Morgunblaðið - 21.02.1991, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. FEBRUAR 1991
Sigríður J. Kjerúlf
sjúkraliði — Minning
Fædd 2. september 1909
Dáin 8. febrúar 1991
í dag verður borin til moldar frá
Dómkirkjunni ástkær frænka mín,
Sigríður J. Kjerúlf, Samtúni 18,
Reykjavík, en hún varð bráðkvödd
föstudaginn 8. febrúar sl.
Jesús sagði við lærisveina sína á
fjallinu: „Sælir eru hjartahreinir, því
að þeir munu Guð sjá.“ (Matt. 5, 8.)
Eitt af því fagra og góða sem
gefur lífinu birtu og yl er að þekkja
eins dásamlega og hjartahreina konu
eins og hana frænku mína. Eg þakka
Guði fyrir að hafa átt hana að og
fundið gleði hennar og styrk í lífinu.
Guð vildi fá hana til sín og ég veit
að henni líður vel þar sem hún dvel-
ur nú, því himnamir veita öllum
vemd og hlýju sem eiga kærleika
og manngæsku til í hjarta sínu.
Sigríður fæddist árið 1909 í
Brekkugerði, Fljótsdal í Norður-Múl-
asýslu, fímmta í röð tólf systkina,
dóttir Jörgens Eiríkssonar Kjerúlf
og Elísabetar Jónsdóttur. Elísabet
var dóttir Margrétar Sveinsdóttur og
Jóns Þorsteinssonar, hreppstjóra frá
Brekkugerði, en faðir Jóns, Þorsteinn
Jónsson, var af Vefaraættinni og var
langafi Sigríðar. Jörgen, faðir Sigríð-
ar, var fæddur á Melum, og var hann
sonur Eiríks Andréssonar Kjerúlf frá
Ormastöðum í Fellum og Sigríðar
Sigfúsdóttur frá Amheiðarstöðum.
Jörgen var mjög hneigður til skáld-
skapar og orti mörg falleg ljóð um
ævina sem hann tileinkaði oft börn-
um sínum og bamabömum.
Sigríður J. Kjerúlf var komin af
góðu fólki í báðar ættir. í föðurætt
var hún norskættuð, en fyrsti Kjer-
úlfinn sem fluttist til íslands hét
Jörgen Kjerúlf og bjó hann á Brekku
í Fljótsdal. Hann kom hingað til lands
um 1820, ungur læknir frá Hafnar-
háskóla, og gekk hann að eiga unga
ekkju og kvenkost mikinn, Ambjörgu
Bjamadóttur frá Gönguskörðum.
Jörgen læknir Kjerúlf var föðurbróð-
ir Hálfdáns Kjerúlfs, tónskáldsins
norska.
Elísabet, móðir Sigríðar, missti
heilsuna aðeins rúmlega fertug og
þurfti því að koma mörgum af böm-
um sínum fyrir, en Sigríður var ekki
há í loftinu þegar hún yfirgaf for-
eldra sína og fór til föðurömmu
sinnar og nöfnu, Sigríðar Sigfúsdótt-
ur frá Amheiðarstöðum, sem ól hana
upp frá 2ja ára aldri. Sigríður, föður-
amma Sigríðar, hafði orðið fyrir mik-
illi sorg því hún hafði misst fimm
af bömum sínum áður en hún ól upp
mörg af bamabömum. Sigga frænka
talaði oft um þann atburð þegar hún
var tekin í fóstur til ömmu sinnar á
Amheiðarstöðum. Hún sagðist hafa
grátið í tvo daga samfleytt, svo mik-
il var sorgin hjá litlu barni sem yfir-
gefur foreldra sína á svo viðkvæmum
aldri. En hún og mörg af systkinum
hennar vora heppin að fá að fara til
ömmu sinnar og afa og hlutu þau
gott uppeldi.
Systkini Sigríðar era Eiríkur,
fæddur 15. mars 1902, ekkill, búsett-
ur á Seyðisfirði; Jón, f. 8. september
1904, ekkill, búsettur í Holti undir
Eyjafjöllum; Margrét, fædd 20. febr-
úar 1905, dáin 1982; Sigurður, fædd-
ur 10. október 1907, dáinn 1972;
Jóhanna, ekkja, fædd 14. september
1911, búsett á Egilsstöðum; Guðrún,
fædd 3. maí 1913, dáin 1969; Her-
dís, fædd 22. janúar 1916, ógift,
búsett í Vallholti á Hallormsstað hjá
systur sinni Droplaugu, fæddri 29.
júlí 1917; Hulda, fædd 23. mars
1919, búsett í Reykjavík; Una, fædd
10. maí 1921, búsett á Egilsstöðum
og að síðustu er það Regína, yngsta
systirin, en hún er fædd 20. ágúst
1923 og er hún búsett í Reykjavík.
