Morgunblaðið - 27.11.1990, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. NÓVEMBER 1990
23
í bættum kaupmætti miðað við það
sem ella hefði orðið. Þrátt fyrir það
vantar um 0,3% upp á að við náum
þeim kaupmætti sem við stefndum
að í febrúarsamningunum," sagði
Ásmundur.
„í viðræðunum var sérstaklega
rætt um rautt strik í febrúar. Við
áttum langar sennur um það við
atvinnurekendur við samningsgerð-
ina í febrúar. Okkur var þá ljóst
að tímabilið frá nóvember fram í
maí er óþægilega langt og við töld-
um því rökrétt að bæta inn rauðu
striki. Atvinnurekendur vildu ekki
fallast á það á liðnum vetri og þeir
neituðu því einnig nú. Við vildum
þó ekki láta stranda á þeirri afstöðu
nú fremur en þá,“ sagði hann.
„Við hefðum líka kosið að heim-
ilt yrði að opna samninginn ef ekki
næðist samkomulag um að taka
tillit til viðskiptakjaranna en það
náðist ekki samkomulag um það
heldur."
Ásmundur sagðist eiga von á að
kjúklingar og egg muni lækka um
næstu mánaðamót um 3% og að
almennt búvöruverð muni aðeins
hækka um eitt prósentustig í des-
ember, annað í mars og eitt stig í
júní. „Hækkun búvöruverðs verður
því langt undir almennum verðlags-
hækkunum og kauphækkunum á
tímabilinu þannig að kaupmáttur
mun halda áfram að aukast gagn-
vart búvörum en þær hafa reyndar
ekki hækkað á þessu ári,“ sagði
hann.
Hann sagði að reynslan sýndi að
í meginatriðum hafi verðlagsspáin
sem miðað er við í samningunum
gengið eftir til þessa og umfram-
hækkanir ættu nær eingöngu rætur
að rekja til afleiðinga Persaflóadeil-
unnar.„Ef við skoðum þetta ár í
heild er kaupáttur um það bil 0,2%
lakari en við gerðum ráð fyrir og
ég hygg að aldrei áður hafi verið
spáð með þeirri nákvæmni þegar
kjarasamningar eru gerðir. í þeirri
spá sem nú liggur fyrir um þróun
verðlags 1991 er gert ráð fyrir að
það vanti 0,3% upp á kaupmáttar-
markmið samninganna. Markmið
þeirrar verðlagsþróunar næst þó
aðeins ef allir leggjast á eitt og
áfram verður fylgt stífu aðhaldi í
verðlagsmálum. Aðhald almennings
ræður þar mestu,“ sagði Ásmundur
Þá sagði hann ljóst að opinberum
verðhækkunum yrði dreift yfir
næsta ár en koma ekki allar af
fullum þunga í byijun árs eins og
til hafi staðið. „Það skiptir líka
miklu máli að ijármálaráðherra full-
vissaði okkur um að skattlagningu
verði hagað þannig að hún hafi sem
minnst áhrif á verðlag og að það
væri sameiginlegt markmið ríki-
stjórnarinnar og aðila vinnumark-
aðarins að vinna að því að sú verð-
lagsspá sem lögð er til grundvallar
nái fram að ganga og að’ ríkis-
stjórnin muni vinna að því mark-
miði,“ sagði hann.
Aðspurður sagðist Ásmundur
ekki vilja tiltaka einstakar hækkan-
ir hins opinbera og sagði ekkert
loforð liggja fyrir um að hætt verði
við hækkun áfengis.
Komið hef-
ur verið í
vcg fyrir
skatta-
hækkanir
- segir Þórarinn V.
Þórarinsson, fram-
kvæmdastjóri VSÍ
ÞÓRARINN V. Þórarinsson,
framkvæmdastjóri Vinnuveiten-
dasambandsíslands, kveðst vera
vel sáttur við niðurstöður úr end-
urskoðun þjóðarsáttarsamning-
anna. Launahækkanir verði að
vísu hættulega miklar eða á bil-
inu 7 1/2 - 8%, en hann segir að
áformum um skattahækkanir
ríkisins hafi verið vikið til hlið-
ar. „Það liggur fyrir munnleg
yfirlýsing ráðherra, sem við tók-
um við í launanefndinni, og við
komum til með að fylgja því eft-
ir. Við höfum ekki ástæðu til að
ætla að innan ríkissljórnarinnar
sé nokkur sem vil grípa til að-
gerða núna á sviði skattamála
sem vinna gegn því sameiginlega
markmiði að verðbólgan á næsta
ári verði í kringum 7%. Skatta-
hækkanir samræmast ekki því
markmiði,“ segir Þórarinn..
