Morgunblaðið - 18.09.1990, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. SEPTEMBER 1990
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. SEPTEMBER 1990
27

Útgefandi
FramkvæmdaSitjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
ÁgústlngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstraeti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122.
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Fæðingarhríðir í
fjármálaráðuneyti
Nú standa yfir fæðingarhríðir
í fjármálaráðuneytinu.
Frumvarp til fjárlaga fyrir kom-
andi ár er í burðarliðnum. Ef að
líkum lætur á arkitekt og yfír-
smiður frumvarpsins, fjármála-
ráðherrann, í æmum vanda, bæði
vegna hrikalegs og nánast við-
varandi ríkissjóðshalla og vax-
andi ósamkomulags í ríkisstjórn-
inni.
Hallinn á A-hluta ríkissjóðs var
um 7.200 m.kr. árið 1988, rúm-
lega 6.000 m.kr. árið 1989 og
stefnir í um 5.000 m.kr. í ár,
þrátt fyrir verulega hærri ríkis-
sjóðstekjur fskatta] en nokkru
sinni fyrr, þrátt fyrir þjóðarsátt-
ina, sem haft hefur jákvæð áhrif
á ríkisbúskapinn - og þrátt fyrir
aukið en að vísu mistækt aðhald
í ríkisbúskapnum. Hallinn á A-
hluta ríkissjóðs þessi þrjú ár verð-
ur trúlega um 18 til 20 milljarðar
króna.
Sá halli, sem ríkissjóður stefnir
í á líðandi ári, þrátt fyrir þjóðar-
sátt um laun og verðlag, er vissu-
lega áhyggjuefni. En það hefur
auðveldað fjármálaráðherranum
lánsfjárróðurinn, að hægt hefur
mjög á almennri efnahagsstarf-
semi og umsvifum í atvinnulífinu.
Einstaklingar, fyrirtæki og at-
vinnuvegir hafa ekki afkomu til
að standa í framkvæmdum og
fjárfestingum. Þess vegna hefur
ríkið ekki haft mikla eftirspum-
arsamkeppni á innlendum láns-
fjármarkaði. Þetta hefur sagt til
sín í stóraukinni sölu ríkisvíxla
og spariskírteina. Aukin láns-
fjárásókn ríkisins hefur síðan
áhrif á vaxtastigið. Það er og
skammtímalausn að velta stór-
felldri umframeyðslu í ríkisbú-
skapnum yfir á framtíðina.
Það er nauðsynlegt að huga
að því í tíma, hvaða áhrif nánast
viðvarandi ríkissjóðshalli og til-
heyrandi opinber lánsfjárþörf
kann að hafa á efnahagsbúskap-
inn og vaxtastigið í næstu fram-
tíð - í ljósi þess að atvinnulífið
kallar óhjákvæmilega á aukið
fjármagn næstu árin til að styrkja
samkeppnisstöðu sína út á við.
Fyrirsjáanlegt er og að innlend
umsvif aukast í kjölfar líklegra
orku- og álversframkvæmda.
Afkoma skattgreiðenda - fyr-
irtækja og heimila - leyfir vart
hækkun skatta, eina ferðina enn.
Það árar ekki til þess að ríkið
hrifsi til sín sfærri hlut af þjóðar-
tekjum, sem hafa lítt eða ekki
vaxið um árabil. Þeir, sem bera
ábyrgð á ríkisbúskapnum, verða
að stöðva frekari aukningu út-
gjalda á þeim bæ. Að minnsta
kosti um sinn meðan þjóðjn og
atvinnulífið vinna sig upp úr
öldudalnum, minnsta hagvexti í
OECD-ríkjum, og laga sig að
breyttu efnahagsumhverfi í
heiminum.
Lykilorð við fjárlagagerð eiga
að vera sparnaður, aðhald og
hagræðing. Til athugunar kemur
og frekari bein kostnaðarþátt-
taka notenda opinberrar þjón-
ustu, ýmiss konar, án þess þó að
skerða nauðsynlega grundvallar-
þjónustu.
