Morgunblaðið - 21.09.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. SEPTEMBER 1990
Austurhluti Breiðamerkurjökuls og -sands 1990
(myndin hér að ofan) og 1945 (neðri myndin). Með
samanburði á þessum tveimur loftmyndum sést
hvað Breiðamerkurjökull hefur hopað mikið á 45
árum. Á nýrri myndinni er jaðar jökulsins eins
og hann var 1945 merktur inn með punktalínu
og sést að jökullinn hefur hopað um allt að tvo
kílómetra á þessum tíma. Jökullinn hefur því hop-
að af 1.000-1.500 hektara svæði þarna við suðaust-
urjaðar Breiðamerkuijökuls. Efst með jökulrönd-
inni, undir Felli, er Yeðurárlón og úr þvi liggur
L/Ottmyna: i^anamænngar isianas
Veðurá, nýtt Stemmulón sem myndast hefur á
síðustu áratugum við jökulinn. Veðurá rann til
sjávar en hefur fyrir löngu sameinast Stemmu. Á
miðjum sandinum er síðan gamla Stemmulónið en
úr því rann Stemma til sjávar. Myndin var tekin
í byrjun mánaðarins þegar opnast hafði farvegur
úr Stemmulóni meðfram og undir jökulröndinni í
Jökulsárlón sem er lengst til vinstri á myndinni.
Vatn situr enn í farvegi Stemmu en rennsli er
ekkert.
Merkilegur atburður að
Stemma skyldi þorna
- segir Egill Jónsson alþingismaður
Skriðjöklar í byggðum
Austur-Skaftafellssýslu hafa
hopað mikið síðustu áratugina.
Hefur það breytt landslaginu.
Nýjasta dæmið um það er
Stemma á Breiðamerkursandi
en hún þornaði í byrjun mánað-
arins og hefur Stemmulón nú
affall í Jökulsárlón. Stemma á
upptök í Breiðamerkuijökli og
er lón hennar suðaustan undir
jöklinum. Á þessu svæði hefur
jökullinn hopað um allt að 2 km
á 45 árum og svæðið sem jökull
hefur horfíð af, eingöngu þarna,
er 1.000-1.500 hektarar.
Samkvæmt núgildandi vegaá-
ætlun átti að byggja nýja brú á
Stemmu enda brúin orðin léleg,
að sögn Helga Hallgrímssonar að-
stoðarvegamálastjóra. Heima-
menn hafa átt von á þessum breyt-
ingum á Stemmu þó þeir hafi ekki
átt von á að það gerðist með jafn
skjótum hætti og raunin varð á.
Helgi sagði að Egill Jónsson, einn
af alþingismönnum Austurlands,
hefði til dæmis lengi talað um að
svona myndi fara.
„Tilefni þeirrar ógætilegu stað-
hæfingar við gerð síðustu vegaá-
ætlunar að óþarft væri að leggja
fé til brúargerðar á Stemmu þar
sem hún myndi bráðlega þorna en
þess í stað væri betri kostur að
veija því íj'ármagni til lagningar
bundins slitlags á Breiðamerkurs-
andi, voru upplýsingar sem ég hef
viðað að mér um hjöðnun Breiða-
merkurjökuls. I bók tveggja starfs-
manna Landmælinga íslands,
Landmótum og byggð í fimmtíu
ár, eru til dæmis birtar sláandi
myndir sem sýna breytingar á
Breiðamerkuijökli. Auðvitað
treystu menn ekki loforðum mínum
um þessi efni og brúargerðin var
því ákveðin," sagði Egill í samtali
við Morgunblaðið.
Egill sagði að með vaxandi
umferð um Breiðamerkursand
hefði vegurinn þar versnað ár frá
ári og í byijun sumars hefði strax
borið á kvörtunum yfir ástandi
hans. „Þegar fyrir lá að hér í minni
sveit, Nesjum, var ekki unnt að
ákveða nýtt vegarstæði í tæka tíð
og að bygging þess vegar frestað-
ist fram á næsta ár varð að ráði
að lána þá fjárveitingu til lagning-
ar bundins slitlags á vegarkaflann
á milli Jökulsár og Fjallsár á
Breiðamerkursandi. Um svipað
leyti og vegagerðarmenn komu til
þeirra verka út á Breiðamerkur-
sand breytti Stemma farvegi
sínum og brúargerðin er þvl óþörf.