,Þó aö Sigríður væri grðin 81. árs
að aldn, og nokkuð fann að lyjast,
þá hélt ég að hún myndi lifa dálítið
lengur, en tími hennar var kominn.
Hún var orðin heilsutæp og sjóndöp-
ur og þótt sjónleysið háði henni mik-
ið, þá vissu aðeins fáir mjög nánir
ættingjar hennar hvað hún sá í raun-
inni illa, því hún var ekkert að flíka
því. Ég heyrði hana aldrei nokkum
tíma kvarta yfir heilsuleysi. Það átti
ekki við hána Sigríði að kvarta, til
þess var hún of mikill persónuleiki.
Sigríður var kona sem kvað að,
að eðlisfari var hún sterk, hugrökk
og trúuð. Ég sakna hennar mikið.
Hún hafði eiginlega komið mér í
ömmustað síðastliðin ár, því eftir að
amma mín dó, Margrét J. Kjerúlf,
sem yar systir hennar, þá fór ég oft
og iðulega að heimsækja Siggu
frænku í Samtúnið og leit hálfpartinn
á hana sem ömmu mína. Hún var
með eindæmum gestrisin og afar
skemmtileg kona. Einnig var hún
geysilega vinsæl af ættfólki sínu og
vínafólki, og má segja að frænka
mín hafi ekki þurft að vera mikið
ein eftir að eiginmaður hennar lést,
því yfirleitt leið ekki sá dagur að
ættingi eða góð vinkona kæmi í
heimsókn til hennar. Hún var mjög
músíkölsk og hafði geysilega gaman
af því að syngja og spila á gamla
fótstigna orgelið sitt Ijoð föður síns,
Jörgens, og kunni fjölmörg þeirra
utan að, en mörg þeirra höfðu birst
í tímaritum fyrr á áram.
Sigríður hafði mjög gaman af því
þegar systur hennar og systra- og
bræðraböm hennar komu með börnin
í heimsókn, en þau vora fjölmörg þar
sem ættin var barnmörg og stór. Oft
dvöldu ættingjar hjá henni í marga
daga eða vikur, þar sem Sigríður var
svo viðkunnanleg og gestrisin. Hún
vissi svo margt um ættir og ættar-
tengsl, sérstaklega af Austfjörðum,
en henni þótti í seinni tíð skemmtileg-
ast að tala um tengsl og skyldleika
á milli fólks af Fljótsdalshéraði því
hún var mjög ættfróð og kunnug um
ættir þeirra. Hún fylgdist einnig vel
með allri þjóðfélagsumræðu og vissi
vel hvað var að ske í landinu okkar
og úti í hinum stóra heimi. Það var
því gaman að heimsækja frænku og
hlusta á hana segja skemmtilegar
og fróðlegar sögur um menn og
málefni fyrr á tímum, og hvemig
hlutirnir gengu fyrir sig .í gamla
daga á sveitabæjunum. Hún var afar
minnug og vel gefin og litríkur per-
sónuleiki. Til dæmis sagði hún mér
eitt sinn, hvemig ætti að búa til risa-
stóra heimatilbúna osta, eins og gert
var um aldamótin.
Árið 1934 flutti Sigríður frænka
mín til Reykjavíkur. Þá höfðu systur
hennar, Guðrún og Margrét Kjerúlf,
flust suður nokkram áram áður
ásamt móður þeirra systkina, sem
þurfti á læknishjálp að halda vegna
veikinda sinna. Én einn vetur stund-
aði hún ,nám við Húsmæðraskólann
á Hallormsstað henni til mikillar
ánægju. Eftir stríðið réðst hún til
starfa á Kleppsspítalanum og starf-
aði þar alla tíð við öll möguleg störf
sem til féllu. Árið 1966 útskrifaðist
hún sem sjúkraliði, þar sem hún
hafði mikið gaman af að vinna við
að hjúkra og hlúa að öðram. Nokkr-
ar af systram Sigríðar störfuðu einn-
ig við spítalann um lengri eða
skemmri tíma. Árið 1972 fór Sigríð-
ur svo að starfa sem handavinnu-
kennari við Kleppsspítala, en hún var
mjög myndarleg í höndunum, saum-
aði mikið út alla tíð, margskonar
púða, klukkustrengi, dúka, útsaums-
myndir og fleira, enda bar heimili
hennar vitni um hve dugleg hún var.
