Morgunblaðið - 16.12.1990, Síða 4

4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MOKGUNBLAÐID SUNNUDAGUR 16. DESEMBRR 1990 -
ERLEIMT
IIMNLENT
Gísli loks til
landsins eftir
langa óvissu
Gísla Sigfurðssyni, lækni, var
loks hleypt frá írak, en honum
hafði verið haldið þar, og áður í
Kúvæt, frá því í ágúst. Gísli kom
með flugi til London frá Amman
í Jórdaníu á mánudag, og hitti
þar eiginkonu sína, Birnu Hjalta-
dóttur. Þau komu síðan til lands-
ins á miðvikudag og tóku böm
Gísla og foreldrar hans á móti
honum í Leifsstöð. Forseti írakska
þingsins, Saadi Mehti Saleh,
hafði greint Jóhönnu Kristjóns-
dóttur, blaðamanni Morgunblaðs-
ins, frá því, þegar hún gekk á
fund hans í vikunni á undan, að
Gísli fengi leyfí til að halda úr
landi næstu daga.
Sigrún í þriðja sæti I
Síbelíusarkeppninni
Sigrún Eðvaldsdóttir hreppti
þriðja sætið í Síbelíusarkeppninni
sem fram fór í Finnlandi, en
keppnin er ein sú virtasta sem
haldin er fyrir fíðluleikara í heim-
inum. Sigrún deildi þriðja sæti
með japanskri stúlku. Þær fá and-
virði rúmlega 100 þúsunda ísl. kr.
hvor í verðlaun.
ERLENT
Schliiter
hyggst
mynda
fjögurra
flokka sljóm
Dönsku ríkis-
stjómarflokk-
amir töpuðu
fylgi í þingkosn-
ingunum á mið-
vikudag en borg-
aralegu flokk-
amir héldu
meirihluta
sínum. Jafnaðarmenn voru sigur-
vegarar kosninganna og bættu
við sig ljórtán þingsætum. Leið-
togar Radikale Venstre, eins af
stjórnarflokkunum, tilkynntu þeg-
ar úrslit kosninganna lágu fyrir
að flokkurinn tæki ekki þátt í
myndun nýrrar stjómar. Poul
Schliiter forsætisráðherra kvaðst
á fimmtudag ætla að mynda nýja
ríkisstjóm fjögurra borgaralegra
flokka, íhaldsflokksins, Venstre,
Miðdemókrata og Kristilega þjóð-
arflokksins. Tveir þeirra síðast-
nefndu áttu ekki ráðherra í
síðustu stjórn en studdu hana
engu að síður.
Svíar samþykkja að sækja um
aðildaðEB
Þing Svíþjóðar samþykkti með
miklum meíriMuta atkvæða á
miðvikudag að veita stjóm lands-
ins umboð til að sækja um aðild
að Evrópubandalaginu (EB).
Margir þingmenn sögðu þetta
mikilvægustu ákvörðun þingsins
frá seinni heimsstyrjöldinni. Að-
, Erling KE sökk við
Hornafjörð
Erling KE, 328 lesta stálskip sem
var á síldarveiðum, sökk skammt
utan Hornafjarðaróss aðfararnótt
miðvikudagsins. Allir 13 skipveij-
ar björguðust yfír í Þorstein GK
16 strax um kvöldmatarleyti á
þriðjudag, hálfri klukkustund eftir
að skipið steytti á skeri og gat
kom á vélarrúm þess.
Fjórir sjálfstæðismenn sátu
hjá
Fjórir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins sátu hjá við atkvæða-,
greiðslu um fyrstu grein staðfest-
ingarfrumvarps bráðabirgðalaga
BHMR og ríkisins í neðri deild á
miðvikudag. Fmmvarpið sam-
þykkt með 19 atkvæðum gegn
12 en 6 sátu hjá. Sjálfstæðis-
mennirnir sem sátu hjá voru Eg-
gert Haukdal, Friðjon Þórðar-
son, Matthías Bjarnason og Ingi
Bjöm Albertsson.
18 og 20 ára fangelsisdómar
Sakadómur Reykjavíkur dæmdi á
miðvikudag Guðmund Helga
Svavarsson í 20 ára fangelsi og
Snorra Snorrason til 18 ára
fengelsisvistar; fyrir að hafa orðið
Þorsteini Guðnasyni, bensínaf-
greiðslumanni á bensínstöð Esso
í Stóragerði, að bana sl. vor.,
rænt 540 þúsund krónum úr pen-
ingaskáp stöðvarinnar og horfíð
á brott í bíl Þorsteins heitins.
Guðmundur Helgi var einnig
sakfelldur fyrir að hafa keypt er-
lendis og flutt til Iandsins allt að
1.000 skammta af LSD.
