Morgunblaðið - 29.09.1990, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. SEPTEMBER 1990
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. SEPTEMBER 1990
23
fEtrgiwjM&foií
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
ÁgústlngiJónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122.
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Bókhlöðusaga
fyrir heimsmetabók
Rúm 20 ár eru nú liðin síðan
Alþingi samþykkti eftir-
farandi tillögu frá dr. Gylfa
Þ. Gíslasyni, þáverandi
menntamálaráðherra í við
reisnarstjóminni: „Alþingi
ályktar, að í tilefni af ellefu
hundmð ára afmæli íslands-
byggðar 1974 skuli reist Þjóð-
arbókhlaða, er rúmi Lands-
bókasafn íslands og Háskóla-
bókasafn." Nú er svo komið
að smíði Þjóðarbókhlöðunnar
er orðin að aðhlátursefni vegna
þess hve illa ríkisvaldið hefur
staðið að framkvæmdinni.
Nefna menn Þjóðarbókhlöðuna
gjarnan þegar þeir vilja tíunda
eitthvað til að færa rök fyrir
því hve stjómvöldum em mi-
slagðar hendur bæði við tekju-
öflun og meðferð á fé skatt-
borgaranna.
Robert Cook, prófessor í
ensku við Háskóla íslands,
ræðir um vandræðin vegna
smíði Þjóðarbókhlöðunnar í
Morgunblaðsgrein er birtist
síðastliðinn þriðjudag. Þar seg-
ir meðal annars: „Þó að fyrsta
skóflustungan væri tekin 1978
er ósennilegt að húsið verði
komið í gagnið fyrir lok aldar-
innar með núverandi fram-
kvæmdahraða, og geta að-
standendur hússins ömgglega
öðlast sess í heimsmetabók
Guinness fyrir seinagang við
byggingu bókasafns. Ég vona
að öllum íslendingum sé ljós
sú skelfilega kaldhæðni sem
felst í því, að þjóð sem kallar
sig bókaþjóð og stærir sig af
menningu sinni á sviði bók-
mennta lætur sér sæma
þvílíkan seinagang við að koma
sér upp bókasafni, að þjóðir
sem búa við ólæsi myndu
skammast sín fyrir.“
íslenskir skattborgarar hafa
orðið að bera sérstaka byrði
vegna Þjóðarbókhlöðunnar.
Þegar á reyndi notaði ríkisvald-
ið hins vegar þessar skatttekj-
ur til annars en smíði hússins.
Sú ósvinna er ekki fjöður í
hatti neins. Á síðasta ári vildi
fjármálaráðherra síðan að Há-
skólí íslands tæki þátt í kostn-
aði við bygginguna. Kallaði það
á harða andstöðu háskóla-
manna. Þetta fjármálabrölt allt
hefur enn orðið til þess að
varpa skugga á framkvæmdina
við bókhlöðuna sem er gjöf
þjóðarinnar til sjálfrar sín í til-
efni 1100 ára afmælis byggðar
í landinu.
Hinn erlendi prófessor veltir
því fyrir sér, hvort íslendingar
hafí engan áhuga á að eignast
nýtt bókasafn. Hann segir:
„Umburðarlyndi íslendinga er
vissulega kostur, en sannar-
lega er þó aðgerðarleysi þeirra
í þessu máli athyglisvert.
Hvernig stendur á því að ekki
birtast daglega fyrirsagnir,
greinar og ritstjórnargreinar í
blöðunum, þar sem þess er
krafíst að byggingunni verði
lokið sem fyrst? Af hveiju hafa
blaðamenn ekki safnað og birt,
aftur og aftur, nákvæmar upp-
lýsingar um hvað orðið hefur
um hinn sérstaka eignarskatt,
sem innheimtur var vegna
Þjóðarbókhlöðunnar? Því fara
ekki fram ákafar umræður um
málið í umræðuþáttum út-
varpsins? Hvers vegna eru þeir
embættismenn í ríkiskerfínu
sem málið heyrir undir ekki
beittir daglegum þrýstingi?
