Morgunblaðið - 26.10.1990, Blaðsíða 10

il noor JI38ÓTH0 .fis HUOAQnTSö'-i m?5 AjavíUaaoK
Tð MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. OKTÓBER 1990
Listtímaritið Rómur
List og hönnun
Bragi Ásgeirsson
Nýtt tímarit, sem fjallar um list-
ir, hefur nýlega kvatt sér hljóðs
með því táknræna nafni „Rómur“
og er undirtitillinn „nýr veruleiki".
Þau eru mörg tímaritin, sem gef-
in eru út um þessar mundir, en
fæst þeirra koma inn á svið lista
nema að litlu leyti og þá iðulega
með því viðhorfi að umbera list, en
án þess að rækta hana beinlínis,
enda er það ekki upp á marga
fiska, sem þar birtist og ærið tilvilj-
unarkennt.
Þetta tímarit virðist vera gefið
út af mjög ungu fólki, sem vill koma
skoðunum sínum á framfæri og er
gott eitt um það að segja, enda einn
liður í sjálfsbjargarviðleitni þess.
Hvað „nýjan veruleika snertir"
þá er hann ekki alveg nýr, því að
sá er hér ritar hefur séð hliðstæð
tímarit erlendis og eru þau oftast
gefin út af lítt þekktu listafólki og
bera svip af því, sem néfnist neðan-
jarðarlist. Virka kannski byltingar-
kennd, en eru þó í kjama sínum
hvert öðru lík.
Hins vegar má ungt fólk meira
en gjaman leggja í róminn á opin-
berum vettvangi, tala tæpitungu-
laust, hátt og snjallt.
Lögð er áhersla á að gera ritið
sem íjölskrúðugast úr garði, enda
skal það verða jafnframt afþreying-
arrit sem höfði til vandlátra les-
enda. Þannig eiga flestar listgreinar
inni í því og það er ríkulega mynd-
skreytt. Greinamar em frekar
stuttar og mætti frekar nefna smá-
þætti og kynningu á aðstandendum
tímaritsins, en samt býr það yfir
ýmsum nytsömum fróðleik, eins og
t.d. þættinum um heimspekinginn
Philippu Foot svo og Sólmyndar-
málarann, sem fyrstur myndaði ís-
land í þrívídd.
Slíkir þættir kunna auðveldlega
að verða til að vekja áhuga á nán-
ari kynnum og er þá mikilvægu
markmiði náð.
Nefna má svo sérstætt viðtal við
myndlistarmanninn Zator, sem
skipar veglegan sess í opnu tíma-
ritsins. Sá mun með öllu óþekktur
nema hjá innvígðum, en það er
kannski i anda hinnar frumlegu
stefnu fjölmiðla að geta þeirra þess
meir sem þeir eru óþekktari. Með
„réttu áframhaldi" má búast við,
að miðlarnir fari senn að fjalla
mest um þá, sem ennþá hafa ekki
lagt út á listbrautina, en hyggjast
gera það og halda því blaðamanna-
fund — eins konar reisugilli!
Ljósmyndirnar í tímaritinu eru
margar ágætar, en í framtíðinni
væri þó af hinu góða, að þær kæfi
ekki textann og ei heídur fyrirferð-
armiklar myndskreytingar.
Ber svo að áma hinu unga fólki
allra heilla með útgáfustarfsemina
og að þeim aukist metnaður með
hveiju riti.
í UMRÓTITÍMANS
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Jólapóstur: Stefán Júlíusson.
Björk 1990.
Undanfarna tvo áratugi hefur
hinn þekkti rithöfundur Stefán Júl-
íusson sent vinum og kunningjum
óvenjulega kveðju á korti fyrir hver
jól. Það eru þættir sem hann gaf út
í smáprenti. Ferðasögur, frásagnir,
kímnisögur, æviþættir, smásögur
og ættfræði.
Fyrsti þátturinn er um tilurð
Kárabókanna, sem höfundur er
hvað þekktastur fyrir. Það er gam-
an að lesa um unga kennarann
óreynda, sem leggur allt í að koma
ungum nemendum sínum til nokk-
urs þroska og gera þá færa um að
taka eftir og finna þá töfra er búa
í umhverfí þeirra og samskiptum
við menn og málleysingja.
Og nú, á sextíu ára afmæli Bóka-
útgáfu Æskunnar, hefur Stórstúka
íslands heiðrað Stefán með því að
gefa allar Kárabækumar út í fal-
legri útgáfu, en fimmtíu ár eru lið-
in frá útkomu fyrstu Kárabókanna
og höfundur er sjötíu og fimm ára
á þessu ári. Það segir eflaust meira
en nokkur orð um sígildi bókanna
að þrátt fyrir margar útgáfur á
þeim gegnum tíðina skuli þær nú
vera gefnar út allar í einu.'
