Morgunblaðið - 26.05.1990, Side 37

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. MAI 1990
37
Sjávarútvegur, iðnað-
ur, fiskveiðisljómun
Síðari grein
eftir Agúst Einarsson
Góð fiskveiðisljórnun
hérlendis
Við erum með fiskistofna okkar
í þokkalegu lagi á meðan allar þjóð-
ir í kringum okkur búa við stórfelld
vandræði vegna ofveiði og liggur
sums staðar við landauðn.
Af hveiju sækja margir embætt-
ismenn Evrópubandalagsins svo
óstjómlega fast að fá hér veiðiheim-
ildir? Þeir vita vel að hér er fiskur,
fiskur sem þá vantar sárlega fyrir
alltof stóran evrópskan flota sem
búinn er að gjöreyða mörgum fiski-
miðum.
Islenskur sjávarútvegur er miklu
öflugri atvinnugrein og betur stýrt
en margir vita eða vilja vita. Sam-
anburður við önnur lönd er enn sem
komið er ekki nægjanlega mikill,
en slíkur samanburður er nauðsyn-
legur til að umræða um fískiveiði-
stjórnun verði marktækari.
Hagkvæmni íslensks sjávarút-
vegs eins og 25 milljarða lægri til-
kostnaður hafa flust út í þjóðfélag-
ið á liðnum árum.
Þessi hagkvæmni hefur með öðru
m.a. gert okkur kleift að búa við
góð lífskjör.
í fyrri grein var sýnt fram á að
núverandi stjórnun fiskveiða þýðir
um 400 þús. kr. ávinning fýrir
hveija 4 manna fjölskyldu hérlend-
is.
Þessi hagkvæmni hefur að
nokkru orðið eftir í sjávarútvegnum
en meginhlutanum af þessum hagn-
aði hefur verið veitt út í þjóðfélagið
til að bæta lífskjörin með því að
halda genginu háu.
Þessi hágengisstefna hefur ekki
hvað síst valdið öðrum útflutnings-
iðnaði og samkeppnisgreinum erfið-
leikum.
Þetta er þessi dulbúni auðlinda-
skattur sem sjávarútvegurinn hefur
búið við. Segjum sem svo að þessu
hefði öllu verið haldið eftir í sjávar-
útveginum. Þá væri þar mikið
ríkdæmi en verri væru lífskjörin.
Það er hins vegar hlutverk físk-
veiðistjómunar einmitt að stuðla að
góðum lífskjörum með hagkvæmni.
Ábyrgð þeirra sem fá réttinn til
veiða er þríþætt; ganga vel um fiski-
stofnana og veiða á hagkvæman
hátt og skila arði af nýtingu sam-
eiginlegrar auðlindar til annarra í
þjóðfélaginu.
Betri stjórnun
Hitt er svo annað mál að það að
miða gengisskráningu við afkomu
einnar atvinnugreinar, þ.e. sjávar-
útvegs, er röng stefna. Gengis-
skráning á fyrst og fremst að stuðla
að jafnvægi í viðskiptum við útlönd.
Mikið vantar á að svo hafi verið á
liðnum árum.
Hins vegar veit höfundur þessar-
ar greinar vel að geti 4 skip veitt
afla sem 5 skipa veiða núna, þá
væri betra að gera út 4 skip. Þetta
er býsna augljóst og hefur verið
lengi, þótt sumir hafi nýlega verið
að uppgötva þetta.
Fiskveiðistjórnun hefur 2 mark-
mið. Vernda fiskistofna og hagnýta
þá á sem bestan hátt.
Vemdun næst best með kvóta-
kérfi og þá aflamarki á hvert skip.
Þannig er hægt að hafa fulla stjórn
á heildarveiðimagninu. Um þetta
eru menn almennt samála en hvern-
ig næst hagkvæmnin?
íslensk fiskveiðistjórnun er þjóð-
inni mjög hagkvæm eins og hér
hefur verið sýnt fram á, en það er
hægt að gera betur og á að gera
betur.
Til að minnka fjárfestingar í út-
gerð, þ.e. fækka skipum, er aðeins
ein skynsamleg leið til og það er
að heimildir til veiða, þ.e. að aflak-
vótar séu til langs tíma og þessar
heimildir séu framseljanlegar. Um
þetta eru flestir líka sammála.
Þessi lykilatriði em í fmmvarpi
eins og það var lagt fyrir Alþingi.