Það er merkilegt að menn geta
ekki einu sinni hneykslast, þeg-
ar skattpeningar sem lagðir
eru á í ákveðnum tilgangi eru
teknir til annarra hluta. Ofbýð-
ur engum ástand þessara
mála?“
Morgunblaðið hefur oftar en
einu sinni og oftar en tvisvar
hvatt til þess að gengið verði
til þess verks að ljúka við Þjóð-
arbókhlöðuna. í blaðinu hefur
hvað eftir annað verið vakin
athygli á meðferðinni á eignar-
skattinum. Sá skattur var ekki
lagður á til almennrar eyðslu
fyrir ríkisvaldið heldur til
ákveðin verkefnis og hann á
að fella niður þegar þess fjár
hefur verið aflað sem verkefnið
krefst. Skattborgararnir hafa
oft látið í ljós gremju sína yfir
því hvemig fé sem þeir hafa
greitt til ákveðins verkefnis
hefur verið varið til annars.
Ein dapurlegasta hlið þessa
máls er, að stjómmálamenn-
imir telja sig ekki þurfa að
taka tillit til neins þessa í störf-
um sínum; þeir láta sér nægja
að gefa fyrirheit og þeim virð-
ist síðan alveg sama hvort þeir
standa við þau eða ekki.
Menntamálaráðherrann sem
nú situr sagði í Morgunblaðinu
16. nóvember 1989, að allt
yrði flutt inn í Þjóðarbókhlöð-
una 1994. Morgunblaðið tekur
undir spumingu Roberts
Cooks: „ ... en hver trúir því
eftir það sem á undan er geng-
ið?“
Róttækra breytinga er þörf
á Alþingi og í Stjórnarráði
eftir Þorstein
Pálsson
Litlar umræður hafa farið fram
á undanförnum árum um skipulag
og starfshætti æðstu stjórnar
íslenska ríkisins. Þetta á bæði við
um Stjórnarráðið og Alþingi sjálft.
Fjölmörg rök hníga þó að því að
umræða verði hafin um breytingar
á skipan og starfsháttum löggjafar-
valdsins og framkvæmdavaldsins.
Islenskt þjóðfélag hefur verið að
taka talsverðum breytingum á und-
anförnum áratugum og framundan
blasa við ný verkefni og ný mark-
mið. Fjölmargir þættir í starfi fram-
kvæmdavaldsins og löggjafarvaids-
ins byggja á gömlum grunni. Ærin
rök eru því fyrir því að aðlaga þá
þætti að nútíma aðstæðum.
Báknið hefur vaxið
Ríkisbáknið hefur verið að þenj-
ast út um langan tíma. Bíýna nauð-
syn ber nú til að veita aukið aðhald
í rekstri ríkisins og draga úr opin-
berum útgjöldum m.a. í þeim til-
gangi að létta skattbyrðina. Eðlilegt
er að taka fyrst til hendinni á toppn-
um. Þar koma bæði Alþingi og
Stjómarráðið við sögu.
Núverandi ríkisstjóm hefur
gengið ötullega fram í því að auka
ríkisútgjöld. Hrossakaup um at-
kvæði á Alþingi leiddu til þess að
stofnað var nýtt ráðuneyti með
margra tuga milljóna króna auka-
kostnaði. Og því fer fjarri að stjóm-
sýsla á því sviði sé nú markvissari
og betri en áður var.
Markmið þessara breytinga á að
vera það fyrst og fremst að fækka
ráðuneytum og endurskipuleggja
innra starf þeirra. Af því er Alþingi
varðar er ástæða til þess að huga
að endurskoðun kjördæmaskipunar,
fækkun alþingismanna og einföldun
á störfum þingsins.
