Morgunblaðið - 17.07.1990, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. JÚLÍ 1990
Næststærsta lýð-
veldi Sovétríkjanna
lýsir yfir fullveldi
Moskvu. Reuter.
NOKKRUM klukkustundum áður en Míkhaíl Gorbatsjov Sovétfor-
seti tilkynnti að sameinað Þýskaland gæti verið í Atlantshafsbanda-
laginu (NATO) lýsti næststærsta lýðveldi Sovétríkjanna, Úkraína,
yfir fullveldi, auk þess sem róttækir umbótasinnar blésu til nýrrar
sóknar og fréttir bárust af átökum í Mið-Asíulýðveldum Sovétríkj-
anna.
Úkraínska þingið lýsti því yfir
að stefnt yrði að því að lýðveldið
yrði hlutlaust ríki og áskiidi sér
rétt til að hafa eigin her og gjald-
eyri. í yfirlýsingunni segir einnig
að úkraínsk lög séu æðri sovésk-
um.
Nokkur lýðveldi Sovétríkjanna
höfðu áður gefið út svipaðar yfir-
lýsingar. Auk Rússlands og
Eystrasaltsríkjanna - Litháens,
Eistlands og Lettlands, sem vilja
segja algjörlega skilið við Spv-
étríkin - hafa Moldavía og Úz-
bekístan lýst yfir fullveldi.
Óháða fréttastofan Interfax
hafði eftir leiðtogum Lýðræðis-
vettvangs, hreyfingar róttækra
umbótasinna sem sögðu sig úr
kommúnistaflokknum á flokks-
þinginu í síðustu viku, að stefnt
yrði að framboði róttækra umbóta-
sinna í þingkosningum. Hreyfingin
stóð fyrir mótmælum á sunnudag,
þar sem um 50.000 manns gengu
um miðborg Moskvu til að krefjast
þess að endi yrði bundinn á 73
ára alræði kommúnistaflokksins.
Leiðtogi kommúnistaflokksins í
Moskvu, Júrí Prokofjev, sagði á
blaðamannafundi að kommúnista-
flokkurinn hefði misst öll tengsl
við verkalýðinn, sem hefði farið
verst út úr umbótum Gorbatsjovs.,
Hann sagði að 23.000 manns
hefðu sagt sig úr flokknum í
Moskvu einni frá því í janúar.
Til átaka kom á milli Kírgíza
og Úzbeka í borginni Osh og ná-
grenni í Mið-Asíulýðveldinu
Kírgízíu um helgina. Herþyrlur
flugu yfir borgina, verslanir voru
lokaðar, auk þess sem lesta- og
strætisvagnaferðir lögðust niður.
Fréttastofan TASS greindi einnig
frá því að yfirmaður flugvallarins
í hinu umdeilda Nagorno-Kara-
bakh-héraði í Azerbajdzhan hefði
beðið bana í sprengjuárás.
~ ' ‘ ‘ "‘iveldi sækjast eftir sjálfstæöi
F-.EUT£R
FULLVELDIS-
YFIRLYSINGAR
(T) LITHÁEN
11. mars
(2) EISTLAND
30. mars
(3) LETTLAND
4. maí
® RÚSSLAND
12. júní
(?) ÚZBEKÍSTAN
20. júní
(6) MOLDAVÍA
24. júní
(7) ÚKRAÍNA
W 16. júlí
Þúsundir mótmælenda á Byltingartorginu í Moskvu, beint á móti Kreml, þar sem róttækir umbóta-
sinnar kröfðust þess að endi yrði bundinn á alræði kommúnista.
Mikið manntjón af völdum
jarðskjálfta á Filippseyjum
Manila. Reuter.
AÐ minnsta kosti 250 manns
voru grafiiir undir tveimur hót-
elum í borginni Baguio í norður-
hluta Filippseyja eftir jarð-
skjálfta sem reið yfir eyjarnar
í gær. Að minnsta kosti 90
manns fórust í skjálftanum.
Mest varð tjónið í höfúðborginni
Manila og nágrenni. Skjálftinn
mældist 7,7 stig á Richters-
kvarða.
Upptök skjálftans voru í bænum
Cabanatuan sem er 90 km fyrir
norðan Manila. Þar fórust þrjátíu
námsmenn er fimm hæða skóla-
bygging hrundi. Talið er að um
250 manns hafi verið í skólanum
þegar skjálftinn varð og enn er
margra saknað. Samkvæmt upp-
lýsingum yfirvalda fórust 60
manns víða annars staðar um
landið af völdum skjálftans. í sum-
ardvalarstaðnum Bagio hrundu
tvö hótel og grófust að minnsta
250 gestir og starfsmenn undir
„Það er rétt að Kaunda forseti
skarst í leikinn," sagði Milimo Pua-
bantu, aðstoðarmaður Kaunda, og
bætti við að hann væri náinn vinur
Saddams Husseins, forseta íraks.
Parish er 53 ára að aldri og var
rústunum. Yfirvöld hafa varað við
flóðbylgju sem kynni að fylgja
skálftanum.
dæmd fyrir að aka írananum Farzad
Bazoft, blaðamanni breska dagblaðs-
ins Observer, að leynilegri herstöð í
Irak til að kanna hvort hæft væri í
fregnum um að sprenging hefði orð-
ið í henni.
