, þar sem óvíst
er að þau hefðu staðist gagnvart
stjórnarskrá, en ekki er tilefni til
að fjölyrða um þennan þátt máls-
ins.“ (Það var ekki tilefni til þess
þá, en það er tilefni til þess núna.)
Áfram segir Lagastofnun Háskóla
íslands: „Með því að sjúkrastofnan-
ir þær, sem ekki eru ríkisspítalar,
lúta ekki yfirstjórn ríkisins verða
þær ekki settar undir hana með
einhliða ákvörðun ráðherra eða
fjárveitingavaldsins, heldur verður
að semja við þær um þá þjónustu,
sem þeim er ætlað að veita, og það
gjald, sem í móti skal koma, svo
sem gert er ráð fyrir í 46. gr. al-
mannati-yggingalaga.“ Og enn seg-
ir: „Við umræður á Alþingi um
frumvarp, sem varð að lögum nr.
59/1982, lét heilbrigðisráðherra
(Svavar Gestsson) í ljós þá skoðun,
að semja bæri um greiðslufyrir-
komulag svo sem tilvitnuð orð hans
sjálfs að framan sýna. Þeim mun
fremur ber að semja um efnisatrið-
in sjálf.“
Niðurstaða Lagastofnunar Há-
skóla íslands rennir enn frekari
stoðum undir það, að sú staðreynd
að ríkisvaldið hafi ákveðið á sínum
tíma, jafnvel í sumum tilvikum gegn
andstöðu og aðvörunum viðkom-
andi sveitarstjórnar, að kaupa þjón-
ustu sjúkrahúss með beinu föstu
fjárframlagi breytir alls engu um
réttarstöðu þeirra né gefur ríkis-
valdinu rétt til að taka sjúkrahúsin
yfir. Allur þessi málatilbúningur er
því á afar veikum grunni reistur
og fráleitt að blanda honum saman
við verkaskiptingu ríkis og sveitar-
félaga og hafa í hótunum nú, að
sá þáttur, sem var mikilvægur
áfangi í samskiptum ríkis og sveit-
arfélaga, verði nú að engu gerður
af þessari tylliástæðu. Er með ólík-
indum að félagsmálaráðherra láti
Davíð Oddsson
„Menn þyrla upp mold-
viðri í fjölmiðlum, hafa
í frammi jafnvel hrein
ósannindi, rangfæslur
og margvíslegar hótan-
ir um að níðast á sveit-
arfélögunum, einu eða
fleiri. Þetta kann ekki
góðri lukku að stýra um
samskipti ríkis og sveit-
arfélaga, en er sem bet-
ur fer í þessum mæli
óþekkt þeirra á milli
áður.“
slíkt yfir sig ganga, en sveitarfélög-
in ættu að mega treysta því, að sá
ráðherra gæti hagsmuna sveitarfé-
laganna.
Mótmæli stjórnar
Borgarspítalans
Nú er því haldið fram, að þar sem
ríkisvaldinu hafi láðst að breyta
reglum og lögum um stjórnun á
héilsugæslustöðvum í samræmi við
samkomulag sveitarfélaganna og
ríkisins, sem alls ekki er deilt um,
sé tilefni til þess að ríkið standi
ekki við skuldbindingar sínar gagn-
vart sveitarfélögunum um greiðslur
og annað þess háttar.
í bréfi heilbrigðis- og trygginga-.
málaráðherrans, sem undirritað er
af honum og ráðuneytisstjóranum,
dags. 3. október sl., segir um þetta
atriði: „Þetta hefur hins vegar ekk-
ert með fjármögnun heilsugæslunn-
ar og heilsuverndarstöðvarinnar að
gera, sem færist að öllu Ieyti yfir
á ríkið frá og með 1. janúar nk.“
í bréfi, dags. 7. desember, frá
stjórn Borgarspítalans segir m.a.:
„Á fundi stjórnarinnar hinn 24.
nóvember sl. var samþykkt tillaga,
þar sem harðlega er mótmælt
áformum ríkisstjómarinnar um að
yfirtaka einhliða rekstur og stjórn-
un sjúkrahúsa sveitarfélaga, þ.m.t.