Endurskoða þarf
kjördæmaskipanina
Núverandi kjördæmaskipan er
frá árinu 1959. Þá var gerð gmnd-
vallarbreyting og landinu skipt I
átta tiltölulega stór kjördæmi. Þessi
breyting var mikið framfaraspor,
fyrst og fremst fyrir þá sök að með
henni tókst að ná verulegum
árangri í jöfnun atkvæðisréttar.
Við síðustu Alþingiskosningar
komu til framkvæmda nýjar reglur
varðandi úthlutun þingsæta. Þó að
með framkvæmd þeirra hafi náðst
nokkur áfangi varðandi jöfnun at-
kvæðisréttar, þykja þessar nýju
reiknireglur yfirleitt vera spor aftur
á bak.
Tími er því kominn til að heíja
umræður um breytingar á kjör-
dæmaskipaninni. Þetta viðfangs-
efni var tekið til sérstakrar umíjöll-
unar á síðasta landsfundi Sjálfstæð-
isflokksins, án þess að stefnumark-
andi ályktanir væru gerðar. Nú
starfar sérstök nefnd á vegum
framkvæmdastjórnar flokksins að
tillögugerð í þessu efni.
Ýmsar færar leiðir
Ýmsar hugmyndir hafa þegar
verið ræddar um mögulegar breyt-
ingar. Ein er sú að fækka einfald-
lega þingmönnum í hveiju kjör-
dæmi. Önnur er sú að fækka þing-
mönnum verulega í hveiju kjör-
dæmi en kjósa hluta þingmanna af
sérstökum landslista.
Þriðja leiðin hefur einnig verið
rædd. Hún er sú að gera á róttæk-
ar breytingar. Landinu öllu yrði þá
skipt upp í einmenningskjördæmi,
þar á meðal höfuðborgarsvæðinu.
Helmingur þingmanna yrði kjörinn
í kjördæmum en hinn helmingurinn
af landslistum stjórnmálaflokk-
anna.
Þessi hugmynd er um margt at-
hygli verð. Hún er ekki ósvipuð því
fyrirkomulagi sem nú gildir í þýsku
löndunum við kosningar til sam-
bandsþingsins. Með henni ætti að
vera hægt að ná víðtækri samstöðu
milli þeirra annars vegar sem jafnan
hafa viljað einmenningskjördæmi
og hinna sem lagt hafa meiri
áherslu á stór kjördæmi eða jafnvel
landið allt sem eitt kjördæmi.
Vitskuld þarfnast þessi hugmynd
eins og aðrar frekari skoðunar en
Ijóst er að tími er kominn til að
taka kjördæmaskipanina til endur-
skoðunar og knýja þar fram breyt-
ingar.
Deildaskipting Alþingis
verði afnumin
Af því er Alþingi varðar og
starfshætti þess liggur beinast við
að afnema deildaskiptinguna og
láta öll störf þingsins fara fram í
einni málstofu. Um þetta hefur
stöku sinnum verið rætt á undan-
förnum árum en íhaldssöm sjónar-
mið hafa komið í veg fyrir breyting-
ar.
Deildaskipting Alþingis byggist
á löngu úreltum hugmyndum. Þeg-
ar þingræði var að festast í sessi á
Vesturlöndum voru þingmenn
kjörnir eða skipaðir með ólíkum
hætti og þá þótti rétt að skipa þeirri
í deildir. Hér var hluti þingmanna
skipaður af konungi og þeir sátu í
efri deild. Þessi skipan mála heyrir
nú sögunni til og eru því ekki leng-
ur rök fyrir deildaskiptingu.
Ýmsir hafa haldið því fram að
málsmeðferð á Alþingi væri betri
og vandaðri með því að hafa sex
umræður, þijár í hvorri deild og
endurtekningu á nefndarstörfum í
síðari þingdeild. Þetta eru léttvæg
rök og benda má á að viðamesta
frumvarp hvers þings, ijárlaga-
frumvarpið, er afgreitt við þijár
umræður í sameinuðu Alþingi.