Það er mjög róttæk leið sem þar
er lagt til að fara.
Aðrar leiðir em til eins og að
selja kvóta á uppboði eða selja veiði-
leyfí til að þvinga fram hag-
kvæmni; leiðir sem em vart mögu-
legar í framkvæmd með vanmátt-
ugt fjármagnskerfi, óljósa byggða-
stefnu og pólitíska fyrirgreiðslu við
þær aðstæður.
Halda menn virkilega að verði
veiðileyfi seld af hálfu ríkisins að
jafnræði verði látið gilda fyrir öll
byggðarlög og fyrirtæki?
Veiðigjald og lækkað gengi
Miklu athyglisverðari em hug-
myndir um að nýta árangur vænt-
anlegs nýs kerfis til að lækka gengi
og láta útgerð greiða veiðigjald
samhliða bættri afkomu.
Án bættrar fískveiðistjórnunar
er þetta tvöföld gengisskráning með
tilheyrandi millifærslum. Þetta var
gert í sjávarútvegi hér áður fyrr,
þegar lán vom óverðtryggð og af-
urðalán í íslenskri mynt.
Þá var við gengisfellingar mynd-
aður sjóður sem tók gengishagnað
af birgðum og deildi þeim hagnaði
út aftur eftir flóknum reglum innan
sjávarútvegsins.
Þetta var til guðsblessunar lagt
af fyrir um 10 árum.
Gengisskráning hefur oft verið
notuð til að loka dæmum í islensku
þjóðfélagi. Oftast hefur verið miðað
við að sjávarútvegur rétt skrimti,
en viðskiptajöfnuður látinn mæta
afgangi og hágengisstefna nýtt til
að bæta lífsskjör.
Fyrir fáum ámm var gengið sett
fast og freistað þess að láta aðra
þætti aðlagast þeirri sterku tak-
mörkun. Þá fóm ríkisfjármálin og
erlendar lántökur með þá stefnu
fjandans til.
Örðugleikar sjávarútvegsins voru
verulegir á þessum tíma en útflutn-
ings- og samkeppnisiðnaðar hálfu
verri.
Það eru gömul sannindi að flétta
verður marga þætti í þá fjötra sem
eiga að duga til að hemja umfram-
eyðslu íslendinga.
Gengisstefna sem tekur mið af
framboði og eftirspum kemur hér
vel til álita. Evrópuþjóðir hafa þó
Dr. Ágúst Einarsson
„Auðvitað er hægl að
setjast niður og bíða
þess að aðstæður kreQ-
ist róttækra lausna í
skyndi. En gæti ekki
verið skynsamlegra að
ráða nokkru um at-
burðarásina sjálf með
skipulögðum hætti og
samvinnu?“
náð langt með samtengingu sinna
mynta og stöðugleika í gengi. Spá
mín er að fyrr eða síðar tengjumst
við óformlega eða formlega slíku
kerfi.
Hugmyndir að fella gengi og
gera hagnað af gengisfellingu í
sjávarútvegi upptækan með veiði-
gjaldi er athyglisverð sem nálgun
að breyttri gengisstefnu. Áhrif slíks
em þó ókönnuð á aðra þætti en
áhrifin yrðu mjög mikil.
Hugmyndin er líka önnur og
fmmlegri eða sú að væntanlegur
ágóði gengisfellingar og bættrar
fiskveiðistjómunar yrði tekinn úr
sjávarútvegi með því sem kallað er
veiðigjald.
Orðið gengisafgjald lýsti þessu
ef til vill betur heldur en veiðigjald.
Gengislækkunin bætir hag annarra
útflutningsgreina og gengisafgjald
sjávarútvegs rynni til dæmis til
lækkunar skatta.
Ef þessi leið yrði valin væri líka
hægt að innheimta gjaldið við gjald-
eyrisskil afurðanna frekar en að
leggja gjald á hvert þorskígildis-
tonn.
Þessi hugmynd er eiginlega ekki
um stjórnun fískveiða. Hún er
lengra komin. Hún gerir nefnilega
ráð fyrir því að frjálst framsal og
varanleiki kvóta leiði til enn frekari
hagkvæmni.
Það er einmitt þetta sem er
vandamálið. Það er ekki búið að
koma í gegn þessari viðbótarhag-
ræðingu í fiskveiðistjómun.