Borgarspítalans. í athugasemd við
frumvarpið kemur fram, að nauð-
synlegt sé að fjárhagsleg og rekst-
arleg ábyrgð fari saman innan heil-
brigðiskerfisins, en því hafi ekki
verið til að dreifa til þessa. Stjórn
sjúkrastofnana Reykjavíkurborgar
mótmælir þessari fullyrðingu harð-
lega. Sveitarfélög bera að fullu fjár-
hagslega og rekstrarlega ábyrgð á
rekstri sjúkrahúsa sveitarfélaga.
Samkvæmt almannatryggingarlög-
um skal tryggja landsmönnum
ókeypis vist á þessum stofnunum
og er þá í reynd verið að heimila
kaup á þjónustu af þeim eins og
segir í álitsgerð Lagastofnunar
Háskóla íslands til Landssambands
sjúkrahúsa, dags. 10. janúar 1989.
Slíkum kaupum á þjónustu fylgir
ekki jafnframt vald til einhliða
ákvörðunar um fjárframlög og
þjónustuskyldur. Álitsgerð Laga-
stofnunar Háskóla íslands tekur af
öll tvímæli um að sveitarfélögin
bera fulla ábyrgð á rekstrarútgjöld-
um sjúkrahúsa sveitarfélaga. Stjórn
sjúkrastofnana Reykjavíkurborgar
lýsir furðu sinni á vinnubrögðum
rikisstjórnarinnar með framlagn-
ingu þessa frumvarps. Ekkert sam-
ráð hefur verið haft við Reykjavík-
urborg um þetta mál og því síður
við starfsfólk sjúkrahússins vegna
breytinga á stöðu og högum. Með
frumvarpinu er verið að stefna að
einhliða yfirtöku ríkisins á stofnun-
um í eigu sveitarfélaga."
Því er við að bæta, að fram kom
á fundi ráðherranna þriggja með
forráðamönnum sveitarfélagasam-
bandsins, að heilbrigðisráðherra
hafði ekki fyrir því að kynna hið
nýja frumvarp sitt, sem gekk þvert
á samkomulag við sveitarfélögin,
fyrir stjórn Sambands ísl. sveitarfé-
laga né heldur forráðamönnum
þess. Viðurkenndi ráðherrann þessi
mistök sín á þeim fundi.
Frumhlaup ráðherra
í rauninni hefur fjármálaráð-
herra ekkert með það mál að gera,
sem nú hefur verið þyrlað upp. Hin
fyrirhugaða, ólöglega yfirtaka á
sjúkrahúsinu breytir engu um
tekjuskiptingu milli ríkis og sveitar-
félaga né heldur fjárhagslega
ábyrgð ríkisins. Reyndar hefur
komið fram, að Borgarspítalinn
hefur á undanförnum árum verið
eitt best rekna sjúkrahúsið og það
sjúkrahús landsins, sem einna næst
hefur komist því að standa við
áætlanir fjárlaga, og hefur því
stjórnun Reykjavíkurborgar og full-
trúa hennar á því verið með miklum
ágætum.
Ráðherrann skýldi sér hins vegar
í upphafi á bak við það, að í fram-
haldi af samþykkt sveitarfélaganna
og forráðamanna ríkisvaldsins á
verkaskiptingunni hafi verið samið
frumvarp, þar sem ákvæði um yfir-
töku á sjúkrahúsum sveitarfélaga
höfðu verið sett inn. Samtök sveit-
arfélaganna svöruðu því með bréfi
6. febrúar 1989 og þar segir: „Sam-
band ísl. sveitarfélaga hefur átt
fulltrúa í nefndum, sem unnið hafa
að tillögum um breytta verkaskipt-
ingu ríkis og sveitarfélaga. Hins
vegar átti sambandið ekki aðild að
samningu þessa frumvarps.“ Þá
kom fram í þessari umsögn Sam-
bands ísl. sveitarfélaga, að það var
í megindráttum sammála frum-
varpinu, enda var það í samræmi
við samninga sveitarfélaganna við
ríkið. 7. greininni í því frumvarpi
var hins vegar harðlega mótmælt,
þar sem gert var ráð fyrir því að
ríkið tæki að hlutast til um stjórnun
á sjúkrahúsum í eigu sveitarfélag-
anna. Við þessi mótmæli var þegar
í stað frá yfirtökunni fallið, þar sem
ábyrgir aðiiar hafa þá kannast við
að þessi.áform höfðu engin tengsl
við verkaskiptinguna í raun.