Eðlilegt er því að fella deildirnar
niður og skipa Alþingi í eina mál-
stofu. Það mundi gera störf Alþing-
is skilvirkari, en það liggur nú und-
ir stöðugri gagnrýni fyrir ómarkviss
vinnubrögð og sú ádeila á um margt
rétt á sér. Þessi nýskipan mála
myndi einnig draga verulega úr
kostnaði við þinghaldið.
Ég er sannfærður um að vegur
Alþingis myndi vaxa við breytingu
af þessu tagi. Umræður um mál
yrðu helmingi færri en í dag. Svig-
rúm myndi gefast til þess að vanda
betur nefndarstörf. ÓIl afgreiðsla-
mála yrði markvissari og í mörgum
tilfellum fljótvirkari. Og skattborg-
ararnir myndu meta endurskipu-
lagningu sem jafnframt dragi úr
kostnaði.
Breyttír þjóðlífshættir kalla á
breytta skipan Stjórnarráðsins
Núverandi lög um Stjórnarráð
íslands eru frá árinu 1969. Það var
fyrsta heildstæða löggjöfin sem
samþykkt var um skipan og starfs-
hætti í Stjórnarráðinu. Mjög var
vandað til undirbúnings þessa lög-
gjafarstarfs á sínum tíma. Það
reyndist því vera mjög markvert
framfaraspor í stjómsýslulöggjöf.
Forystu fyrir þeim breytingum
hafði Bjarni Benediksson.
A tuttugu árum hafa hins vegar
orðið margar breytingar. Ný mark-
mið og ný viðfangsefni blasa við.
Eðilegt er að aðlaga æðsta fram-
kvæmdavaldið í landinu að nýjum
og breyttum aðstæðum. Jafnframt
þurfa breytingarnar að taka mið
af því að nauðsynlegt er að draga
úr kostnaði á toppi stjórnkerfisins.
Þess er varla að vænta að veruleg-
ur árangur verði af sparnaði neðar
í stjornkerfinu ef ekki er byijað efst.
Áður fýrr voru verslunarfyrir-
tæki til að mynda háð daglegum
samskiptum við viðskiptaráðuneyt-
ið eða einstakar stofnanir þess.
Þetta var á tímum innflutnings- og
verðlagshafta. Nú er þetta sagn-
fræði. Engum vafa er undirorpið
að draga verður mjög úr miðstýr-
ingu bæði í sjávarútvegi og land-
búnaði á næstum árum. Það mun
breyta hlutverki þeirra ráðuneyta
með sama hætti og átt hefur sér
stað í verslun og iðnaði. Þetta er
aðeins dæmi um þjóðfélagsbreyt-
ingar sem kalla á breytingar á
Stjómarráðinu.
Ráðuneytum má fækka
Núverandi ráðuneyti eru 14 tals-
ins. Þeim má fækka niður í 9. Ein
hugmynd að breytingum er þessi:
Fimm ráðuneyti myndu starfa
að mestu í óbreyttu formi. Það eru:
Forsætisráðuneyti, utanríkisráðu-
neyti, fjármálaráðuneyti, dóms-
málaráðuneyti og menntamálaráðu-
neyti. Ég teldi á hinn bóginn rétt
að fjármálaráðuneytið fengi yfir-
stjórn banka og gjaldeyrismála í
þeim tilgangi að samhæfa betur
íjármála- og peningastjórn.
Eðlilegt mátelja að landbúnaðar-
og sjávarútvegsráðuneytið verði
sameinað í eitt ráðuneyti. Sama er
að segja um iðnaðar- og viðskipta-
ráðuneyti. En því mætti einnig færa
ýmis verkefni samgönguráðuneytis
svo sem ferðamál, flugmál, sigl-
ingamálefni og jafnvel póst og síma.
Þá yrði félags- og heilbrigðismál-
um skipað í eitt ráðuneyti og stofn-
að yrði nýtt ráðuneyti umhverfis-
og byggðamála. Undir það yrðu
umhverfis- og náttúruverndarmál,
skipulagsmál og sveitarstjórnarmál,
byggðastofnun svo og vegagerð og
hafnargerð.