Þórarinn segir að launahækkanir
á síðari hluta samningstímans verði
meiri en upphaflega hafí verið ráð-
gert. „Efnahagslegar forsendur
hafa gengið eftir og þá er það óhjá-
kvæmileg niðurstaða að við stönd-
um við kaupmáttarmarkmið samn-
inganna," sagði hann.
„Við teljum líka mikilvægt að það
skyldi nást víðtæk samstaða um
meginmarkmið í verðlagsmálum
fyrir næsta ár, sem birtast í spá
um þróun framfærsluvísitölunnar.
Við metum það mikils að ríkis-
stjórnin fullvissaði okkur um að hún
deilir þessum markmiðum með okk-
ur og ætlar að haga aðgerðum
sínum í efnahagsmálum á þann
vega að þær stuðli að framgangi
þessara markmiða. Við höfum sérs-
taklega horft á hugmyndir um
skattahækkanir og bentum á að ef
ætti að hækka skatta um tvo til tvo
og hálfan milljarð, færi það beint
út í verðlag og veikti um leið stöðu
fyrirtækja í útflutnings- og sam-
keppnisgreinum. Slíkar hækkanir
myndu bætist við miklar kostnaðar-
hækkanir og gengisforsendur á
síðari hluta næsta árs veikjast að
sama skapi. Fyrirheit ríkisstjórnar-
innar um að hún standi með aðilum
vinnumarkaðarins að verðlags-
markmiðum samninganna gera það
að verkum að svona skattabreyting-
ar geta ekki farið fram og munu
ekki fara fram. Eftir því verður
gengið því við teljum að nú liggi
fyrir loforð af hálfu allra aðila að
þetta séu þau markmið sem verða
varin,“ sagði hann.
„Þær launahækkanir sem eru
framundan eru samt hættulega
miklar. Á næstu sex mánuðum
munu laun hækka um 7 1/2 - 8%.
Það verður erfitt fyrir útflutnings-
og samkeppnisgreinarnar að stand-
ast þetta en þróunin hefur verið
hagstæð og það er vilji atvinnurek-
enda að hér geti átt sér stað upp-
bygging lífskjara í stað niðurrifs.
Við vorum ánægðir með samstarfíð
sem tókst við fjármálarráðuneytið
í þessum samningum. Það kom
aldrei fram minnsti ágreiningur um
afstöðu til mála á milli okkar og
ríkisins," sagði Þórarinn.
„Við studdum þau sjónarmið
ríkisins að ekki verði fjölgað rauð-
um strikum á samningstímanum.
Þessi vísitöluleikur er ekki til góðs
og markmiðið hlýtur að vera að
komast út úr honum. Danmörk er
okkar fyrinnynd í því efni. Þar lo-
suðu menn sig við vísitölur á launa-
markaði fyrir átta árum og nú er
varðbólga þar tæp 3% á sama tíma
og rauntekjur launafólks aukast.
Við beinum því mjög ákveðið til
okkar félagsmanna að menn haldi
áfram að lifa með þessum nýju
aðstæðum. Það eru brýnir hags-
munir í öllum atvinnurekstri að far-
ið verði fram af ítrustu aðgát og
allar forsendur verði miðaðar við
stöðugt verðlag.“
Þórarinn sagði að launþegasam-
tökin hefðu lagt áherslu á að festa
niður hernig þeim verði veitt hlut-
deild í hugsanlegum bata á viðskip-
takjörum. Því hafi orðið samkomu-
lag um sérstaka bókun um hlut-
deild launafólks í þeim bata. „Það
liggur í eðli starfs launanefndanna
að menn grípa til ráðstafana ef
aðstæður breytast. Það var hert á
því með þessari bókun. Aðalatriðið
er að við setjum okkur markmið
um þróun efnahagsmála og kaup-
máttar. Ekkert eitt er jafn mikilægt
og að halda verðbólgunni niðri,“
sagði Þórarinn.