Nú lýsir fjármálaráðherra því
yfir, ef skilja má rétt fréttir Ríkisút-
varpsins (þar sem ráðherrann virð-
ist að einhveiju leyti vera farinn
að draga í land varðandi hótanir
sínar á fundi með sveitarfélaga-
mönnum á miðvikudag), að nú ætli
hann að falla frá því að ríkið yfir-
taki í samræmi við samningana
rekstur og greiðslur á tannlækna-
þjónustu þeirri, sem sveitarfélögin
höfðu áður með að gera, og bar að
flytja til ríkisins samkvæmt samn-
ingunum og lögum. Ekki verður
séð, hvernig ráðherrann ætlar að
standa við þessa hótun sína, þar
sem þessir starfsmenn eru ekki
lengur starfsmenn sveitarfélaganna
og ríkið hefur ráðið þá alla í vinnu.
Virðist hér einhver fljótfæmi vera
á ferðinni, sem ekki fær staðist.
Meginatriðið er hins vegar það,
að sveitarfélögin hafa aldrei í annan
tíma orðið vör við slíka framkomu
af hálfu ríkisins, og hefur þó eitt
og annað gerst í þeirra samskiptum.
Menn ganga á bak orða sinna í
mörgum greinum, ótrúlega fljótt.
Menn þyrla upp moldviðri í fjölmiðl-
um, hafa í frammi jafnvel hrein
ósannindi, rangfæslur og margvís-
legar hótanir um að níðast á sveitar-
félögunum, einu eða fleiri. Þetta
kann ekki góðri lukku að stýra um
samskipti ríkis og sveitarfélaga, en
er sem betur fer í þessum mæli
óþekkt þeirra á milli áður. Þetta
er gert á sama tíma og lagður er
á virðisaukaskattur, sem hefði kost-
að sveitarfélögin á þessu ári um
800 millj.kr. og nálægt einum millj-
arði á næsta ári.
Fjármálaráðherra dregur þessar
tölur í efa, en sveitarfélögin hafa
sjálf, mörg hver, gert úttekt á sínu
bókhaldi og kannað, hver breyting-
in væri á þeirra högum eftir að virð-
isaukaskattur kemur og eftir að
greiðslur söluskatts hafa verið
dregnar frá. Bókhaldið hefur verið
borið saman milli sveitarfélaga og
stemma þessar tölur á milli þeirra.
Fjármálaráðherra segir, að verði
hugmyndir hans að lögum muni
hann fá heimildir til þess að veita
undanslátt frá hinum og þessum
þáttum virðisaukaskattsins gagn-
vart sveitarfélögunum, og sveitar-
félögin geti talað við hann mánaðar-
iega eða jafnvel oftar, gengið með
betlistaf upp í fjármálaráðuneyti
og fengið niðurfellingu á virðis-
aukasköttunum eftir því hvernig í
bólið blæs í ráðuneytinu. Aldrei
hefur verið gert ráð fyrir því að
sveitarfélög þyrftu að leggjast
lægra gagnvart ríkjsvaldinu en
þessar hugmyndir bera með sér.
Ilöfundur er borgarstjóri í
Reykjavik.
Ágreiningur um verkaskiptingu
milli ríkisvalds og sveitarfélaga
ÁGREININGUR er um ýmis atriði varðandi breytt verkaskipti ríkis
og sveitarfélaga, sem taka eiga gildi um áramót samkvæmt nýjum
lögum þar um. í fyrsta lagi er óleyst deila Reykjavíkurborgar og
ríkisins um sljórnunarlegt forræði yfír Borgarspítalanum. í öðru lagi
vill ríkið ræða við samtök sveitarfélaga um að fresta tveimur atriðum
í verkaskiptalögunum, sem hafi verið vanreiknuð er náð var samkomu-
lagi um verkaskiptin; annars vegar að ríkið taki að sér að greiða
skólatannlækningar um allt land og hins vegar að það greiði rekstur
Heilsuverndarstöðvarinnar í Reykjavík. Loks eru uppi hugmyndir í
ríkisstjórninni um að rekstur skólá og dagvista fyrir fatlaða færist
yfír til sveitarfélaganna.