Frá Fagurhólsmýri að Uppsölum í
Suðursveit er 60 km vegarkafli
sem enn hefur ekki verið lagður
bundnu slítlagi þó mestur hluti
hans hafí verið undirbyggður. Ég
vona að hægt verði að finna ráð
til að fjármagna lagningu bundins
slitlags á þennan veg enda er hann
oft átímum hálfófær," sagði Egill.
Egjll hefur fylgst náið með
breytingum á jöklunum í sýslunni
á síðustu árum. Hann sagði að það
væri mikill náttúrufarslegur at-
burður í Austur-Skaftafellssýslu
að Stemma skyldi þorna. „Á fyrstu
áratugum þessarar aldar féllu
þijár ár um austurhluta sandsins.
Veðurá, Brennhólakvísl og
Stemma. Á fyrri öldum þegar að
jökullinn ruddist fram um miðbik
Breiðamerkursands þrengdi hann
að ánum svo að aðalvatnið rann
um austurjaðar sandsins. Hurfu
þá gjöful engjalönd og fom býli í
sand og gijót. Síðast fór höfuðbó-
lið og sýslumannssetrið Fell í Suð-
ursveit, sem tók af í miklu vatns-
hlaupi árið 1864,“ sagði Egill Jóns-
son.
Yfírlæknir Borgarspítalans:
Getum ekki tekið við
verkefímm frá Landa-
koti án uppbyggingar
ÖRN Smári Arnaldsson, yfirlæknir Borgarspítalans, segist telja það
vera skynsamlegustu lausnina í spítalamálum á höfuðborgarsvæðinu
að leggja niður Landakot sem bráðaspítala. Borgarspítali geti hins
vegar ekki tekið við neinum verkefnum þaðan né annars staðar nema
til komi stórfelld uppbygging.
Örn Smári, á sæti í nefnd á vegum
heilbrigðisráðherra sem á sl. vetri
ræddi sameiningarmál spítalanna í
Reykjavík. Hann sagði það ekki vera
neitt launungarmál að þar hefðu
menn ekki verið sammála og væri
það meðal annars ástæða þess að
nefndin hefði aldrei skilað áliti og
ekki starfað neitt síðan í mars.
Örn Smári sagði það sína skoðun
að í því myndi ábyggilega felast
sparnaður að reka einn eða tvo
spítala í stað þriggja bráðaspítala og
teldi hann því skynsamlegast að
leggja niður Landakot sem bráð-
aspítala. „Mér er það hins vegar al-
veg ljóst að ef á að fara að gera
einhveijar tilfærslur og sameina
spítala þá kostar það býsna háa upp-
hæð. Það liggur fyrir að kostnaður-
inn við að breyta Landakoti í lang-
legusjúkrahús er á annað hundrað
milljónir króna og einnig er ljóst að
Borgarspítalinn getur ekki tekið við
neinum auknum verkefnum. Hann
er þegar sprunginn og hver einasta
deild býr við húsnæðisþrengsli. Þetta
stendur starfseminni verulega fyrir
þrifum og hefur ástandið farið versn-
andi ár frá ári.“
Sagði Örn Borgarspítalann þess
vegna ekki getað tekið við einu né
neinu, hvorki frá Landakotsspítala
né öðrum, nema til kæmi stefnu-
breyting og byggður yrði upp mynd-
arlegur spítali.
Forstjóri Fangelsismálastofnimar:
Nauðsynlegt að fara að
tilmælum umboðsmanns
HARALDUR Johannessen, for-
stjóri Fangelsismálastofnunar,
segir álit umboðsmanns Alþingis
um tannviðgerðir fanga vera at-
hyglisvert fyrir margra hluta sak-
ir og að hann líti fyrst og fremst
á það sem tilmæli til Alþingis og
dómsmálaráðherra um að setja
skýrari reglur um þessi mál.