Þegar höfð er í huga fjárlaga-
afgreiðsla næstliðin ár (frumvarp
með milljarðahalla, sem vex enn
í meðferð löggjafans, en fram-
kvæmdavaldið fer engu að síður
fram úr), útgjaldagleði Alþingis
þegar kosningar fara í hönd og
loks ósamkomulagið á stjórnar-
heimilinu, er eðlilegt, að þjóðin
bíði komandi fjárlagafrumvarps
og meðferðar þess á þingi með
óttablandinni forvitni.
Safnaðar-
heimili
Dómkirkj-
unnar
Safnaðarheimili Dómkirkj-
unnar í gamla Iðnskólanum
við Vonarstræti var vígt á dögun-
um. Þar með hefur Dómkirkju-
söfnuðurinn mætt brýnni hús-
næðisþörf fyrir margs konar
safnaðarstarf.
í þessu aldna og virðulega
húsi (byggt árið 1906) hefur
söfnuðurinn innréttað einkar
hentugt safnaðarheimili. Þar eru
tveir rúmgóðir salir, skrifstofur
presta, aðstaða fyrir sóknar-
nefnd, organista og kirkjukór,
sem og eldhús. Tæknibúnaður
gerir fólki kleift að fylgjast með
athöfnum í kirkjunni - í máli og
myndum - úr safnaðarheimilinu.
Komið hefur verið fyrir lyftu og
fullkomnu brunavarnarkerfi. I
ráði er að leggja göngustíg frá
kirkjunni að safnaðarheimilinu.
Það fer vel á því að samnýta
þessi öldnu og söguríku miðbæj-
arhús, dómkirkjuna og fyrrum
iðnskóla, með þessum hætti.
Margs konar safnaðarstarf -
æskulýðsstarf, öldrunarstarf og
annars konar félagsstarf innan
kirkjunnar - fær nú gjörbreytta
og betri aðstöðu. Morgunblaðið
samfagnar söfnuðinum með
þetta framtak,
'

Morgunblaðið/Sigfús Pétursson
Frá dagskrá um ljóð Matthíasar Johannessen og Tomasar Tranströmers sem fór fram á Bóka- og bókasafnastefnunni í Gautaborg á laugardag.
Bóka- og bókasafnastefnan í Gautaborg:
Samhengi íslenskra bók-
mennta og landið sjálft
A dagskrá hjá Matthíasi Johannessen og Tomasi Tranströmer
Gautaborg. Frá Jóhanni Hjálmarssyni, blaðamanni Morgunblaðsins.
„EKKI jarðskjálfti heldur titraði
himinninn" nefndist dagskrá á
Bóka- og bókasafnastefnunni í
Gautaborg og Qallaði hún um
skáldskap Matthíasar Johannes-
sen og Tomasar Tranströmers
sem hlaut Bókmenntavérðlaun
Norðurlandaráðs 1990. Heiti
dagskrárinnar var sótt í upphaf
þekkts íslandsljóðs eftir
Tranströmer. Skáldin voru bæði
viðstödd, lásu upp og ræddu (jóð
sín og annarra. Dagskránni
stýrði Nils-Gunnar Nilsson,
menningarritsljóri Sydsvenska
Dagbladet. Matthías las ljóð sín
á frummálinu, en leikkona las
þau í sænskri þýðingu Christers
Erikssons. Ljóðin voru flest úr
úrvali Erikssons á ljóðum Matt-
híasar, Harpkol ár din vinge, bók
sem var afar vel tekið í Svíþjóð
þegar hún kom út hjá Rabén och
Sjögren 1981.
Skáldin spjölluðu m. a. um yrkis-
efni sín, nýjungar og hefðir og
tengsl sín við önnur skáld. Matthías
sagði að ljóð væru ferðalag frá einni
hugsun til annarrar og sín ljóð
ferðalög um eigið land. Hann minnti
á að helstu þýðendur íslendinga
hefðu gert erlend ljóð að íslenskum
ljóðum. Heine væri til dæmis
íslenskur hjá Jónasi Hallgrímssyni.
Tranströmer sagðist hafa haldið
að ísland væri líkt Svíþjóð, en svo
væri alls ekki, það væri framand-
legt og eiginlega líkara Arizona.