Á fundi með fulltrúum Samtaka
íslenzkra sveitarfélaga í fyrrakvöld
viðruðu félagsmálaráðherra, fjár-
málaráðherra og heilbrigðisráð-
herra hugmyndir um að reynt yrði
að ná samkomulagi um að fresta
um eitt ár yfirtöku ríkisins á skóla-
tannlækningum og rekstri Heilsu-
verndarstöðvarinnar í Reykjavík.
Jóhanna Sigurðardóttir félagsmála-
ráðherra sagði í samtali við Morg-
unblaðið að þessir kostnaðarliðir
hefðu verið vanáætlaðir er unnið
var að verkaskiptamálinu síðastliðið
vor, og næmi sú vanáætlun 400-500
milljónum króna. „Það hallar á
ríkið, sem átti ekki að gera. Samtök
sveitarfélaga viðurkenna að þetta.
átti ekki að vera með þessum
hætti,“ sagði Jóhanna. Hún tók það
fram, að þarna væri ekki verið að
reyna að fylla upp í eitthvert gat í
ríkisfjármálunum, heldur aðeins að
leiðrétta vanáætlaðan kostnað af
breyttum verkaskiptum.
Fram hefur komið að fjármála-
ráðherra vilji að sveitarfélögin yfir-
taki rekstur skóla og dagvistar-
stofnana fyrir fatlaða, en að
óbreyttu er hann á höndum ríkis-
ins. Félagsmálaráðherra segisttelja
að það geti komið til greina að
semja um slíkt við sveitarfélögin,
en ekki komi til greina að á næsta
ári verði þeim lagðar auknar fjár-
hagslegar byrðar á _ herðar hvað
þennan þátt varðar. „Ég tel útilokað
að setja það yfir á sveitarfélögin
nema að það verði fyrst skoðað
sérstaklega hvernig megi 'haga
slíku til. Það er ekki partur af þessu
verkaskiptamáli á einn eða annan
hátt,“ sagði félagsmálaráðherra.
Hún sagði að þessar hugmyndir
kæmu upp vegna þess að sveitarfé-
lögin hefðu grunnskólana á sinni
könnu, og sérskólar fatlaðra væru
á sama skólastigi.
Rætt um að iresta ákvæðum
um stjórn sjúkrahúsa hvað
Reykjavík varðar
Félagsmálaráðherra segir að það
standi heldur ekki til að hvikað
verði frá verkaskiptalögunum hvað
varðar stjórn sjúki'ahúsa út um
land. Sem kunnugt er hafa
Reykjavíkurborg og ríkisvaldið átt
í deilu vegna frumvarps heilbrigðis-
ráðherra, sem gerir ráð fyrir að
heilbrigðisráðherra skipi stjórnir
sjúkrahúsa og þær beri ábyrgð
gagnvart honum. Borgaryfirvöld i
Reykjavík hafa andmælt því, að
ríkið fari með stjórn sjúkrahúsa,
sem teljast í eigu -sveitarfélaga, og
segja að slíkt jafngildi eignaupp-
töku. Sjónarmið ráðherra ríkis-
stjórnarinnar er hins vegar að
stjórnunarleg ábyrgð eigi að vera
hjá þeim, sem greiði rekstur sjúkra-
húsanna, þ.e. ríkisvaldinu. Guð-
mundur Bjarnason heilbrigðisráð-
herra sagði í samtali við blaðið að
sér þætti afar óeðlilegt að í
Reykjavík gilti önnur regla en ann-
ars staðar á lahdinu, og hann skildi
ekki rökin fyrir því. „Alþingi hefur
þegar samþykkt ákveðið stjórnar-
form fyrir heilsugæzlustöðvar. Af
hveiju ætti heilsugæzlustöð á Sel-
tjarnarnesi til dæmis að vera með
annað. stjórnarform en stöð í
Reykjavík? Það sama gildir auðvit-
að um sjúkrahúsin. Ríkið greiðir
allan kostnaðinn og þá höfum við
talið það eðlilegt að stjórnir stofn-
ananna störfuðu á ábyrgð ríkisins
og viðkomandi ráðherra. Það er
það, sem hér er til urnræðu og ég
hef lagt á það áherzlu að sama
gildi um allar stofnanir og alla að-
ila hvað þetta varðar. Nú hafa hins
vegar komið upp hugmyndir um að
eitthvað annað gildi í Reykjavík en
hjá öðrum sveitarfélögum, og ég tel
að því ætti þá að fylgja hluti af
kostnaðinum við rekstur stofnan-
anna,“ sagði Guðmundur.