Irak:
Bresk kona látín laus
að beiðni Kaunda
Bagdad. Reuter.
ÍRAKAR létu í gær bresku hjúkrunarkonuna Daphne Parish lausa úr
fangelsi að beiðni Kenneths Kaunda, forseta Zambíu. Hún var dæmd
í fimmtán ára fangelsi í mars fyrir að aðstoða iranskan blaðamann,
sem tekinn var af lífi fyrir meintar njósnir.
DANMÖRK
ipmannahöfn
Danmörk:
Fornleifafundur
varpar nýju ljósi á
smíði víkingaskipa
Yfir 1.700 hlutir hafa fimdist á 150
hektara svæði á eynni Falstri
Kaupmannahöfn. Reuter.
Fornleifafræðingar hafa öðlast stóraukna þekkingu á tækni við
smíði víkingaskipa, eins og hún var fyrir um þúsund árum, við rann-
sóknir á einstökum víkingaskipakirkjugarði nálægt Narre Snekkebj-
erg á dönsku eynni Falstri. Garðurinn, sem nær yfir 150 hektara
svæði, fannst árið 1982 þegar landeigandinn var við jarðvinnu með
vélskófiu og hófii fornleifafræðingar þegar uppgröft og rannsóknir.
Svæðið var (jörður fyrir um 1000 árum en er nú tvo kílómetra inni
í landi.
FORN SKIPASMIÐJA
Stubbeköbing Grönsund
Um 1.700 smíðisgripir hafa ver-
ið grafnir úr jörðu og fornleifafræð-
ingar telja sig enn eiga margra ára
vinnu fyrir höndum. „Munimir
sanna að skip voru smíðuð, lagfærð
og rifin I „skipasmíðastöðinni" frá
1050 til 1100,“ sagði Jan Skamby
Madsen fornleifafræðingur og for-
stöðumaður Danska víkingaskipa-
safnsins en hann er einn þeirra sem
stjóma uppgreftrinum. „Fundurinn
við Narre Snekkebjerg er sannköll-
uð gullnáma fyrir sjávarfomleifa-
fræðinga. Þama hefur, eftir því
sem ég best veit, í fyrsta sinn ver-
ið grafin upp skipasmíðastöð
víkinga frá þessu tímabili," sagði
Madsen. Hann sagði að aðeins ein
víkingaskipasmíðastöð hefði fund-
ist I Skandinavíu áður. Hún er á
sænsku eynni Gotlandi og er eldri
og mun minni en sú á Faistri.
Þegar hefur fundist ógrynni
muna á Falstri. Þar má nefna ótal
verkfæri, fleyga, kaðalbúta, þil-
borð, hluta skipsstýra, bita og
planka sem festir hafa verið saman
með neglu úr tré. Mikið magn leir-
muna og spænis fannst dreift um
svæðið auk forns hornblásturs-
hljóðfæris, eymalokks og bronssl-
íðurs. Sérfræðingar segja að
gnægð varahluta stafi af skorti á
eikarviði til byggingar nýrra skipa
á síðari hluta víkingaaldar. Hún
segir líka til um stærð og mikil-
SVIÞJÓÐ
Nörre SneKkebjerg
Var viö fjörð, er nu
2 km frá sjó
Fribrödre-á
i yESTUR-
RYSKALAND

vægi stöðvarinnar á Falstri.
„Nýtanlegum varahlutum var
bjargað úr skipum, sem verið var
að rífa, og þeir notaðir aftur í nýj-
um skipum og til viðgerðar á öðr-
um,“ sagði Skamby Madsen.
Notkun eikameglu frekar en
járnneglu, sem vanalega var notuð
af víkingum, bendir til þess að þjóð-
flokkur Vinda hafi búið á Falstri
eða að áhrifa þeirra hafí a.m.k.
gætt þa.r. Vindar voru slavneskur
þjóðflokkur, sem byggði austanvert
Þýskaland við Eystrasalt á miðöld-
um.
Nýjasta tækni við aldursgrein-
ingu viðar og leirmuna bendir til
þess að starfsemi í stöðinni hafi
blómstrað á 11. öld og fundist hafa
munir sem staðfesta að stór orr-
ustuskip hafí verið smíðuð þar.
Mikið magn fosfats sem fannst í
jarðvegssýnum, sem tekin voru í
nágrenni stöðvarinnar, gefa til
kynna að tvö þorp hafi tengst
henni.
siglt orrustuskip víkinga -
Slík skip voru líklega smíöuö
í Nörre Snekkebjerg.
Fornleifafræðingar telja að skip
smíðuð í stöðinni líkist fimm elleftu
aldar víkingaskipum sem náðust
upp af sjávarbotni í dönskum fírði
á sjöunda áratugnum og era til
sýnis á Danska víkingaskipasafn-
inu í Hróarskeldu.
„Víkingarnir smíðuðu margar
gerðir af skipum af mikilli snilld,“
sagði Skamby Madsen. „Á öllum
tímum seglskipa voru engin rásigld
skip betur smíðuð en víkingaskip-
in.“