Morgunblaðið - 09.09.1990, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ MEIMNIIMGARSTRAUMAR SUNNUDAGUR 9. SEPTEMBER 1990
C 23
ORÐABÓKAÚTGÁFAN
LEIKLIST/Hvemig ergób uppskrift
ad leikhússtjóra?
Tvenn leikhiísstfóra-
skipti í nánd
UM SÍÐUSTU helgi rann út frestur til að sækja um stöður leikhús-
stjóra við tvö stærstu leikhús landsins, Þjóðlcikhús og Borgarleik-
hús. Leitað hefur verið logandi ljósi að heppilegum frambjóðendum
í stöðumar og pressan er þegar búin að þefa einhveija þeirra uppi
og gera öllum heyrinkunnugt, sem hafa áhuga á að fylgjast með
framvindunni.
að er athyglisvert að í hvor-
ugri starfsauglýsingunni er
óskað eftir sérmenntuðu fólki á
sviði leiklistarmála. Forráðamönn-
um leikhúsanna finnst ef til vill
engin ástæða til
þess, þar eð
nokkurn veginn
er vitað fyrirfram
hvetjir munu
sækja um þær,
a.m.k. úr röðum
leikhúsfólks.
eftir Hlín Samkvæmt aug-
Agnarsdóttur lýsingunum ættu
samt allir að geta sótt um, ef þeir
telja sig geta rekið leikhús, því
ekki er tekið fram að krafist sé
neinnar sérstakrar hæfni, mennt-
unar eða reynslu á sviði leiklistar-
mála.
Á meðan ekki er reynt að skil-
greina hvaða hæfíleika viðkomandi
umsækjandi þarf að hafa getum
við allt eins búist við því að um-
sóknir um stöðurnar berist úr ýms-
um homum þjóðfélagsins, t.d. frá
viðskiptafræðingum og lögfræð-
ingum, sem hingað til hafa þótt
best fallnir til að stjóma stómm
fyrirtækjum, eins og þessi tvö leik-
hús em reyndar orðin.
Það vill hinsvegar gleymast
hvers eðlis þessar stofnanir em.
Þegar allt er með felldu ætti þar
að fara fram skapandi starf á sviði
leiklistar undir handleiðslu leikhús-
stjóra, sem fyrst og fremst elskar
starf sitt meira en stöðuna og kann
þá list að stjóma og gefa í sam-
ræmi við getu sína og aðstæður
hveiju sinni. Um þetta em ráða-
menn og leikhúslistamenn ekki
endilega sammála og jafnvel leik-
húsfólk ekki heldur sín á milli.
Uppskriftin að hinum fullkomna
leikhússtjóra er ekki til og verður
auðvitað aldrei. En það er engu
að síður nauðsynlegt að eiga sér
góða draumsýn um góðan leikhús-
stjóra.
í tilviki Ijóðleikhússins er úr
vöndu að ráða. Hingað til hefur
verið litið á starf Þjóðleikhússtjóra
sem eina af helstu virðingarstöðum
þjóðfélagsins. Þessvegna er staðan
sem slík m.a. eftirsóknarverð, þótt
sjaldnast sé rætt um eðli og inntak
starfsins í því samhengi. Þetta pjatt
og snobb í kringum þetta „emb-
ætti“ býður heim hættunni á, að
Uppskriftin að hinum
fullkomna leikhús-
sljóra er ekki til og
verður auðvitað
aldrei.
frambjóðendur, sem listamönnun-
um sjálfum finnst óæskilegir,
freistist til að sækja um stöðuna í
krafti fyrrverandi embættisreynslu
á vegum ríkisins. Við getum ekki
litið framhjá því að stöðuveitingin
er að einhveiju leyti pólitísk, þar
sem menntamálaráðherra á hveij-
um tíma er sá sem að lokum skipar
í hana. Að vísu hljóta tillögur og
umsagnir Þjóðleikhúsráðs varðandi
umsækjendur að hafa eitthvað að
segja, þótt úrslitavaldið sé í hönd-
um ráðherra.
Nú er það svo, að allsheijar end-
urbætur eru hafnar á efnislegum
innviðum Þjóðleikhúss og fyrir Al-
þingi liggur frumvarp til nýrra
Þjóðleikhúslaga sem miða að and-
legum endurbótum. í kjölfarþeirra,
ef þau verða samþykkt, er gert ráð
fyrir allsheijar uppstokkun á
stjórnkerfi og starfsemi hússins.
Lagabreytingamar miða að því að
færa stjóm hússins og allt innra
starf þess meira í hendumar á lista-
mönnunum sjálfum. Þeir verða
m.ö.o. að gangast undir meiri
ábyrgð á rekstrinum jafnt ijárhags-
lega sem listrænt. Og til þess að
þetta verði framkvæmanlegt vill
leikhúsfólkið helst af öllu fá leik-
hússtjóra til samstarfs við sig, með
tilskilda menntun og reynslu á sviði
leikhúsmála, og þekkingu á innvið-
um og starfsemi hússins.
Allt er þetta gott og gilt, en
þrátt fyrir það engin gulltrygging
fyrir því að þeim leikhússtjóra
gangi best, sem fólkið sjálft hefur
kosið sér. Gæfa og gengi leikhús-
stjóra í þessu landi eru nefnilega
ansi fallvölt. Velvildarmönnum
þeirra fækkar oft verulega þegar
þeir em loksins sestir í leikhús-
stjórastóiinn, því ekki em allir
vandanum vaxnir. Störf þeirra em
ábyggilega með þeim flóknari sem
fyrirfinnast. Sá sem gegnir þeim
er stöðugt að fást við fólk, tilfinn-
ingar þess og langanir, miklu frem-
ur en framleiðslu og hagstjórn.