Ólafur Ragnar Grímsson fjár-
málaráðherra segir hins vegar að
þótt það gangi ekki að leiða í lög að
í Reykjavík, einu sveitarfélaga,
greiði ríkið reikning við heilsugæzlu
en borgin stjórni, komi til greina
að fresta í eitt ár þeim þætti verka-
skiptingar ríkis og sveitarfélaga
sem lýtur að Borgarspítalanum og
heilsugæzlustöðvum í Reykjavík og
reynt vet'ði að komast að niðurstöðu
á meðan. Hann segir að með því
að yfirtaka rekstur sjúkrahúsanna
sé ríkið í raun að gera það, sem
sveitarfélögin hafi beðið um. „Það
er mikill misskilningur að ríkið hafi
verið að sækjast eftir þessu,“ sagði
Ólafur Ragnar. „Önnur sveitarfélög
hafa hins vegar verið mjög ánægð
með þessa skipan mála og við skul-
um því láta lögin taka gildi á öðrum
sviðum. En við stöndum auðvitað
ekki undir því að vera bornir þeim
sökum af borgarstjóranum í
Reykjavík að við séum gerræðis-
fullt miðstýringarvald og séum að
bijóta stjórnarskrána. Og ef
Reykjavíkurborg vill hafa gamla
lagið á þessu áfram þá getum við
alveg samþykkt, að sama skipulag-
ið og gilt hefur undanfarin ár hvað
snertir rekstrarkostnað, stjórnun
Borgarspítalans og heilsugæzlu-
stöðvarnar í Reykjavík verði látið
gilda áfram í eitt ár, á meðan ríkið
og Réykjavíkurborg ræða um þenn-
an þátt málsins."
Aðspurður um þá röksemd
Davíðs Oddssonar borgarstjóra að
ef ríkið ætli að yfirtaka sjúkrastofn-
anir eigi það að endurgreiða borg-
inni stofnkostnað við þær, sagði
Ólafur: „Það hefur aldrei verið talað
um það, heldur er það eitthvað sem
borgarstjóranum dettur í hug á
síðasta stigi. Ríkinu hefur aldrei
dottið í hug að þótt sveitarfélögin
séu að taka við rekstri skólanna
eigi þau að borga stofnkostnaðinn
sem ríkið hefur borgað. Þetta er
því út í hött hjá hinum ágæta borg-
arstjóra.
Verkaskiptingin snerist ekkert
um þetta. Hún snerist um hveijir
borguðu rekstrarkostnað og hveijir
stjórnuðu rekstrinum. Og að halda
því fram að ríkisvaldið sé að reyna
að yfirtaka eignir og rekstur Borg-
arspítalans með einu pennastriki er
aðeins til í martraðarheimi borgar-
stjórans nema hann skorti kosn-
ingamál og hafi því reynt að búa
sér til grýlu í skammdeginu. En- ég
tek ekki þátt í svona skollaleik,“
sagði Ólafur Ragnar.