Útfelling magnesíumsilikats
hægði á vatnsrennsli
Útfelling efnasambandsins mag-
nesíumsilikats, sem sest innan í
vantsæðar og veldur þrýstings-
falli, er ástæða lélegs rennslis í
: Hafnarfjarðaræð Hitaveitu
•Reykjavíkur undanfarið.
eins smáflokkar á vinstri væng
stjórnmálanna og umhverfís-
vemdarflokkkar voru andvígir til-
lögunni. Anita Gradin, utanríki-
sviðskiptaráðherra Svíþjóðar,
sagði að tillagan hefði verið sam-
þykkt vegna gjörbreyttra að-
stæðna í öryggismálum Evrópu,
en sænsk stjórnvöld höfðu marg-
oft hafnað aðild að EB vegna hlut-
Ieysisstefnu þeirra í utanríkismál-
um.
Mótmæli og óeirðir í Albaníu
Til átaka kom milli mótmælenda
og öryggissveita í borginni Shkod-
er í Albaníu á fimmtudag. Að
sögn albanska útvarpsins hafði
fólkið grýtt byggingar kommúni-
staflokksins og stjórnvalda. 30
voru handteknir. Verkamenn
gengu til liðs við námsmenn sem
haldið hafa áfram mótmælum í
Tirana þrátt fyrir að miðstjórn
kommúnistaflokksins hefði lofað
að stokka upp stjóm landsins og
heimila starfsemi stjómarand-
stöðuflokka á þriðjudag.
Walesa kjörinn forseti
Póllands
Lech Walesa,
leiðtogi verka-
lýðssamtakanna
Samstöðu vann
yfirburðasigur í
seinni umferð
forsetakosning-
anna í Póllandi á
sunnudag. Hann
fékk meira en 74% greiddra at-
kvæða en keppinauturinn, Stan-
islaw Tyminski, innan við 26%.
Tyminski fékk að fara til Kanada
á miðvikudag eftir að hafa lagt
fram tryggingu fyrir því að hann
sneri aftur til að svara til saka í
meiðyrðamáli sem höfðað hafði
verið á hendur honum vegna
ummæla hans um Tadeusz
Mazowiecki . forsætisráðherra í
kosningabaráttunni.
Persaflóadeilan:
Yfirmaður GIA varar við
löngu og mannskæðu stríði
Washington. Reuter.
WILLIAM Webster, yfirmaður
bandarísku leyniþjónustunnar
CIA, telur að ef stríð brytist út
við Persaflóa yrði það langt og
mannskætt, að því er bandaríska
dagblaðið Washington Post
skýrði frá í gær.
Webster sagði að íraksher hefði
komið sér upp öflugri varn
arlínu sem erfítt yrði að ijúfa.
Framvinda stríðsins réðist að'miklu
leyti af því hvemig Bandaríkjamenn
gætu nýtt sér yfirburði sína á lofti
en íraski herinn væri vel varinn.
Hernaðaráætlun Saddam Husseins
Iraksforseta byggðist á því að reyna
að halda Kúvæt með eins miklum
mannafla og mögulegt er og koma
því til leiðar að stríðið yrði einkum
háð í eyðimqrkinni. Búast mætti
við að ef það tækist yrði mannfall
Bandaríkjamanna mikið.
George Bush Bandaríkjaforseti
varaði Hussein við því í gær að að
fresturinn til að ákveða dagsetn-
ingu ferðar James Bakers, utanrík-
isráðherra Bandaríkjanna, til íraks
væri að renna út. Hann sagði að
Bandaríkjamenn hefðu lagt fram
fimmtán tillögur um dagsetningu
ferðarinnar og Saddam ætti að
svara þeim af skynsemi ef hann
hefði á annað borð hug á að leysa
deiluna með friðsamlegum hætti.
Ætlaað karnia áhrif
gerviblóðs á menn
Nancy. Reuter.
FRANSKIR vísindamenn sögðu á föstudag að þeim hefði orðið veru-
lega ágengt i tilraunum sínum til að framleiða gerviblóð.
Vísindamenn við Frönsku rann-
sóknamiðstöðina í Nancy
sögðu að tilraunir á dýrum hefðu
gengið svo vel að áform væru um
að setja gerviblóðið í menn í til-
raunaskyni á næsta ári. Þeim hefði
tekist að framleiða gerviblóð, sem
flytti súrefni, og aðeins væri eftir
að fyrirbyggja hugsanlegar auka-
verkanir þess á mannslíkamann.
Aðrir vísindamenn voru varkár-
ari og bentu á að þótt tilraunir
hefðu sýnt að gerviblóðið gæti flutt
súrefni í mannslíkamanum væri
langt frá því að það gæti algjörlega
komið í stað mannsblóðs.
Tékkóslóvakía:
Valdskipting eftir
langvarandi deilur
SLÓVAKAR hafa aldrei verið fullánægðir með sinn hlut innan
Tékkóslóvakíu. Þeim finnst Tékkar helst til ráðríkir og treysta
sinum eigin mönnum í háum embættum, eins og Marian Calfa,
forsætisráðherra, ekki til fulls; kalla þá raunar „Prag-Slóvaka“.