Hagstofan sem nú er ráðuneyti
yrði einfaldlega breytt í stofnun
eðli málsins samkvæmt.
Þorsteinn Pálsson
„Eðlilegt er að aðlaga
æðsta framkvæmda-
valdið í landinu að nýj-
um og breyttum að-
stæðum. Jafnframt
þurfa breytingarnar að
taka mið af því að nauð-
synlegt er að draga úr
kostnaði á toppi sljórn-
kerfisins. Þess er varla
að vænta að verulegur
árangur verði af sparn-
aði neðar í stjórnkerf-
inu ef ekki er byrjað
efst.“
Hér hafa aðeins verið dregnar
útlínur í hugmýnd að verulegum
skipulagsbreytingum í stjómarráð-
inu, en þær miða að því að gera
þjónustu ráðuneytanna skilvirkari
og draga úr kostnaði. Ugglaust
munu margir hagsmunaaðilar sem
komið hafa ár sinni vel fyrir borð
innan núverandi kerfis rísa upp til
andmæla. Eðlilegt er og sjálfsagt
að hlusta á slík sjónarmið en þröng-
ir sérhagsmunir mega ekki koma í
veg fyrir að nauðsynlegar skipu-
lagsbreytingar verði gerðar.
Höfundur er formaður
Sjálfstæðisftokksins.
Belgísku konungs-
hjónin höfðu viðdvöl
á Keflavíkurflugvelli
A
Forseti Islands tók á móti þeim
BELGISKU konungshjónin, Baldvin konungur og Fabiola drottn-
ing, höfðu stutta viðdvöl á Keflavíkurflugvelli á fimmtudag.
Voru þau á leið til Bandaríkjanna þar sem þau ætla að silja
barnaráðstefnu Sameinuðu þjóðanna. Konungshjónin komu með
vél frá belgíska flughernum um klukkan ellefu á fimmtudags-
morgun og stoppuðu í um klukkustund á Keflayíkurflugvelli til
að taka eldsneyti. Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands, Kornelí-
us Sigmundsson, forsetaritari, Hörður Bjarnason, prótokoll-
stjóri utanríkisráðuneytisins og Páll Siguijónsson, ræðismaður
Belgíu á Islandi, tóku á móti konungshjónunum og fylgdarliði
þeirra í Flugstöð Leifs Eiríkssonar.
Morgunblaðið/Bjöm Blöndal
Gestaherbergið í Flugstöð Leifs Eiríkssonar. I sófanum situr Aðalheið-
ur Hólmgeirsdóttir, starfsinaður á skrifstofu flugvallarstjóra.
Pétur Guðmundsson, flugvallar-
stjóri á Keflavikurflugvelli, segir
að tekið hafi verið á móti gestun-
um í sérstöku gestaherbergi sem
er í flugstöðinni. Er þarna um sk.
„VIP“-herbergi að ræða en slík
herbergi eru í öllum flugstöðvum
í heiminum. Þánnig var samskonar
herbergi í gömlu flugstöðinni á
Keflavíkurflugvelli og hafi nýja
herbergið verið tekið í notkun
skömmu eftir að Flugstöð Leifs
Eiríkssonar var opnuð.
Það er um sextíu fermetrar að
stærð og er í því bæði þægileg
aðstaða til að taka á móti gestum
og veita þeim sem og vinnuað-
staða, sími og snyrtiherbergi. Þá
tengist gestaherbergið skrifstofu
flugvallarstjóra og er samnýting á
fundarherbergi hans. Er herbergið
töluvert notað m.a. þegar gestir á
vegum hins opinbera koma til
landsins eða halda heim en einnig
af forseta íslands og ráðherrum
er þau fara erlendis.
