Morgunblaðið - 10.11.1990, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 1990
Waldemar Malicki, pianóleik- Jan Krenz, hljómsveitarstjóri.
ari.
Sinfóníuhlj óm-
sveitlslands
_______Tónlist____________
Ragnar Björnsson
Pólska hljómsveitarstjóranum
Jan Krenz tókst það sem alla
stjórnendur dreymir um, þ.e. að
hrífa áheyrendur og hljómsveit
með sér strax í fyrsta upptaktin-
um. Varla hafði hann náð jafn-
væginu á stjómendapallinum
þegar hann gaf upptaktinn að
forleik kvöldsins, forleiknum að
ó_perunni Eureganthe eftir höf-
und þýsku rómantísku óperannar
Carl María von Weber. Á fyrstu
töktum forleiksins var auðheyrt
að hér var kominn stjómandi sem
náði fram dramatískum línum
forleiksins og um leið glæsileik,
án áberandi láta fyrir framan
hljómsveitina, hér þurfti þess
ekki og hljómsveitin svaraði eins
og hljómsveit ber að gera og nýr
hljómur barst eyrum áheyrenda.
Hér var kominn maður með
reynslu og listrænan þroska.
Undirrituðum fannst Krenz
draga upp fullsterkar línur á
stundum, sem hann gerði og í
d-moll sinfóníu Césars Franks,
en í þeim fíngerða en flókna vef,
getur verið vafasamt að þenja
efnið um of, einnig svarar hljóm-
burður Háskólabíós illa miklum
átökum. Lengi má deiia um
hvort allegro non troppo sé nægj-
anlega non troppo og hvort
Lento-ið sé um of eða van, en
víst var andi C. Franks í salnum.
Einleikari kvöldsins var einnig
pólskur, Waldemar Malicki, og
lék píanókonsert Chopins í e-
moll. Malicki sýndi mikið öryggi
í konsertinum og ágæta tækni,
þó var ásláttur hans í hröðum
leik á stundum nokkuð harður
þannig að hlýja og töfrar „fingra-
spils“ Chopins náðu ekki alltaf
fram í dagsljósið. Malicki lék tvö
aukalög, hið fyrra eftir Szymon
Kuran, einn landa sinna í hljóm-
sveitinni, hið síðara varð einskon-
ar íslensk-polonaise af Inga T.
Lárussyni — improvisation.
í nýlegri gagnrýni um sin-
fóníutónleika tókst illa að koma
því sem ég vildi sagt hafa í skilj-
anlegar umbúðir til væntanlegra
lesenda. En meining mín var,
hvort ekki væri hollara Sinfóníu-
hljómsveitinni okkar að reyna að
fá þekkta gestastjómendur tiL að
koma hér við t.d. á leið sinni yfir
hafið, heldur en að binda hljóm-
sveitina við ákveðinn einn mann
ár eftir ár. Sú skoðun mín styrkt-
ist við þessa tónleika Sinfóníunn-
ar.
1^11 RH 01 07H LÁRUS Þ. VALDIMARSSON framkvæmdastjori
L I I I W / U KRISTINNSIGURJÓNSSOIM, HRL.loggilturfasteignasali
Á fasteignamarkaðinn eru að koma meðal annarra eigna:
Glæsilegt einbýiishús í Garðabæ
við Bæjargil 153,6 fm nt. m/4ra-5 herb. íb. á tveimur hæðum. Góður
bílsk. 24 fm. Blómskáli. Heitur pottur. Húsið er tekið til afnota ekki
fullg. Húsnlán kr. 4,6 millj. Tilboð óskast.
í Laugardalnum - við Miklatún
3ja herb. íb. stórar og góðar í kj. Sérinng. Sérhiti. Vinsaml. leitið nánari uppl.
Góð suðuríbúð með bílskúr
á 2. hæð v/Stelkshóla 2ja herb. 60 fm á vinsælum stað. Rúmg. sólsval-
ir. Góð sameign. Góður bílsk. 22 fm nt. m/upphitun.