Umboðsmaður kemst m.a. að
þeirri niðurstöðu að fangelsis-
málayfírvöldum beri að leggja út
fyrir tannviðgerðum fanga en þau
getið síðan krafíð viðkomandi
fanga um þann kostnað með
ákveðnum takmörkunum.
„Aðalatriðið í þessu máli, eins
og umboðsmaður bendir á, er að
skýrari reglur vantar um þetta at-
riði. Ég get tekið undir þá skoðun
umboðsmanns og mér fínnst álit
hans mjög fróðlegt að ýmsu leyti,“
sagði Haraldur Johannessen. „Ég
tel nauðsynlegt að fara að þeim til-
mælum hans að marka skýrari regl-
ur um þetta efni. Menn geta ekki
leyft sér að virða að vettugi til-
mæli umboðsmanns að mínu viti.“
Hann sagði einnig mega benda
á mörg önnur atriði er snertu fang-
elsismál og aðbúnað fanga sem
eflaust gætu verið verðugt verkefni
fyrir umboðsmann að vekja athygli
Alþingis á. Það væri ekki nóg að
setja löggjöf með hástemmdum
yfirlýsingum en hugsa ekkert um
framhaldið og hvemig ætti að fram-
kvæma þessi loforð. „Ég get verið
sammála því áliti umboðsmanns að
það sé ýmislegt í nýju fangelsislög-
gjöfinni sem þurfí að skýra betur
hvað varðar skipulag fangelsismála,
markmið og leiðir," sagði Haraldur.
Frú Belinde
Hergtlátin
HÉR Á eftir verður endurbirt
frétt um andlát Belinde Hergt
vegna mistaka í fyrri frétt:
Frú Belinde Hergt andaðist í
Miinchen 20. ágúst sl., 67 ára að
aldri. Hún var doktor í læknisfræði
með barnalækningar sem sérgrein.
Eftirlifandi eiginmaður hennar,
Raimund Hergt, var sendiherra
Sambandslýðveldisins Þýskalands á
íslandi frá 1974-1981. Eftir að
hann hætti störfum fyrir aldurs
sakir árið 1981, settust þau hjónin
að í Miinchen og áttu heimili í
Kaulbachstrasse 104.
Meðan þau dvöldust hér eignuð-
ust þau fjölda vina og kunningja
og voru mikils metin af öllum sem
kynntust þeim, enda höfðingjar
bæði í sjón og raun.
Iðnaðarráðherra
í Ungveijalandi
JÓN Sigurðsson, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, fór sl. miðvikudag til
Búdapest í opinbera heimsókn í boði Bela Kádárs ráðherra utanríki-
sviðskipta í Ungveijalandi. I heimsókninni mun Jón eiga viðræður við
Bela Kádár og Akos Peder-Bod, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, við
bankastjóra ungverska Seðlabankans og fleiri fulltrúa stjórnvalda.
Þá verður Jón viðstaddur opnun
alþjóðlegrar vörsýningar, sem árlega
er haldin í Búdapest. Áætlað er að
sýningu þessa sæki um 800 þúsund
manns. Áð þessu sinni er Islending-
um og Finnum sérstaklega boðið að
kynna framleiðslu sína og þjónustu
og mánudaginn 24. september verð-
ur sýningin sérstaklega helguð Is-
landi.
Það er Útflutningsráð íslands sem
skipuleggur þátttöku íslendinga í
vörusýningunni, en þar verður lögð
áhersla á nýtingu jarðhita og sölu á
íslenskum búnaði og þekkingu í því
sambandi. Þá kynna framleiðendur
ullarvara, sjávarafurða og lagmetis
vörur sínar.
Á íslandsdeginum efnir sýningar-
stjórnin til blaðamannafundar með
fulltrúum Islands, fyrirtækið
Virkir-Orkint heldur námstefnu um
nýtingu jarðvarma og Rannveig
Bragadóttir óperusöngkona syngur
fyrir sýningargesti. ■
Með iðnaðar- og viðskiptaráð-
herra verða í för ráðuneytisstjórarn-.
ir Páll Flygenring, Björn Friðfinns-
son og Hjálmar W. Hannesson,
sendiherra íslands í Ungveijalandi
með aðsetri í Bonn.