Þeir vilja aukið sjálfræði og deilur um' valdskiptingu milli sam-
bandslýðveldanna og þjóðstjórnarinnar hafa staðið í marga mán-
uði. Þær gengu svo langt að Vaclav Havel, forseti, sá sig knúinn
til að kveða sér hijóðs í þjóðþinginu og vara þingheim við hæt-
tunni sem Tékkóslóvakíu stafar af þessum deilum. Hann sagði
að klofningur þjóðarinnar myndi gera vonir um endurnýjun efna-
hagslífsins að engu, sverta ímynd Tékkóslóvakíu erlendis og grafa
grunninn undan lýðræðinu. „Komandi kynslóðir myndu áfellast
okkur fyrir að ónýta byltinguna," sagði forsetinn.
Ræðu Havels, sem var sjón-
varpað beint, var fagnað
með dynjandi lófataki í þinginu.
Hún var svar hans við kröfu Wlad-
imirs Meciars, stjórnarleiðtoga
Slóvakíu, um að stjórnarskrá og
lagabókstafur Slóvakíu myndu
vega þyngra innan sambandslýð-
veldisins en lög ríkisins. HaveL
sagði að það myndi klárlega brjóta
í bága við stjórnarskrá landsins
og kljúfa þjóðina. Hann sagði að
ástandið væri orðið svo alvarlegt
að hann sæi sér ekki annað fært
en að biðja þingið um aukin völd
fyrir forsetaembættið svo að það
gæti tekist á við þessa erfíðleika
og lagði til að þingið myndi sam-
þykkja hið allra fyrsta tvær tillög-
ur sem hann hefur lagt fram. 1
annarri er lagt til að sérstakur
réttur verði stofnaður til að dæma
í deilum um stjórnarskrána og
hinni að þjóðin geti átt síðasta
orðið um lagasetningar með þjóð-
aratkvæðagreiðslu. Havel benti á
að nýleg skoðanakönnun hefði
sýnt að 70% Slóvaka og 74% ibúa
Bæheims og Mæris teldu deilur
stjórnmálamanna um vald sam-
bandslýðveldanna ekki endur-
spegla skoðanir almennings á
málinu.
Eftir tveggja daga heiftugar
umræður samþykkti þingið mála-
miðlunartillögu
stjómin fari með mál minnihluta-
hópa.
Kröfur um sjálfræði í fjármál-
um var eitt helsta bitbeinið. Vac-
út undan. Efnahagsástand lands-
ins fór versnandi á meðan deilt
var um valdaskiptingu í þinginu
en stjómmálamenn ættu nú að
geta snúið sér að langþráðum
efnahagsumbótum.
Það á eftir að koma í ljós hvem-
ig Slóvakar sætta sig við sam-
þykkt þjóðþingsins. Óánægja
þeirra hefur fyrst og fremst beinst
gegn þjóðstjórninni en ekki tékk-
neska sambandslýðveldinu. Krist-
ilegir demókratar, sem unnu á í
sveitarstjórnakosningunum í nóv-
ember, vilja að Tékkóslóvakía
verði bandalagsríki þar sem ríkin
hafi meira sjálfræði en sambands-
lýðveldin nú, en stuðningsmenn
Deilur um valdskiptingu milli sambandslýðveldanna í Tékkósló-
vakíu og þjóðstjórnarinnar hafa staðið í marga mánuði. Vaclav
Havel, forseti (fyrir miðju) hefur varað við hættunni sem Tékkó-
slóvakíu stafar af þessum deilum og sagt að klofningur þjóðarinn-
ar myndi reynast alvarleg ógnun við lýðræðisþróunina í landinu.
lav Klaus, fjármálaráðherra, og
Vladimir Dlouhy, viðskiptaráð-
herra, voru andvígir því að stjórn-
ir sambandslýðveldanna fengju of
mikil völd í fjár-
um
valdsvið
sambandslýð-
veldanna. Hún
felur meðal ann-
ars í sér að skipt
verði um seðla-
bankastjóra annað hvert ár þann-
ig að Slóvaki fari með stjóm bank-
ans eitt árið og Tékki hitt. Slóvak-
ar kröfðust þessa en á móti var
orðið við ósk Tékka um að þjóð-
BAKSVID
eftir Önnu Bjamadóttur
málum. Þeir
telja að þjóð-
stjórnin tryggi
stefnufestu og
laði að erlent
fjármagn sem
sambandslýðveldin geti ekki geft.
Slóvakar óttast að ráðamenn' í
Prag beini erlendu fjármagni fyrst
og fremst í fjárfestingar í Bæ-
heimi og Mæri og Slóvakía verði
Almennings gegn ofbeldi, slóv-
aska arms Borgaravettvangs,
vilja „ósvikið sambandslýðveldi".
Flokkamir vilja báðir að þjóð-
stjórnin fari með utanríkis- og
varnarmál, hluta fjármála ríkisins
og reki lítið innanríkisráðuneyti
en annað vald sé í höndum ríkis-
stjórna lýðveldanna. Kristilegir
demókratar vilja auk þess að ný
stjómarskrá þjóðarinnar kVeði á
um hvemig ríkin geti sagt sig úr
bandalaginu. Flokkurinn stefnir
að þvi að Slóvakía taki þátt í
auknu samstarfi Evrópu sem slík
en ekki hluti af Tékkóslóvakíu.