Nýendurbyggð í tvíbýlishúsi
í Skerjafirði 2ja herb. íb. v/Ejnarsnes. Allt sér (-inng., -hiti, -þvotta-
aðst.). Laus strax. Verð aðeins kr. 4,5 millj. Gott lán lán fylgir.
Á frábæru verði í Fellahverfi
í lyftuhúsi 6 herb. íb. á tveimur hæðum. 4 rúmg. svefnherb. Tvöf.
stofa. Tvennar svalir. Bað og gestasnyrting. Sérþvottah. Sérinng. af
gangsvölum. Bílsk. Mikið útsýni. Frábær greiöslukjör.
Tilboð óskast í eignina
5 herb. séríb. á vinsælum stað í Túnunum. Sérinng. Sérhiti. Laus
strax. Trjágarður. Seljandi óskar eftir tilboði.
Einbýlishús við Jöldugróf
Nýtt steinhús, hæð og kj. samt. 263,6 fm. Tvöf. bilsk. 49,3 fm. Góð
lán. Eignaskipti möguleg.
í nýja miðbænum eða nágrenni
Þurfum að útvega fjársterkum kaupanda 2ja-3ja herb. góöa ibúð. Mikl-
ar og góðar greiðslur.
Ennfremur óskast 4ra-5 herb. íb. og 3ja-4ra herb. íb. í skiptum fyrir
nýtt einbhús, ekki stórt.
Nýlegt einbýlishús óskast
í borginni eða Garðabæ. Æskileg stærð 140-200 fm. Veröhugmynd
kr. 12,0-16,0 millj. Rétt eign verður borguð út.________
• • •
Opið í dag kl. 10.00-14.00.
Gott skrifsthúsnæði óskast
ímiðborginni eða nágr.
Rétt eign borguð út.
AIMENNA
FASTEIGHASAL AM
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150 - 21370
Gisnir
vefir
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Það má segja, að veflistarkonunni
Guðrúnu Marinósdóttur hafi ekki
legið neitt tiltakanlega á að halda
einkasýningu, þótt hún hafi tekið
þátt í miklum fjölda samsýninga
heima sem erlendis í vel á annan
áratug.
En einhvern tímann varð að taka
af skarið og um þessar mundir sýnir
hún tólf textílverk í Ásmundarsal á
horni Freyjugötu og Mímisvegar.
Guðrán hefur skapað sér nokkra
sérstöðu meðal íslenzkra textíllista-
manna með verkum sínum, þar sem
viðartágar eru uppistaðan, ásamt
ýmsum öðrum efnum, er mynda form
og tilbrigði innan táganna, svo sem
hampi, silki, plasti, bómull o.s.frv.
Iðulega hefur þessari iðju hennar
fylgt viss yndisþokki, sem hefur get-
að minnt á austurlenzka list og þá
einkum í hinum smærri verkum, sem
sér og stað í þrem Iitlum verkum á
sýningunni, sem bera heitið „För“
(12) og era úr viðartágum og silki.
Það er að mínu viti heilmikið í
þessu litlu verk spunnið, enda hafa
slík smágerð verk íslenzkra textíl-
Guðrún Marinósdóttir veflistakona.
manna vakið góða athygli á sýning-
um erlendis.
Og það er einmitt þegar Guðrúnu
tekst að flytja þennan yndisþokka
yfir á stærri verk, að hún nær hrif-
mestum árangri og vil ég nefna
máli mínu til áréttingar myndirnar
„Mengun“ (1) viðartágar, hampur,
„Glóra“ (2) viðartágar, hampur, silki
og „Hrip“ (11) viðartágar, bómull.
í þessum myndum er heilmikil
geijun í miðbiki heildarformsins og
hér álít ég að liggi dýpstu eðliskost-
ir listakonunnar, sem eru margbreyt-
ileg og fínleg vinnubrögð og hér
geta gisnar og grófar viðartágarnar
jafnvel ert sjóntaugar skoðandans.