Málflutningur
fjármálaráðherra byggður
á ósannindum
Davíð Oddsson borgarstjóri segir
röksemdir fjármálaráðherra byggð-
ar á ósannindum. „Ráðherra hefur
gefið til kynna að sveitarfélögin
hafi sótzt eftir því að ríkið tæki
yfir sjúkrahúsin, þar með talin
Reykjavíkurborg gagnvart Borg-
arspítalanum. Þetta eru helber
ósannindi. Það vita það allir sem
vilja að ríkið ákvað sjálft á sínurn
tíma, í andstöðu við Reykjavíkur-
borg, að setja Borgarspítalann á
föst fjárlög. Þannig að öll orðræða
Ólafs Ragnars Grímssonar og allt
skens hans byggist á ósannindum
hans sjálfs," sagði borgarstjóri. „Ég
tel það reyndar orðið mikið vanda-
mál í þjóðfélaginu hvernig einn af
talsmönnum ríkisvaldsins og einn
af valdamestu mönnum landsins um
þessar mundir, formaður Alþýðu-
bandalagsins, byggir málflutning
sinn í hveiju málinu á fætur öðru
á hreinum ósannindum. Ég tel að
málflutningur han’s sé nánast ein-
stæður, þó að ekki hafi kannski
allir stjórnmálamenn verið sann-
söglari en almennt gengur og ger-
ist. Hann virðist aldrei geta farið
fram með neinn málflutning nema
byggja grundvallarniðurstöðu sína
á hreinum ósannindum eins og í
þessu dæmi.“
Borgarstjóri segir að fjármála-
ráðhev-ra gefi jafnframt til kynna
að það, að Borgarspítalinn hafi
verið settur á fjárlög fyrir þremur
árum, sé afleiðing af kröfu sveitar-
félaganna, þar með talinnar
Reykjavíkurborgar, frá því í verka-
skiptasamningunum í vor. „Þetta
sér hyer maður jafnframt að er
fásinna. í þriðja lagi segir maðurinn
slag í slag að Reykjavíkurborg ein
og sér vilji ekki una við verkaskipt-
in. Borgin hefur staðið að þeim öll-
um eins og önnut' sveitarfélög og
fylgt þeim að máli. Sveitarfélögin
hafa staðið við allt sitt. Það er hins
vegar nú á síðustu augnablikum,
sem ríkið kemur inn með þátt,
stjórnun og yfirtöku sjúkrahús-
anna, sem aldrei var fjallað um í
verkaskiptingunni. Það er meginat-
riði í verkaskiptingu ríkis og sveit-
arfélaga að samið sé um þá verka-
skiptingu. Þannig að allt, sem Ólaf-
ur Ragnar Grímsson hefur sagt i
þessu máli og hefur þegar stórskað-
að umræðuna, er byggt á ósannind-
um og beinlínis óheiðarleika,“ sagði
borgarstjóri.
Davíð sagði að samið hefði verið
um þau meginatriði, sem ættu að
gilda í verkaskiptum ríkis og sveit-
arfélaga, og aðalatriðið væri það
að sjálfstæði beggja aðila væri virt
og breytingarnar næðu aðeins til
þeirra atriða, sem um semdist.
„Ríkið getur ekki eitt og sér ákvarð-
að breytingar í þessum efnum
gagnvart þáttum eins og sjúkrahús-
unum. Það var aldrei um það beðið
á sínum tíma að spítalarnir færu á
föst fjárlög. Þvert á móti sýna öll
gögn að það var lagzt hart gegn
því,“ sagði borgarstjóri.
Félagsmálaráðherra er ekki sam-
mála skilningi borgarstjóra. „Þetta
var eitt af því, sem var skilið eftir
í verkaskiptamálinu og menn vildu
taka upp í sérstöku frumvarpi um
heilbrigðisþjónustu, sem heilbrigð-
isráðherra er að flytja núna,“ sagði
Jóhanna Sigurðardóttir. „Það kom
skýrt fram í nefndaráliti að þetta
yrði tekið upp í haust og það mátti
öllum vera ljóst að þetta yrði tekið
fyrir á yfirstandandi þingi."
Sveitarstjórnarmenn fúnda
ídag
Sigurgeir Sigurðsson, bæjarstjóri
á Seltjarnarnesi og formaður Sam-
taka sveitarfélaga, sagði að í dag,
föstudag, myndi sveitarfélögunum
berast formlegt erindi ríkisstjórnar-
innar varðandi þau atriði, sem hún
vildi ræða um breytingar á. Þá yrði
haldinn stjórnarfundur í samtökun-
um og reynt yrði að svara því, sem
að sveitarfélögunum væri beint.
Sigurgeir sagði að samtökin
hefðu á sínum tíma ályktað að rétt
væri að stjórnir sjúkrahúsanna
væru óbreyttar á meðan þau væru
rekin undir því nafni, sem nú væri.
„En við munum að sjáifsögðu fjalla
aftur um þessi mál á fundinum; þar
er á dagskrá umsögn um frumvarp
heilbrigðisráðherra," sagði Sigur-
geir.