Sem dæmi um notkun á her-
berginu nefndi Pétur þegár James
Baker, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, hafði stutta viðdvöl á
Keflavíkurflugvelli skömmu eftir
að hann tók við embætti. Hafi
utanríkisráðherra þá haldið með
honum fund í gestaherberginu. Þá
mætti nefna að Filippus prins hefði
reglulega viðdvöl á leið yfir Atl-
antshafið og væri honum ávallt
boðið upp á kaffí og pönnukökur
þar. Þá hafi nýlega fjöldi borgar-
stjórnarmanna frá Stokkhólmi,
sem hingað var boðið í heimsókn,
haft afnot af herberginu við komu
og brottför.
Pétur sagði ekki mikinn kostnað
vera vegna þessarar aðstöðu.
Flugstöðin væri opin allan sólar-
hringinn alla daga ársins og þyrfti
því ekki að kalla út starfsfólk
aukalega. Eini kostnaðurinn væri
í raun ef veitingar væru bomar
fram og greiddi þær sá sem pant-
aði hverju sinni.
Skátahreyfingin:
Ovenjulegir
vinningar 1
happdrætti
Skátahreyfingin á íslandi
sendir nú miða í stórhapp-
drætti sínu inn á hvert heimili
landsins en dregið verður í
happdrættinu 19. október
næstkomandi.
í happdrættinu eru margir
óvenjulegir vinningar, til dæmis
ibúð á Spáni að eigin vali, segl-
skúta með svefnplássi, fornbíll að
eigin vali, flugferðir, þar sem
meðal annars verður flogið á hljóð-
hraða á Cocord-þotu milli Parísar
og New York, Sankti Bernhards-
hundar og veislukvöld í Perlunni
á Öskjuhlíð eftir að hún verður
opnuð næsta sumar. Á vinninga-
skránni eru einnig Mercedes
Benz-bifreið, fjórhjóladrifsbílar,
utanlandsferðir, vélsleðar, skíða-
ferðir og fjallareiðhjól.
Agaviðurlög í fangelsum:
Samræma þarf íslensk
lög ákvæðnm Mannrétt-
indasáttmála Evrópu
- segir umboðsmaður Alþingis
UMBOÐSMAÐUR Alþingis, Gaukur Jörundsson, hefur ákveðið að
koma þeirri ábendingu á framfæri við dómsmálaráðhera og Al-
þingi, að samræma þurfi ákvæði íslenzkra laga um agaviðurlög í
fangelsum ákvæðum Mannréttindasáttmála Evrópu. Umboðsmaður
telur að ákvarðanir um einangrunarvist í fangelsum samkvæmt lög-
um um fangelsi og fangavist frá 1988 geti hæglega farið í bága við
5. og 6. grein Mannréttindasáttmálans.
Upphaf þess, að umboðsmaður
tók þetta mál til athugunar, er
kvörtun fanga, sem honum barst á
síðasta ári. Fanginn óskaði eftir því
að umboðsmaður athugaði hvort
niðurlag 26. greinar laganna um
fangelsi og fangavist stangaðist á
við önnur lög eða alþjóðasamþykkt-
ir, sem ísland væri aðili að. Fanginn
vitnaði þar til niðurlagsorða grein-
arinnar: „Einangi-un má ekki lengja
fangavist um meira en þriðjung
dæmds refsitíma nema samþykki
fangelsismálastofnunar sé fengið
og aldrei um meira en helming.“
Fanginn sagði í bréfi sínu til
ufnboðsmanns að svo virtist sem í
þessu ákvæði virtist forstöðumanni
fangelsis vera gefið vald í hendur,
þannig að hann gæti lengt fanga-
vist um allt að þriðjung og virtist
þar af leiðandi geta breytt dómum,
upp kveðnum af dómstólum. Um-
boðsmaður segir í áliti sínu að fang-
inn vísi ekki í kvörtun sinni til ein-
stakra ákvarðana yfirmanna fang-
elsisins, sem beinist að honum sjálf-
um.
Umboðsmaður segir að ísland
hafi með því að fuligilda Mannrétt-
indasáttmála Evrópu skuldbundið
sig til að haga löggjöf og lagafram-
kvæmd í samræmi við sáttmálann.