Atvinnu-
rekendur
axla meiri
ábyrg'ð
-segir Ögmundur
Jónasson for-
maður BSRB
„ÉG er ósaftur við að ekki tókst
að fá samþykkt að festa kaup-
máttartryggingar í samningnum
með rauðu striki í febrúar, sérs-
taklega með tilliti til þess að þær
verðlagsspár sem nú liggja fyrir
„LÆKKUN á kjarnfóðurgjaldi
leiðir til 3-4% lækkunar á ali-
fugla- og svínaafurðum. Eggin
lækka strax 1. desember en
óyóst er hvort alifugla- og svína-
kjötafurðir lækka þá eða um
áramót,“ sagði Hákon Sigurgr-
ímsson, framkvæmdastjóri Stétt-
arsambands bænda. Hákon sagði
jafnframt að til umræðu væri
að olíuverðshækkun frá því í
síðustu viku kæmi ekki inn núna
í verðlagsgrundvöllinn nema að
hálfu en hinn helmingur hækk-
unarinnar kæmi inn í grundvöll-
inn 1. mars.
„Það var einkum tvennt sem
ríkisvaldið gerði til að greiða fyrir
samkomulagi. Það er í fyrsta lagi
að lækka um helming kjamfóðurs-
gjalds sem rennur í ríkissjóð og
einnig var ákveðið að færa til niður-
greiðslur á mjólk og kjöti þannig
að liækkun á þessum vörum fram
til 1. september yrði sem líkust,“
sagði Hákon.
Hákon sagði að reiknað væri
með að hækkun á mjólk og kjöti
1. desember verði 1%, en þessar
afurðir hafa ekkert hækkað í verði
í eitt ár. Hann sagði að þeim tilmæl-
um yrði beint tiT framleiðenda ali-
fugla- og svínakjöts að þessar af-
urðir lækki strax 1. desember um
3%.
Hákon sagði að lækkun kjarn-
fóðurgjaldsins hefði það í för með
sér að hækkunarþörfín á mjólk
yrði hálfu prósenti minni en áður
eru hærri en þegar samningar
voru undirritaðir í febrúar," seg-
ir Ögmundur Jónasson, formað-
ur Bandalags starfsmanna ríkis
og bæja. „Atvinnurekendur axla
nú meiri ábyrgð en ella á því að
halda verðlagi í skefjum. Við
munum að sjálfsögðu beita okkur
eftir mætti til að stuðla að því
að verðlagi verði haldið niðri,“
segir hann.
Ógmundur sagði að gerð hafi
verið áherslubreyting varðandi sér-
staka skoðun á samningnum í fe-
brúar og maí með tilliti til viðskip-
takjara og kaupmáttar. „Það er
sérstaklega bókað að verði viðskip-
takjarabati umfram þær forsendur
sem gengið er út frá þá verði rætt
með hvaða móti launafolk fái hlut-
deild í þeim bata. Þetta gæti skipt
máli og er jákvæð áherslubreyting,“
sagði hann.
Að mati Ögmundar felst mikil
hætta í því hve laun hækka lítið
yfir langt tímabil án þess að nein
rauð strik tryggji kaupmáttinn.
en hins vegar lægi heildarhækkun-
arþörfín ekki fyrir enn. Hann bætti
því jafnframt við að sá fyrirvari
væri á þessu að sexmannanefnd
ætti eftir að reikna upp grundvöll-
inn og allar magnstærðir. „Þetta á
sem sagt ekki að þýða það að
bændur séu að gefa neitt verulega
meira eftir en aðrir. Þá er til um-
ræðu að olíuverðshækkun sem varð
í síðustu viku komi ekki fram nema
að hálfu núna og helmingurinn 1.
mars,“ sagði Hákon.
„Þetta hefur aðeins komið til
álita,“ sagði Guðmundur Sigþórs-
son, ritari sexmannanefndarinnar,
sem fjallaði í gær um búvöruverðs-
hækkunina 1. desember næstkom-
andi. „Verðlagsgrundvellirnir eru
settir upp eins og hver önnur
rekstraráætlun og þar eru taldir
upp útgjaldaþættir, þar á meðal
díselolíu. Eftir venjulegum starfs-
reglum þá hafa þessar hækkanir
komið inn þegar þær eru skráðar,
en verðlagsgrundvöllurinn er end-
urskoðaður fjórum sinnum á ári.
Ég veit að þetta mál hefur verið
viðrað milli nefndarhlutanna
óformlega. Það hefur verið rætt
um að oiíuverðshækkunin þýði
rúma 2% verðlagsbreytingu frá
september til desember en það
drægi eitthvað úr hækkunarþörf-
inni ef aðeins helmingur olíuverðs-
hækkunarinnar kæmi inn í verð-
lagsgrundvöllinn núna,“ sagði Guð-
mundur.