Fullt hús var á dagskránni og
hún mæltist vel fyrir, þótti lifandi
og skemmtileg. Matthías sagði í
samtali við Morgunblaðið að áheyr-
endur hefðu verið mjög góðir og
áhugasamir og ánægjulegt það sem
kom fram að þeir vildu fá meira
þýtt. Hann bætti við að hann hefði
fundið hjá þeim áhuga á samhengi
íslenskra bókmennta, hvernig
islensk fomöld gæti verið lifandi
staðreynd í nútímabókmenntum,
ekki síst ljóðlist. Andstætt öðrum
tungumálum vantaði ekki hlekk í
islensku. Allir íslendingar gætu
notið allra bókmennta okkar.
Tomas Tranströmer sagðist hafa
verið vantrúaður á Bóka- og bóka-
safnastefnuna, haldið að hún yrði
tóm froða, en svo væri ekki. Sér-
staklega hefði hann notið þess að
koma fram með Matthíasi Johann-
essen, enda hefði hann sett það sem
skilyrði fyrir þátttöku sinni að fá
að lesa með Matthíasi.
„Norrænt konfekt“
á næstu bókastefnu
Gauiaborg. Frá Jóhanni Iijálmarssyni, blaðamanni Morgunblaðsins.
ÞÓTT menn greindi á um mikilvægi Bóka- og bókasafnastefnunnar
í Gautaborg og gagnrýnisraddir heyrðust voru þó flestir sammála
um að gefast ekki upp. Sýnendum fækkaði að vísu, en mikil aðsókn
var allan tímann. Næsta ár verður boðið upp á „Norrænt konfekt"
sem felst í því að lögð verður áhersla á kynningu smárra mál-
svæða. Þá verða Færeyjar, Grænland og Samábyggðir í öndvegi.
Bóka- og bókasafnastefnunni tektir fyrir framlag sitt til bóka-
lauk á sunnudag. íslenskir þátttak-
endur sem flestir komu heim í gær
voru mjög ánægðir með árangur-
inn, ekki slst félagar íslensku óper-
unnar, en þeir hlutu góðar undir-
stefnunnar.
Er ljóst að undirbúningsnefndin
hér heima hefur unnið gott starf
þótt alltaf megi gera betur.
Fjórir bræður frá Ólafsvík í sjávarháska:
Þrír í sjónum en einn um borð
Allir náðust um borð eftir mikið volk
ÞRIR bræður frá Ólafsvík, þeir Brynjar, Óðinn og Sumarliði Krist-
mundssynir, voru hætt komnir er þeir fóru allir fyrir borð í níu vind-
stigum og haugasjó um fjórtán mílur vestur af Snæfellsnesi síðastlið-
ið föstudagskvöld. Einn bróðirinn féll útbyrðis er bóma slóst í hann,
og hinir tveir stungu sér á eftir honum. Fjórði bróðirinn, Ægir, náði
að hjálpa bræðrum sínum um borð í bát þeirra, Steinunni SH.
„Við fórum að hífa klukkan hálf-
sjö og vorum búnir að hífa um sjö-
leytið,“ sagði Brynjar Kristmunds-
son, skipstjóri á Steinunni, þegar
Morgunblaðsmenn spjölluðu við
bræðurna í lúkarnum í gær. „Við
vorum búnir að ganga frá trollinu
um hálfáttaleytið og vorum rétt
byijaðir að halda undan veðrinu.
Strákarnir voru að slaka bómunni
niður, og þurftu að rétta hana af,
svo hún gæti farið í rétta stýringu.
Óðinn slær henni aðeins til, en þá
slæst hún svo skarpt út í stjór að
Óðinn hrekkur fyrir borð. Sumarliði
kallar á mig og segir að Óðinn
hafi farið útbyrðis. Strákurinn var
þá kominn hérna aftur með. Ég sný
og legg að honum, og þá var Sumar-
liði búinn að hlaupa niður og smella
sér í flotgalla, sem er klár í bátn-
um. Hann stekkur á eftir Óðni, en
Ægir hleypur og nær í Markúsar-
netið og hendir spotta út til Óðins,
sem hann ætlaði að grípa, en náði
ekki.“
Sumarliði náði taki á bi'óður
sínum, en sogið við skipshliðina var
svo mikið að hann sogaðist niður
með bátnum og kastaðist svo frá
aftur. „Svo fauk hann hreinlega frá
bátnum," sagði Brynjar. „Oðinn
komst aftur með, og náði að grípa
•í trollið og hanga á því. Við tökum
trollið aldrei alveg inn, og það hékk
þess vegna niður undir sjávarborð.