Einu sinni sagði hún mér að henni
hafi fundist mjög skemmtilegt á
kvöldin þegar þær Edda, dóttir henn-
ar, voru einar heima og sátu og
saumuðu af kappi í púða eða út-
saumsmynd allt kvöldið og hlustuðu
á útvarpsleikrit vikunnar, en þá var
ekkert sjónvarp til að trufla góð
hannyrðakvöld. Sigríður lét af störf-
um þegar hún varð sjötug.
Sigríður var gift Ásbimi Guð-
mundssyni, kennara og garðyrkju-
manni og eignuðust þau eina dóttur
saman, Eddu Ásbjörnsdóttur Kjerúlf
, en hún fæddist 25. september 1940.
Eiginmanni sínum, Ásbimi, kynntist
hún árið 1934. Hann starfaði við
ýmislegt um ævina, bæði við kennslu
barna og akstur strætisvagna. En
eftir síðari heimsstyijöldina fór hann
að starfa við Kleppsspítalann við bíl-
stjóra- og garðyrkjustörf og fleira
sem til féll. Hann var góður garðyrkj-
umaður og meðal annars ræktaði
hann skóginn fyrir vestan Klepps-
spítalann. %
Fyrst í stað bjuggu þau hjónin á
Laugarnesveginum, en síðar fluttust
þau í Hóla við Kleppsveg, en það hús
stendur ennþá. Þar bjuggu þau í
nokkur ár, þar til þau fengu prófess-
orsíbúðina á Kleppsspítalanum, en í
þeirri íbúð bjuggu þau í yfir tvo ára-
tugi. Síðar, eða árið 1968, keyptu
þau svo eignina Samtún 18, en þar
bjó Sigríður í rúma tvo áratugi eða
til dauðadags. Móðir Sigríðar, Elísa-
bet Jónsdóttir, var sjúklingur alla tíð
og dvaldist hún í mörg ár á heimili
Sigríðar, en einnig dvaldi systir Sig-
ríðar, Guðrún, hjá henni í mörg ár
þar sem hún lést í hárri elli árið 1972.
Sorgin hafði knúið dyra hjá Sig-
ríði. Hún varð ekkja árið 1988, en
einkadóttir sína, Éddu, hafði hún
misst allskyndilega sjö áram áður
og var það mjög mikið áfall fyrir
hana. Edda var aðeins rúmlega fer-
tug að aldri þegar hún lést, en hún
hafði alla tíð búið í foreldrahúsum
og verið mjög hænd að móður sinni.
Með Sigríði er gengin einstök og
merkileg kona.
Blessuð sé minning hennar sem
farin er á vit feðra sinna. Endurminn-
ingin um hana mun lifa með mér og
öllum hennar ættingjum um ókomin
ár. Um leið og ég þakka henni fyrir
þær ánægjustundir og þá gleði er
hún veitti mér í lífínu bið ég góðan
Guð að blessa hana og varðveita.
Ég kveð hana með miklum söknuði.
Fari hún í friði.
Ég fel í forsjá þína,
Guð faðir, sálu mína,
því nú er komin nótt.
Um ljósið lát mig dreyma
Pg ljúfa engla geyma
öll bömin þín svo blundi rótt.
(M. Joch.)
Margrét Rós Erlingsdóttir
Vinir mínir fara fjöld,
feigðin þessa heimtar köld,
ég kem á eftir kannski í kvöld,
með klofinn hjálm og rofinn skjöld,
brynju slitna sundrað sverð,
og syndagjöld.
(Bólu-Hjálmar)
Hún Sigríður er eins og salt jarð-
ar, sagði maður eitt sinn fyrir löngu
er við ræddum um persónuna Sigríði
Kjerúlf. Þar fannst mér henni rétt
lýst með fáum orðum.