Mannlegi þátturinn verður því fyr-
irferðarmeiri en köld rökhyggjan.
Leikhússtjóri hlýtur ekkert endi-
lega mikla upphefð í starfí sínu,
því hann getur aidrei gert öllum
þeim til hæfis sem hann starfar
með. Þessvegna hlýtur staða hans
alltaf að vera umdeild, persóna
hans í stöðugri smásjá, ákvarðanir
og gerðir undir stöðugu eftirliti.
spila eins og þeir spila í dag hefðu
þeir ekki lært af Roy Haynes. Þessi
skífa var tekin upp á einum degi og
meira til gamans en útgáfu. En svo
góð er tónlistin að óhæfa hefði verið
að leyfa djassunnendum ekki að njóta
hennar. Roy Haynes fer hér á kostum
eins og jafnan og ætti enginn tromm-
ari að láta leik hans fram hjá sér
fara. Hann er nú orðinn 64 ára og
langt síðan hann lék með Lester
Young og Charlie Parker. Hann lék
um árabil með Stan Getz og Gary
Burton og hefur hljóðritað tvær
tríóskífur með Chick Corea. Auk
þess með flestum sem nöfnum tjáir
að nefna og hver gleymir simballeik
hans í After the rain með John Coltr-
ane sem eitt sinn hefur heyrt?
Lærisveinn Roy Haynes, trommar-
inn Jack DeJohnette sem nú hefur
sjálfur komið sér upp fjölskrúðugum
lærisveinahópi, hefur frá því hann
leysti Tony Williams af hólmi í Miles
Davis-kvintettnum verið í hópi helstu
trommumeistara djassins. Hann hef-
ur líka sent frá sér tríódisk sem MCA
gefur út og nefnist Parallel realities.
Þar er Pat Metheney með honum og
semja þeir öll verkin. Þriðji maðurinn
er enginn annar en Herbie Hancock.
Þarna er Pat í dálítið rafmagnaðra
stuði og er synclavierinn með í för
og þeir Jack skiptast um að leika
bassahlutverkið á hljómborð. Herbie
Hancock heldur sig þó nær eingöngu
við flygilinn. Tónlistin er hlaðin fönk-
sveiflunni hinni nýrri en þó er gamla
fönksveiflan sem Art Blakey, Horace
Silver og Adderleybræður leiddu til
hásætis í djassinum, á fullu í ópus
Metheneys: John McKee. Þeir félagar
eru indælir í einleiksköflum sínum —
en mikið vildi ég að DeJohnette hefði
haft með sér góðan bassaleikara í
stað þess að hamra línurnar á hljóm-
borðið.
NYJASTA ENSKA ORÐABOKIN
1.116 blaðsíður - handhæg og notadrjúg.
Kynningarverð
til áramóta
kr. 1.600.
'Ol'RSS/Eiga menn nokkub ab hljóbrita
djassklassíkina fyrr en um fertugt?
Gítarsnillingurinn Pat
á tvennum vígstöðvum
Gítarleikarinn Pat Metheney hef-
ur verið í fremstu röð djassgítar-
leikara um árabil og yfirleitt er tón-
list hans af bræðingsætt með sterku
rokkívafí og latneskri sveiflu. Hann
hefur þó jafnan
leikið hefðbundnari
djass og meira að
segja hljóðritað
með páfa framúr-
stefnudjassins Orn-
ette Coleman. Einn
af þeim fáu djass-
eftir Vemharð diskum sem hingað
Linnet hafa borist síðsum-
ars er nýr diskur með Pat Metheney.
Question and answer heitir hann og
er gefínn út af Geffen. Þetta er
óvenjulegur Pat Metheney-diskur,
því hér er á ferð heldur hefðbundinn
djass þar sem bassaleikarinn Dave
Holland og trommarinn Roy Haynes
leika með gítaristanum. Áuk eigin
verka og verka eftir Omette Coleman
og Miles Davis má fínna hér tvö
sönglög: All the things you are og
Old folks og er þetta í fyrsta sinn
sem Pat hljóðritar slík lög. „Ég er
feginn að hafa ekki gert slíkt fyrr,“
segir Pat. „í áranna rás hef ég þróað
þessi lög með mér og eina ástæðan
fyrir því að leika All the things you
are í níu hundrað þúsundasta skiptið
er sú að ég tel mig hafa eitthvað
nýtt fram að færa sem byggt er á
hljómgangi lagsins — eitthvað sérs-
takt.“
Pat spilar djassklassíkina vel en
samt eru það nýju lögin hans sem
mér fínnst best heppnuð. Hið allt um
lykjandi hljóð sem hann töfrar úr
gítarnum er þar fegurst.
Pat Metheney hefur lært mikið af
Jim Hall og þegar maður hlustar á
hann í klassísku djassumhverfí verð-
ur það enn ljósara — en hann er
samt persónulegur gítarleikari í
bestu merkingu orðisins og alltaf
auðþekkjanlegur. Á þessari skífu er
Dave Holland á bassa, en hann er
enskur og kom
fyrst til Banda-
ríkjanna er Miles
Davis réð hann í
hljómsveit sína.
Trommarinn er
Roy Haypes, eitt
af gömlu bíbopp-
brýnunum og
einn helsti áhrifa-
valdur í nútíma-
dj asstrommuleik.
Mér finnst oft að
hann sé ekki met- "°V Hanes
inn að verðleik- Einnmesti
um, en hvorki stílhöfundur
Tony Williams né djasstrommu-
Jack DeJohnette sögunnar.