Ég hljóp út, tók spotta sem var
aftur á, stökk út í og gat hnýtt
utan um hann, en Ægir setti fast
uppi. Þá átti ég eftir að fá spotta,
og ég náði bandi, sem Ægir henti
til mín, og gat hnýtt mig fastan.
Þá var bara svo erfitt fyrir hann
að ná okkur upp. Ég var í vinnuflot-
galla, en ég gleymdi að herða fyrir
ermarnar til þess að varna því að
sjórinn færi eins skarpt inn. Það
var orðið erfitt fyrir rnig að hanga
aftan á, gallinn orðinn fullur af sjó
og báturinn gekk svo til í öldugang-
inum að maður kipptist upp úr sjón-
um og keyrðist á bólakaf til skiptis."
Ægi tókst að koma öðru reipi til
bræðra sinna. Hann ætlaði fyrst
að reyna að hífa þá upp með kraft-
blökkinni, en gat síðan slakað gils-
vírnum niður til þeirra og híft
Brynjar upp í bátinn. „Ég fór þá á
stjórntækin og slakaði niður aftur,
Ægir setti ‘ krókinn um spottann
sem Óðinn var í, og við náðum
honum inn,“ sagði Brynjar.
A meðan öllu þessu fór fram flaut
Sumarliði burt frá bátnum, en hann
var vel settur í flotgallanum, segist
hvorki hafa blotnað né kólnað, en
hann hafði litla stjórn á sér í flot-
gallanum, segist hafa reynt að róa
sig að bátnum en það hafi ekkert
^engið. „Við létum Öðin liggja aftur
a meðan við lögðum að Sumarliða.
Hann hefur verið kominn svona
hundrað metra frá bátnum,“ sagði
Brynjar.
Óðinn var orðinn nokkuð kaldur
og þrekaður eftir rúmlega hálftíma
volk í köldum sjónum. Bræðurnir
nudduðu í hann hita niðri í káetu
og færðu hann í ullarnærföt, sem r"
kvenfélagskonur í Ólafsvík gáfu í
al!a báta í bænum fyrir nokkrum
árum. Honum hlýnaði fljótlega og
hann var kominn aftur á ról á
heimstíminu, rúmlega hálftíma eftir
að hann náðist úr sjónum.
Bræðurnir eiga Steinunni saman
ásamt föður sínum og fimmta bróð-
urnum. Þeir eru fjórir saman á bátn-
um, allir fjölskyldumenn. „Þetta
leit ekki björgulega út á tímabili,
þrír í sjónum og einn um borð,“
sagði Brynjar. „En það skipti mestu
að allir komust heilir heim.“
Morgunblaðið/KGA
Bræðurnir fjórir voru að gera klárt fyrir næsta túr í Ólafsvíkurhöfn í gær. Frá vinstri eru Sumarliði 2. vélstjóri, Bryiyar skipstjóri, Ægir
1. vélstjóri og Óðinn stýrimaður. Til vinstri er Steinunn SH. Mennirnir voru hífðir inn með gilsinum, litla spilinu stjórnborðsmegin. Glöggt má
sjá að aðstæður hafa verið erfiðar, hátt upp á borðstokkinn og báturinn gekk upp og niður í ölduganginum.