Tveir frístandandi skúlptúrar eru
á sýningunni og hafa þeir skyldleika
að sækja til annarra vinnubragða
gerandans, en virka ekki eins hnit-
miðaðir. Hins vegar er heilmikill rý-
misskúlptúr í myndinni „Á sveimi"
(3) viðartágar, bómull, og hér vinna
viðartágarnar sitt verk hreint og
miililiðalaust, enda í aðalhlutverkinu.
Þetta er sýning, sem krefst heil-
mikils af réttu umhverfi og lýsingu,
eins konar stemmningarverk og
þannig séð hefðu þau vafalítið notið
sín betur, ef meiri áhersla hefði verið
lögð á þau atriði.
dddSQ
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 563. þáttur
Kjartan Ragnars í Reykjavík
bregst okkur ekki fremur en
fyrri daginn og segir nú:
vHeill og sæll.
I 558. þætti þínum (Mbl. 6/10
’90) segir þú það eigi ekki við
meðal Islendinga að sama nafn
sé haft bæði á konu og karli. —
Þó mun það hafa borið við hér
á landi.
Helgi hét maður og bjó í
Hörgsdal á Mývatnsheiði á önd-
verðri þessari öld. Hann var
greindur maður og margfróður.
Hann fór með son sinn frum-
bernskan til Skútustaðaklerks
og bað hann skíra sveininn, og
skyldi hann heita Auður Kali.
Prestur kvað það ekki við hæfí,
enda væri Auður kvenmanns-
nafn, og hafnaði beiðni bónda.
En Helgi lét ekki ségjast, kvað
karlmann einn á söguöld hafa
borið nafnið Auður, og mun
hafa vitnað í Landnámu, er þar
er fjallað um bæjarheitið Auðs-
staði í Reykholtsdal. E.t.v. era
þessi rök ekki einhlít, en prestur
lét undan síga og piltur hét
Auður Kali alla ævi, en lést fyr-
ir nokkrum árum.
Geta má þess til gamans að
í Noregi tíðkast nafnið Sölvi, en
þar er það kvenmannsnafn (frb.
Sölví, og e.t.v. afbökun úr Sol-
. veig).
Hvernig líst þér annars á orð-
ið „ákvarðanataka“ sem nú
„veður uppi“ í ræðu og riti? Ég
tel það ekki til fyrirmyndar, enda
virðist ákvörðun ein nægja,
a.m.k. í flestum tilvikum. Hvað
líst þér?
Bestu kveðjur."
Umsjónarmaður tekur fyrst
undir hið síðasta í bréfínu. Orðið
„ákvarðanataka" er hvimleitt og
þarflítið. En þær eru fleiri „tök-
urnar“ sem angra mig. Ólíkleg-
ustu menn era t.d. farnir að tala
um „lýðveldistöku“ í staðinn fyr-
ir lýðveldisstofnun. Ég ætla
samt að vona að ekki verði farið
að tala um *alþingistöku og
*hæstaréttartöku;
Til viðbótar þeim upplýsing-
um, sem fram koma um karlheit-
ið Auður í bréfi Kjartans,- er
þess að geta, að nefnd er Nótt
í Snorra-Eddu. „Hún var gift
Naglfara. Þeirra sonur var Auð-
ur.“ Hvort sem Auður var heiti
karls eða konu, mun felast í
nafngiftinni ósk um auðnu, eða
þá gleði yfir því að fólki varð
barns auðið.