Umboðsmaður tiltekur síðan
ákvæði 1. málsgreinar 5. greinar
Mannréttindasáttmálans, þar sem
tíundað er, í hvaða tilvikum megi
svipta mann frelsi. Þar segir í a-lið
að svipta megi mann frelsi ef um
sé að ræða löglegt varðhald manns,
sem dæmdur hafí verið sekur af
þar til bærum dómstóli. Liðirnir eru
alls sex, og er þar kveðið á um
önnur tilvik, sem réttlæti frelsis-
sviptingu.
Umboðsmaður segir að sam-
kvæmt lögum um fangelsi og
fangavist megi setja menn í ein-
angrun í allt að 30 daga, og skuli
sá tími, sem fangi er í einangrun,
ekki teljast til refsitímans. „Eg tel
að ákvörðun fangelsisyfiivalda að
láta fanga sæta einangrun sam-
kvæmt fyrirmælum 26. greinar laga
nr. 48/1988 um agaviðurlög sam-
rýmist ekki ofangreindum ákvæð-
um 5. greinar Mannréttindasátt-
mála Evrópu, að minnsta kosti ekki
ef slík ákvörðun lengir í raun refs-
itíma þann, sem ákveðinn hefur
verið í dómi. Stafar það af því að
þá fullnægir frelsissvipting ekki
lengur því skilyrði a-liðar 5. greinar
að vera ákveðin af dómi, enda geta
aðrir stafliðir 1. mgr. 5. greinar
ekki átt við,“ segir í álitinu.
„Hér er einnig rétt að vekja at-
hygli á því að fangi, sem sakaður
er um brot á fangelsisreglum sam-
kvæmt 26. grein laga nr. 48/1988,
getur í vissum tilvikum talizt borinn
sökum um refsiverðan verknað í
skilningi 1. mgr. 6. gr. Mannrétt-
indasáttmála Evrópu og má þar
sérstaklega vísa til dóms Mannrétt-
indadómstóls Evrópu frá 28. júní
1984 í máli Campells og Fells. Verð-
ur þá í slíkum tilvikum að fylgja
ákvæðum 6. gr. um réttláta máls-
meðferð fyrir óháðum og hlutlaus-
um dómi.“
Umboðsmaður telur rétt að sam-
ræma ákvæði íslenzkra laga ákvæð-
um Mannréttindasáttmálans, og
jafnframt telur hann rétt að taka
almennt til athugunar á ný, hvernig
haga beri ákvörðun agaviðurlaga á
hendur föngum meðal annars með
tilliti til sjónarmiða um sam-
kvæmni, sanngirni og réttaröryggi.
Haraldur Johannessen, fangelsis-
málastjóri, segir fangelsismálayfír-
völd hafa vakið athygli dómsmála-
ráðherra á því lagaákvæði, sem
umboðsmaður Alþingis víkur að í
áliti sínu, fyrir tæpu ári.
„Umboðsmaður Alþingis hefur
að undanfölnu vakið athygli á ýms-
um atriðum sem Fangelsismála-
stofnun, meðal annarra, hefur vak-
ið máls á varðandi fangelsismál,"
sagði Haraldur. „Ég er sammála
mörgu því sem frá honum hefur
komið og tel nauðsynlegt að hann
láti kné fylgja kviði og beiti sér
gagnvart Alþingi fyrir því að álit
hans um úrbætur í fangelsismálum
nái fram að ganga. Að öðrum kosti,
kann hann að sitja uppi með álita-
safnið eitt sér.
Hvað varðar einangrunarvist
fanga samkvæmt 26. grein laga
48/1988, um fangelsi og fangavist,
vil ég taka fram, að Fang^lsismála-
stofnun vakti athygli dómsmálaráð-
herra á því fyrir tæpu ári, að um-
rætt lagaákvæði kynni hugsanlega
að stangast á við aðrar réttarheim-
ildir sem íslenskum fangelsisyfír-
völdum bæri að fara eftir. Mér sýn-
ist að minnsta kosti við Gaukur
Jörundsson vera á sömu skoðun
hvað þetta atriði varðar," sagði
fangelsismálastjóri.