Heimahagar Stefáns, Hafnar-
fjörður og umhverfí hans, eiga mik-
il ítök í honum eins og glöggt kem-
ur fram í sumum þáttanna í Jóla-
pósti. Hann snertir allar breytingar
tímans á umhverfmu af varúð og
umburðarlyndi en gefur lesanda um
leið tækifæri til að skyggnast dýpra
og finna til gagnvart umróti og
spjöllum á náttúrunni, af manna
völdum.
Skemmtilegt er að fylgjast með
þeim Stefáni og ungum sonarsyni
hans, Sveini Birgi, á göngu þeirra
upp á Ásfjall á sumardegi. Sífelld-
um spurningum bamsins um það
sem fyrir augum ber og raunar
Stefán Júlíusson
einnig lífið sjálft, og óþreytandi
svörum afa, sem skortir ekki skiln-
ing á því hvemig best er að koma
svömm sínum til ungrar, síþyrstrar
sálar.
Þættir Stefáns um mæta menn,
sem gengnir em á vit feðra sinna,
varpa Ijósi á ýmsa merka atburði í
samtíð þeirra.
Heimsborgarinn og náttúrubar-
nið Stefán mætást hér í þáttunum.
Ferðaþættir um hin ýmsu lönd og
langdvalir erlendis skipa hér nokk-
urt rúm og vitna um athugulan
höfund. 0g átta daga gönguferð
hans frá Þingvöllum vestur í önund-
arfjörð, með Ólafi Þ. Kristjánssyni
skólastjóra (sem nú er látinn), segir
margt um einlægt samband Stefáns
við móður náttúm.
Eins og fram kemur í byijun er
hver þáttur prentaður á jólakort
yfir tvo áratugi. En saman gefa
þeir góða mynd af höfundi. Þar sem
sterkur persónuleiki hefur markað
sér víðan sjónarhring af sáttfýsi við
breytileika lífsins og er enn vökull
á mannlífið.
Málfarið er litríkt og vandað,
bæði í óbundnu og bundnu máli.
Jólapóstur (191 bls.) er heftur í
kápu, sem er rauð á litinn. Ég hef
alltaf litið homauga þá lögun á bók
að hæð hennar er aðeins helmingur
af breiddinni. Nokkrar teikningar
og myndir em í bókinni, en því
miður er ekki getið um höfunda
þeirra.
MYNDA-
BRENGL
ÞAU LEIÐU mistök áttu sér
stað í Morgunblaðinu 24.
okt. að röng mynd birtist
með grein Péturs Bjarnason-
ar: „Hið opinbera og byggð-
aröskun".
Morgunblaðið biðst velvirð-
ingar á mistökunum og birtir
rétta mynd af Pétri.
Pétur Bjarnason
Hið opinbera
og byg’gðaröskui
eftir Pétur Bjarnason
Ki'ilisncs hefur verið vulid undir
ilvor. Sú ákvörðun er byggðaþróun-
arlegl siys. Álvcrið mun skapa
1.800 ný störf á alvinnusvæðinu í
ug umhv«*rfÍK Ki*ykjavík, |»ar af
munu 600 manns slarfa í álvcrinu
sjálfu. Til viðlxitar koma svo líma-
bundin slörf vogna hyggingarfi-am-
kva-mda.
Áhrifín af |H*ssari ákvörrtun vi*n>a
T -**• jb}
einnig höfuðlsngarinnar ga*ln ekkl
fundið |>arfara verkefni en að finnÆ
markmið og leiðir lil ls‘ss að dn*ifj_
l»eim störfuni, sem jK*ir hafa vall
yfir um landið. I»arf nokkuð wma
vilja til |*ess?
Ilfífumlur rr mnrkailssljóri hjá
Ísless hf.
tfxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Helga Jónsdóttir og Jón Símon Gunnarsson í hlutverkum sínum.
NÆTURGALI í
SKÓLALANDI
________Leiklist_____________
Súsanna Svavarsdóttir
Þjóðleikhúsið: Næturgalinn eft-
ir H.C. Andersen
Leikgerð: Guðmundur Steins-
son
Þjóðleikhúsið er um þessar
mundir með leiksýningu á ferð
um grunnskóla borgarinnar. Það
er Næturgalinn, sýning sem
byggð er á þessu rómaða ævin-
týri H.C. Andersens, en leikgerðin
rituð af Guðmundi Steinssyni, rit-
höfundi. Markmiðið er að kynna
nemendum list leikhússins og
tengja starfsemi Þjóðleikhússins
skólakerfinu.
Það er lítill hópur starfsmanna
leikhússins sem stendur alfarið
að sýningunni, eða þau Helga E.
Jónsdóttir, Jón Símon Gunnars-
son, Kristbjörg Kjeld, Margrét
Guðmundsdóttir og Þórhallur Sig-
urðsson, sem leika, og flautuleik-
arinn Arna Kristín Einarsdóttir
leikur söng næturgalans, sem er
tónlist eftir Lárus H. Grímsson.