Næsti fundur í sexmannanefnd
verður næstkomandi fimmtudag.
„Frá byijun desember til maíioka
er aðeins um eina fasta launahækk-
un að ræða, 2,5% í febrúar. At-
vinnurekendur eru mjög andsnúnir
öllum vísitölustrikum en vilja gjarna
gleyma að rauðu strikin eru mjög
hvetjandi á að allir komist undir
þessar viðmiðanir. Þau eru ekki
bara öryggisventill fyrir okkur held-
ur er það skynsamlegt fyrirkomulag
fyrir alia. Þeir sem stýra verðlaginu
bera meiri ábyrgð fyrir vikið og það
verður fylgst mjög rækilega með
því,“ sagði hann.
Hækkunum ríkisins sem áform-
aðar voru í byijun ársins verður
dreift yfir árið allt. „Það ætti að
standa, en menn mega ekki gleyma
því að það er ekki aðeins ríkið sem
þarf að huga að sínum málum, held-
ur einnig sveitarfélög og fyrirtæki
í einkarekstri. Það er samdóma álit
flestra að sá viðskiptakjarabati sem
við höfum notið hefur sogast inn í
fjarmagnskerfið og það er óhugn-
anleg staðreynd að í stórum grein-
um atvinnulífsins hefur orðið tals-
verð framleiðniaukning sem ekki
skilar sér annað en inn í fjármagn-
skerfíð. Þarna er verið að búa til
mikla verðbólgu. Þessir aðilar þurfa
líka að axla ábyrgð því það er til-
hneiging til að þeir sem standa
hvað best haldi sig utan þjóðarsátt-
ar en vilji svo nærast á henni.
Þjóðarsáttarsamningum hefur nú
verið framlengt og við viljum gera
allt til að hann gangi upp. Þá verð-
ur líka að koma í veg fyrir bruðl á
okkar kostnað,“ sagði Ogmundur.
Ríkið ekki
fallið frá
áformumum
skattheimtu
- segirMárGuð-
mundsson efnahagsráð-
gjafi fjármálaráðherra
AÐ sögn Más Guðmundssonar,
efnahagsráðghjafa fjármálaráð-
herra, hefur ríkið ekki fallið frá
álagi á launagjald i atvinnu-
rekstri. „Rikið hefur alltaf ætlað
að taka inn svipaða skatta í heild-
ina litið á næsta ári og í ár. Hins
vegar er ljóst að það verða ýms-
ar breytingar á skattheimtunni.
Jöfnunargjald verður lækkað um
400 milljónir á árinu. Aðstöðu-
gjaldið mun einnig lækka eitt-
hvað og hvort tveggja mun lækka
verðlag. Þá ætti að skapast svigr-
úm til að koma á trygginga- og
hafnargjöldum. Virðisaukaskatt-
ur af bókum og viðhaldi íbúða
hefur verið felldur niður og því
þarf að ná í tekjur til að vega
upp á móti. Heildaráhrifin á
verðlag verða því núll. í bókun
aðila vinnumarkaðarins, sem
gerð var eftir yfirlýsingn fjár-
málaráðherra, segir að við það
sé miðað að skattabreytingar
sem tengjast afkomu fyrirtækja
hafi engjn áhrif á verðlag á heild-
ina litið,“ segir Már.
í yfirlýsingu fjármálaráðherra
vegna endurskoðunar kjarasamn-
inga segir að það sé stefna ríkis-
stjórnarinnar að áformaðar breyt-
ingar á sköttum hins opinbera, þ.e.
ríkis og sveitarfélaga, hafí lítil sem
engin áhrif á verðlag. „Báðir aðilar
eru að vonast til að sveitarféiögin
komi einnig inn í þetta en það hef-
ur ekki verið fallið frá neinum
áformum. Það er misskilningur,"
sagði Már.
Hann sagði ennfremur að sam-
komulagið gangi einnig út á að
dreifa hækkunum á verði þjónustu
og gjaldskrám ríkisstofnana yfír
næsta ár án þess að um beinar eftir-
gjafir eða lækkanir verði að ræða.
„Þær niðurgreiðslur sem gert er ráð
fyrir í fjárlögum eru taldar nægja
til að halda aftur af búvöruverðs-
hækkunum á næsta ári,“ sagði
hann.
Til umræðu að olíu-
verðshækkun fari
ekki að fullu inn í
verðlagsgrundvöllinn