Hann sagði að lokum að jafn-
framt mætti benda á álit Davíðs
Þórs Björgvinssonar, lektors við
lagadeild Iláskóla íslands, er birtist
í Morgunblaðinu ekki alls fyrir
löngu um þetta efni.
I áliti sínu íjallar umboðsmaður
Alþingis einnig um vinnulaun
fanga, dagpeninga, bréfaskipti,
símtöl og heimsóknir. Ráðuneytið
hefur sett nýja reglugerð um bréfa-
skipti símtöl og heimsóknir og ger-
ir umboðsmaður ekki athugasemdir
við þau mál. Vinnulaun fanga telur
hann hins vegar þurfa frekari at-
hugunar við.
Artúnsholt:
Eftirlíking tófta þjóðveldis-
bæjarins sem bamaleikvölliir
Morgun bl aðiö/ s vemr
Eftirlíkingin af tóft þjóðveldisbæjarins, sem verður leiksvæði barna
í ÁRTÚNSHOLTI er nú verið að
hlaða úr torfi eftirlíkingu af tóft-
um þjóðveldisbæjarins að Stöng
í Þjórsárdal, en þar á að vera
leikvöllur fyrir börn í hverfinu.
Kolbrún Þóra Oddsdóttir, lands-
lagsarkitekt hjá garðyrkjustjóra
Reykjavíkurborgar, hannaði
leikvöllinn, en að hleðslunni
vinna þeir Tryggwi Hansen og
Kristján Vídalín ásamt Baldvini
Trausta Stefánssyni, starfsmanni
hjá garðyrkjustjóra.
Að sögn Kolbrúnar Þóru verður
um að ræða opið leiksvæði, sem
börn geta komið á og leikið sér.
„Það hefur legið í loftinu að þarna
upp við girðinguna á Árbæjarsafni
mætti ekki byggja hvað sem væri,
og eins komu íbúarnir með óskir
um að þarna yrði grænt svæði, en
ekki malarsvæði með leiktækjum
á. Þarna var því úr vöndu að ráða,
en þá datt mér í hug að hafa þarna
tóft, og fyrir valinu varð eftirlíking
af tóft þjóðveldisbæjarins. Með tóft-
inni fást skjólveggir, og meðfram
þeim verða bekkir, en í tóftinni
verður einnig langeldur eða mögu-
leiki á grilli, sem fólkið bað einnig
um. Mitt verk var að reyna að sam-
hæfa þær kröfur sem gerðar eru
til grenndarleikvallar þessum hug-
i Artúnsholti.
myndum. í tóftinni verður burðar-
grind hússins, sem er klifurgrindin
á staðnum, og sandkassi verður í
einni stofunni, en það er mesta
breytingin út frá grunnmyndinni
að nota eitt herbergið alveg undir
sandkassa. I nálægð tóftarinnar er
síðan upphækkun þar sem verða
rólur og tveir gormahestar, sem
gæti verið einskonar úthýsi, en
ætlunin er að reyna að halda sama
svipnum á öllu svæðinu þó þarna
verði hefðbundin leiktæki.“
Kolbrún sagði að samvinna með
íbú Ártúnsholts hefði verið óvenju
skemmtileg, og þeir hefðu tekið
þessari hugmynd mjög vel. Þá hefðu
kennarar í Ártúnsskóla komið með
nemendur á staðinn til að fylgjast
með vinnunni við hleðsluna. Efnið
í hleðsluna er tekið úr landi Núpa
í Ölfusi, en að sögn Kolbrúnar er
erfitt að fá gott torf til hleðslu.
Hleðslunni verður að mestu lokið
nú í haust, en leiktæki verða sett-
upp á leikvellinum næsta vor.