Síðastliðinn miðvikudag var
hópurinn með fjórar sýningar í
Melaskóla og greinilegt var, að
hann var mjög svo velkominn.
Sýningin hefst á því að Óli er að
mála íbúðina sína og hefur breitt
stórar bláar slæður yfir allt laus-
legt — meðal annars fjölskylduna.
Þegar hann hefur lokið við að
mála, afhjúpar hann fyrst sjón-
varpstækið, síðan fjölskylduna —
og allir fara að glápa og þau
glápa svo fast að sjónvarpið bilar.
Þau hlaupa út í glugga til að
glápa á sjónvarp nágrannans. Þau
þurfa bara að sjá, því þau kunna
alla textana við auglýsingarnar.
En granninn er öðruvísi en þau,
hann slekkur á tækinu. Og nú eru
góð ráð dýr. Hvað á fjölskyldan
að gera? Þá kemur í ljós að dóttir-
in, Gerða, á að skrifa ritgerð um
ævintýrið um Næturgalann. Fjöl-
skyldan byijar á því að hæðast
að ævintýrinu, en fljótlega nær
það tökum á henni og þau fara
að leika söguna.
Söguna um fuglinn sem söng
svo fallega í skóginum hjá keisar-
anum í Kína, að fólk kom í þús-
unda tali til að hlýða á hann og
skrifaðar voru um hann margar
lærðar bækur. Allur heimurinn
vissi um Næturgalann — nema
keisarinn í Kína. Hann las um
hann í bók og sendi sína menn
út til að bjóða honum í höllina.
En af því keisarinn þurfti allt að
eiga, lét hann binda silkistrengi
við fætur fuglsins, svo hann flygi
ekki frá honum. En þegar keisar-
inn í Japan sendir honum gervi-
fugl, alsettan gimsteinum, tekur
keisarinn hann fram yfir Næturg-
alann. Gervifuglinum er snúið
áfram þar til hann springur í
tætlur, en þá hefur keisarinn gert
Næturgalann útlægan úr ríki sínu
og verður að lifa án söngs. Það
verður honum næstum að fjör-
tjóni. En á síðustu stundu kemur
Næturgalinn aftur og syngur fyr-
ir keisarann. Hann lifnar við og
biður Næturgaiann að vera hjá
sér — en Næturgalinn segist verða
í skóginum — hins vegar skuli
hann koma, hvenær sem keisarinn
þarf á honum að halda.
Þetta fallega litla ævintýri
drepur á marga þætti í daglegu
lífi okkar — en fjallar kannski
fyrst og fremst um verðmæta-
mat. Söngur Næturgalans kemur
frá hjartanu, hann er einlægur
og ekta — en gimsteinafuglinn frá
Japan er bara plat. Annað sem
felst í þessu ævintýri er eignar-
rétturinn — og þau skilaboð að
þú getur aldrei átt neitt, nema
það sem er einskis virði. Þú getur
ekki átt aðra iifandi veru og þú
getur ekki átt sönginn. Hvort
tveggja er til á sínum eigin for-
sendum og ef þú lokar einhveija
veru inni, til að eiga söng henn-
ar, hættir hún að syngja.
Það var ótrúlega skemmtileg
stund sem ég átti í Melaskólanum.
Hópurinn byijaði strax að taka
bömin með í leikinn, þegar Óli
var að mála og varð svo æstur
að hann fór að slengja rúllunni á
hausana á krökkunum — og kenn-
urunum. Þá hlógu krakkamir. Og
þau lifðu sig svo inn í sýninguna
að þau sem sátu aftast smáfikr-
uðu sig nær sýningarsvæðinu í
íþróttahúsinu, þar til allir vom
komnir saman í kös.
Eftir sýninguna kynnti leikhóp-
urinn starfsemi Þjóðleikhússins
og lagði spumingar fyrir börnin.
Þau voru meira en fús til að
svara. Síðan fengu þau tækifæri
til að spyija leikarana að því sem
þau vildu um leikhúsið og líklega
hefðu þau getað setið þarna alian
daginn — ef þau hefðu fengið það.
Þrátt fyrir mikinn einfaldleika
var sýningin vel unnin og lifandi
og leikurinn var mjög góður.
Þetta er greinilega hópur sem
gerir sér grein fyrir að böm em
fljót að sjá í gegnum allt plat og
þótt leikararnir segðu krökkunum
að leikhús væri bara plat, léku
þau af fullri alvöru. Þetta er af-
bragðs framtak og Þjóðleikhúsinu
til sóma — og gleðilegt til þess
að vita, að þessu átaki verður
framhaldið ár hvert.
Ekki get ég þó sett endapunkt-
inn án þess að segja frá því að
þegar börnin fengu að spyija leik-
arana — að hveiju sem þau vildu
— misskildi einhver snáðinn til-
ganginn og spurði Þórhall Sig-
urðsson: „Hvað heitir forseti
Bandaríkjanna...“