Að gleyma hagkvæmninni
Umræðan um fískveiðistjórnun-
ina nú alveg nýverið bendir til þess
að stjórnmalamenn séu að gefast
upp að setja á hagkvæmna fisk-
veiðistjórnun. Nú á að úthluta
byggðakvótum að hluta en ófrelsi
í framsali gerir alla hagkvæmni að
engu.
Hagkvæmni í fiskveiðistjórnun
felst í fækkun skipa smátt og
smátt. Ef nota á veiðiheimildir í
öðru skyni, til dæmis til að leysa
byggðavandamál, þá er ekki hag-
kvæmnin í fyrirrúmi heldur önnur
sjónarmið.
Sjóðsmyndun með veiðiheimild-
um er leið til mismununar og
skömmtunar, býður upp á spillingu
og getur hindrað eðlilega framþró-
un byggða og þannig komið þeim
verst sem ástæða er að standa að
baki.
Höfuðáherslu ber að leggja á
fijálsa framsalið og veiðiheimildir
til langs tíma. Þá strax í kjölfar
þess á að hætta að miða gengis-
skráningu við eina atvinnugrein og
afla heimilda að sjávarútvegur skili
hagkvæmninni ekki í formi hás
gengis.
Síðustu 11 ár og að þessu ári
meðtöldu hefur verið halli á við-
skiptum við útlönd 11 ár af þessum
12 árum.
Við getum auðvitað náð 25 millj-
örðunum, sem sparast við núver-
andi fiskveiðistjómun og nefndir
voru í fyrri grein, að hluta til baka
með gengisfellingu og tekið hagnað
þeirrar gengisbreytingar út úr sjáv-
arútveginum. En 25 milljarðamir
em þegar komnir út í allt þjóðfélag-
ið og ekki er hægt að ná þeim nema
með að rýra lífskjör að hluta þótt
vafalaust væri hægt að lækka ein-
Framúrskarandi
hvítlaukur
eftir Kolbrúnu
Karlsdóttur
Okkur verður víst flestum
tíðræðast um það sem miður fer í
hinu daglega lífi en gleymum að
geta þess sem gott er.
Þess vegna langar mig að segja
ykkur öllum frá einhveiju því besta
sem hent hefur í mínu lífi um langa
tíð, en það eru kynni mín af Kyolic-
hvítlauknum.
Ég, eins og við flest, vann mikið,
svaf of lítið og hugsaði alls ekki
sem skyldi um þessa stórnauðsyn-
legu vél, líkama minn. Útkoman
varð gigt, þreyta, höfuðverkur,
meltingartmflanir og andvökunæt-
ur þá er ég loksins ætlaði mér að
sofa fyrir vikuna.
Þegar gigtin í herðunum var
komin á það stig að ég hvorki gat
hreyft höfuðið til hægri né vinstri
sá ég að nú yrði ég eitthvað að
gera, ef ég vildi yfirhöfuð einhveija
breytingu. Ég komst til sjúkraþjálf-
ara sem tók mig í meðferð og eigin-
lega ekki síður andlega en líkam-
lega. Hún gerði mér grein fyrir því
að ég hef bara þennan eina skrokk
til notkunar og því eins gott að
hugsa um hann sem slíkan. Og hún
sagði mér að prófa Kyolic-hvítlauk-
inn.
Til að gera langa sögu stutta
gerði ég það og mun blessa þann
dag sem Kyoiic fyrst kom í mínar
hendur. Ég breyttist öll til batnað-
ar. Ég sofnaði eins og'ungbam um
leið og ég lagði höfuðið á koddann,
meltingartruflanir heyra sögunni til
og nú borða ég bæði salöt og þeytt-
an ijóma sem mér í áravís hefur
orðið illt af. Meira að segja gigtin
er skárri.
Ég hef sagt öllum í minni fjöl-
skyldu frá þessum stórkostlegu
hvítlaukshylkjum en langar líka til
að fleiri fái vitneskju um þau. Ég
veit að það eru svo margir sem
Kolbrún Karlsdóttir
„Ég hef sagt öllum í
minni fjölskyldu frá
þessum stórkostlegu
hvítlaukshylkjum.“
þekkja þau ekki en myndi breyta
stórkostlega heilsufarinu ef svo
væri.
hveija skatta samhliða þessu.
Vissulega myndi það bæta stöðu
samkeppnisiðnaðar en hætt er við
að einhvers staðar yrði sárt kveinað.