íslenska óperan fékk afar góðar viðtökur í Gautaborg:
Ferðin ævintýri líkust
ÞAÐ VAR ánægður hundrað og íjörtíuinanna hópur listmanna sem
safnaðist saman fyrir framan íslensku óperuna í gær eftir velheppn-
aða tónleikaferð til Gautaborgar. Söngvarar, hljómsveitarmeðlimir
og dansarar voru sammála um að ferðin hefði verið ævintýri líkust
og að ómæld vinna hefði skilað sér margfalt í frábærum viðtökum
gestgjafanna og þeirra íslendinga sem áttu þess kost að sjá sýning-
ar hópsins í Stora Teaten í Gautaborg. Af verkunum voru flestir
sammála um að Carmina burana eftir Carl Orff hefði hlotið mesta
athygli en auk hennar flutti hópurinn Pagliacci eftir Leon Cavallo
og Þjóðhvöt eftir Jón Leifs. Einnig voru flutt nokkur þjóðlög í
útsetningu Jóns Ásgeirssonar. Blaðadómar voru mjög jákvæðir.
„Ferðin tókst í einu orð sagt
frábærlega vel,“ sagði Ásrún Dav-
íðsdóttir, úr kór íslensku óperunn-
ar, við komuna til’Reykjavíkur í
gær. „Við héldum þrjár sýningar
á föstudaginn, laugardaginn og
sunnudaginn og þær tókust hver
annarrj betur. Ef ég á að nefna
eitthvað sérstaklega þá er það
kannski Carmina burana sem fékk
frábærar viðtökur. Uppfærsla
hennar var líka leikræn og ólík
þvi sem fólk á að venjast," sagði
Ásrún en þess má geta að í upjp-
færslunni dansa dansarar úr Is-
lenska dansflokknum en kór ís-
lensku óperunnar og einsöngvarar
í verkinu taka einnig þátt í dansin-
um. Ásrún nefndi líka Þjóðhvöt
Jóns Leifs. Sagði að það væri
fremur erfitt verk, bæði tónlistar-
lega og raddlega, en flutningur
Morgunblaðið/Ámi Tómas Ragnarsson
Vigdís Finnbogadóttir og Svavar Gestsson voru meðal fjölmargra óperugesta sem heimsóttu listafólkið
að tjaldabaki s.l. föstudagskvöld.
þess hefði gengið framar öllum
vonum.
Meðal þeirra sem viðstaddir
voru sýningu hópsins síðastliðið
föstudagskvöld voru Vigdís Finn-
bogadóttir, forseti íslands, og
Svavar Gestsson, menntamálaráð-
herra, en að sögn Ásrúnar hét
hann því um kvöldið að óperuflutn-
ingur legðist ekki af á íslandi.
Sýningin á föstudaginn var sér-
stök hátíðarsýning haldin til heið-
urs Vigdísi Finnbogadóttur en hún
heimsótti listafólkið að tjaldabaki
eftir sýninguna og sagði þá meðal
annars að það væri að stundum
sem þessum sem hún væri hreyk-
inn af því að vera íslendingur. Á
sýningunni á föstudaginn flutti
listafólkið Carmina burana eftir
Carl Orff og Pagliacci eftir Leon
Cavallo.
Frammistaða Garðars Cortes i
Pagliacci vakti sérstaka athygli
og gera varð óvenju lang hlé eftir
helstu aríu hans vegna langvinns
lófaklapps og bravóhrópa. Garðar
sagðist við komuna til Reykjavíkur
afar ánægður með ferðina og
nefndi sérstaklega að hópurinn
hefði verið mjög samheldin. Hann
sagði að verkin hefðu öll fengið
frábærar mótttökur en þau væru
afar ólík, þjóðlögin Ijúf, Þjóðhvöt
sérstæð og óvægin, Carmina bur-
ana leikræn og með uppfærslunni
á Pagliacci hefði hópurinn sannað
að hann stæði öðrum listamönn-
um, sem sett hafa óperuna upp,
jafnfætis.
Eggert Pálsson, pákuleikari,
sagði að ferðin hefði verið töluvert
strembin en æfingarnar hefðu skil-
að sér í frábærum móttökum í
Gautaborg. Hann sagði að sam-
starf listamannanna hefði verið
gott og sagðist halda að hópurinn
hefði komið gestgjöfunum á óvart.
Á sunnudaginn söng kór ís-'
lensku óperunnar íslensk þjóðlög
á bókastefnu í Gautaborg.
AGÓ