★
■ Svolítil viðbót um 1. hljóð-
skiptaröð, sbr. síðasta þátt:
Þær sagnir eftir fyrstu röð,
sem hafa g-hljóð í stofni, geta
haft tvenns konar þátíð. Þetta
eru sagnirnar liníga, míga,
síga, stíga, og líklega hefur
verið til sögnin að *svíga. Þá-
tíðarmyndir af fjórum fyrst töldu
sögnunum í eintölu eru hneig
og hné, meig og mé, seig og
sé, steig og sté. Myndirnar með
é-hljóðinu eru víst komnar af
hinum reglulegu eftir ofurlitlum
krókaleiðum. Með svipuðum
hætti eru til tvær þátíðarmyndir
af víkja, bæði veik og vék. Mér
sýnast reglulegu þátíðarmynd-
irnar af flestum þessara sagna
hafa yfirhöndina í nútímamáli,
en menn gátu ort að gamni sínu:
Presturinn í stólinn sté,
stökk hann niður og pissaði;
allt fólkið það óð í hné,
og ein kerlingin drukknaði.
Já, og hvernig skiljið þið full-
yrðinguna í máltækinu gamla:
„Litlu munaði, sagði músin, þeg-
ar hún mé í sjóinn"?
★
Ilm(u)r er fornnorrænt gyðju-
heiti og kemur fyrir í þulum.
Það er einnig valkyijuheiti og
ekki mjög fátítt sem stofn í
kenningum dróttkvæðaskálda.
Þá er þetta konunafn, þó að
sjaldgæft sé.
Þar sem þetta hljómar alveg
ein og karlkynsorðið ilmur =
angan, hafa margir velkst í vafa
hversu beygja skuli konunafnið.
En það fer naumast milli mála.
Það er í sama beygingaflokki
og Hildur og Sigríður, beygist
sem sagt: Ilmur, um Ilmi, frá
Ilmi, til Ilmar.
Uppruni kvenheitisins Ilmur
er alveg óvís, enda ekkert vitað
um hlutverk gyðjunnar Ilmar.
Ásgeiri Bl. Magnússyni þykir
einna líklegast að orðið sé skylt
tijáheitinu álmur, en það er elm
í sumum skyldum málum.
Nafn þetta hefur ekki verið
notað mörgum öldum saman,
kannski vegna karlkynsorðsins
ilmur. Örfá dæmi þess eru frá
allra síðustu árum, ég veit dæmi
frá 1958 og 1969.
★
Tíningur
1) Einhver maður kann að
vera hátt settur, ef virðing hans
er mikil og völd. Annar maður
mætti jafnvel vera hærra settur
og hinn þriðji hæst settur af
þeim öllum. Þetta er fram tekið
að gefnu tilefni í kvikmyndar-
texta í sjónvarpinu. Þar var end-
urtekið: Ég átti von á „háttsett-
ari“ manni.
2) Þegja er alkunn sögn í máli
okkar, og stundum er talað um
að þegja eitthvað í hel, ef
menn vilja alls ekki að um það
sé talað. Þetta hét í fréttum sjón-
varpsins um daginn að „þaga“
eitthvað í hel. Er þetta nú ekki
einum um of?
3) Mikill kostur er það á
máli manna að orðaval sé fjöl-
skrúðugt, en ekki einhæft. Jafn-
vel ágætustu orð og orðasam-
bönd jaskast út og eru fátæktar-
merki, þegar alltaf er staglast á
hinu sama. Ég nefni aðeins örfá
dæmi úr íþróttamáli. Fyrrver-
andi afreksmaður eða maður,
sem lengi hefur verið liðtækur,
heitir nú alltaf „gamla brýnið".
Ef maður hefur meitt sig, á
hann undantekningarlítið „við
meiðsl að stríða“, og nú lenda
menn ekki lengur neinstaðar,
þeir hafna alltaf.
Reyni menn nú að hafa ofur-
litla tilbreytingu í orðavali. Það
kostar að vísu umhugsun, en er
krafa um hana ósanngjörn?
★
Hlymrekur handan kvað:
í gólfínu á Galtarstíg 3i
er gamall og þrálátur fúi.
Þeir sem ekki eru stroknir,
eru yfírleitt sokknir,
og segiði svo að ég ljúgi.