Horft til framtíðar
Ný gengisstefna þarf aðdrag-
anda og undirbúning. Reyndar er
nú miklu stærra mál i gangi. Það
er ein merkasta tilraun í áratugi
að ná tökum á efnahagsiífínu.
Kjarasamningamir og sú stefna
sem þar var mörkuð með litlum
launabreytingum, óbreyttu raun-
gengi og lægri verðbólgu mun skila
okkur aftur á bekk með öðrum þjóð-
um..
Öll endurreisn í þjóðfélaginu
hvort sem er betri fiskveiðistjórnun
eða ný gengisstefna er vonlaus
nema þessi núll-lausn heppnist.
Verðbólga umfram aðrar þjóðir
gengur ekki lengur og hefur reynd-
ar aldrei gengið, þótt við höfum
gert það með því að steypa okkur
í erlent skuldafen.
Fyrirtæki veslast upp og erlendar
skuldir hafa aldrei verið eins miklar
og á þessu ári eða 53% af þjóðar-
framleiðslu. Greiðslubyrðin er
óskapleg eða 20% af útflutnings-
tekjum.
14 milljarða greiðum við í vexti
til útlanda í ár. Það er meira en
tvöfaldur útflutningur hefðbund-
inna iðnaðarvara og er meira en
allur saltfiskútflutningurinn.
í framhaldi af jafnvægi hér á
næsta ári, endurskipulagningu
bæði Vestur- og Austur-Evrópu,
verður við að hætta að marka okk-
ur sérbása hér og þar.
Sjávarútvegur á sinn bás og iðn-
aður er í öðrum og þannig hefur
þetta gengið, en þetta er rangt.
Báðar þessar atvinnugreinar
hafa sömu hagsmuni: sambærileg
skilyrði innanlands og sömu skilyrði
og erlendir keppinautar.
En vafalaust verður torsótt að
fella saman þetta skipulag.
Breytingar í Evrópu síðasta hálfsL-
árið eru þær mestu í áratugi og ei
til vill þær mestu sem mín kynslóð
á eftir að upplifa. Þessar breytingar
kalla á nýjar, róttækar, óhefð-
bundnar lausnir.
Hluti af róttækri lausn er m.a.
að knýja fram bréytingar í stjórn-
sýslu, sameina ráðuneyti sjávarút-
vegs og iðnaðar og leggja niður
sértengda lánasjóði atvinnuveg-
anna, samræma stefnumörkun
gagnvart Evrópubandalaginu, móta
nýja fiskveiðistefnu með fijálsu
framsali og varanlegum veiðiheim-
ildum og innleiða nýja gengisstefnu
að fengnum stöðugleika í verðlagi.
Auðvitað er hægt að setjast niður
og bíða þess að aðstæður krefjisBR.
róttækra lausna í skyndi. En gæti
ekki verið skynsamlega að ráða
nokkru um atburðarásina sjálf með
skipulögðum hætti og samvinnu?
Höfundur er prófessor við Háskóla
íslands.
En hvað er Kyolic? Kyolic er
hvítlaukur, lífrænt ræktaður á
nyrstu eyju Japans. Á þessu svæði
er jörð, vatn og loft ómengað. í
stað tilbúins áburðar eru malaðar
jurtarætur, lauf og önnur lífræn
efni blönduð jarðveginum sem er
næringarrík gróðurmold. Skordýra-
eitur hefur aldrei komið nálægt
ökrum þar sem Kyolic er ræktað.
Milljónum dollara hefur verið varið
í áratuga rannsóknir til að finna
mætti árangursríkustu aðferðir við
ræktun og vinnslu en ekki síður
hvernig það vinnur með manns-
líkamanum.
Ég hef gefið ýmsum einstakling-
um Kyolic til reynslu því ég veit
sjálf af eigin reynslu hvílíkt undra-
efni það er. Flestir hafa uppfrá því
notað Kyolic og telja sig ekki geta
án þess verið. Sjálf hef ég hætt að
neyta Kyolic á 10 daga ferðalagi^
og það get ég sagt ykkur að slíkt
myndi ég aldrei aftur. Mismunurinn
var sli'kur að fæstir myndu trúa
mér.
Að lokum — ef eitthvað ámar
að ykkur, hafið mín ráð, fáið ykkur
glas af Kyolic. Það sakar ekki að
reyna sjálf.
Höfiindur er h úsmóðir.