Hún fæddist 2. september 1909 í
Brekkugerði í Fljótsdal, ein af stórum
barnahópi þeirra hjóna Elísabetar
Jónsdóttur og Jörgens Kjerúlf, bónda
og hagyrðings. Tveggja ára gömul
fór Sigríður í fóstur að Arnheiðar-
stöðum í Fljótsdal til nöfnu sinnar
og föðurömmu, Sigríðar Sigfúsdótt-
ur, og seinni manns hennar, Sölva
Vigfússonar.
Hún minntist oft og hafði frá
mörgu að segja frá bernsku- og ungl-
ingsáranum í hinni fögra Fljótsdals-
sveit.
Sigríður var stálgreind, söngelsk
og músíkölsk, gaf út frumsamin
sönglög ásamt fleiri Kjerúlfum, söng-
lögin „Raddir vorsins" 1968 en mörg
lögin eru gerð við ljóð föður hennar,
Jörgens Kjerúlf.
Kjerúlfamir eru afkomendur
norska tónskáldsins Halfdan Kjerúlf
(1815-1868). Ættboginn flyst til ís-
lands með norska lækninum Jörgen
Kjerúlf (1793-1831) sem var læknir
í Brekkugerði í Fljótsdal.
Ung stundaði Sigríður nám í Eiða-
skóla og síðar á Hallormsstað. Flyst
síðan til Reykjavíkur og ræðst til
starfa á Kleppsspítala. Fyrst sem
vinnukona eins og hún orðaði það
(með ákveðinni áherslu), seinna lærði
hún sjúkraliðann á sama stað og þá
orðin nokkuð roskin eða komin yfir
miðjan aldur. Starfaði hún sem slík
í nokkur ár, mörg seinustu starfsárin
kenndi hún sjúklingum á Kleppsspít-
ala handmennt en öll kvenleg iðja lék
í höndum hennar, auk þess var næmi
og umburðarlyndi gagnvart mann-
legu eðli styrkur hennar. Þannig kom
hún íjölda sjúklinga til bata.
Maður Sigríðar var Ásbjörn Guð-
mundsson sem starfaði einnig við
spítalann. Annálað lipurmenni og
greiðamaður. Þau eignuðust saman
eina dóttur, Eddu, fædda 29. sept-
ember 1940, dáin í nóvember 1983.
Þegar undirrituð starfaði sem hjúkr-
unarfræðingur á Kleppsspítala 1960-
1965 og kynntist þessari fjölskyldu
bjuggu einnig móðir Sigríðar og syst-
ir á heimilinu. Allt er þetta fólk nú
fallið frá.
Merki íslenskrar gestrisni hélt
þessi fjölskylda hátt á loft. Þar
kynntist ég stóram hluta búanda í
heimahéraði Sigríðar. Mágkona mín
sem eitt sinn var símamær á símstöð-
inni á Hallormsstað minntist þess frá
þeim áram að nafnið Sigríður Kjer-
úlf tengdist gistingu, stöðugum
straumi fólks sem var á leið til
Reykjavíkur, að leita sér lækninga
eða annarra erinda. Hún sá fyrir sér
konu í stóru húsi með mörgum her-
bergjum, en einmitt á þeim áram bjó
fjölskyldan ásamt fleira starfsfólki
við þröngan húsakost í gamla læknis-
bústaðnum á Kleppi. Þar sannaðist
hið fomkveðna að þar sem er hjarta-
rúm, þar er húsrúm. En einmitt það
Guðnður Guðiaugs
dóttir - Minning
Fædd 16. aprd 1912
Dáin 13. febrúar 1990
Yndisleg móðursystir er látin.
Glaðvær, kímin og uppörvandi, sama
á hveiju gekk. Undir lokin var heils-
an þorrin og hún lést á Landspítalan-
um eftir skamma legu.
Dúa, eins og hún var alltaf köll-
uð, fæddist í hjarta Suðurlands, á
Götu í Holtum og svo var kalt, að
mamma hennar tjaldaði yfir vögg-
una, hrímið var svo mikið í baðstof-
unni. Dúa var tvíburi og tók ljósmóð-
irin Ágústa hana með sér og sagði
bændahöfðinginn Siguijón í Raft-
holti, sonur Agústu, að hann liti allt-
af á Dúu sem systur sína.
Ársgömul flutti hún með foreldr-
um sínum Guðríði Eyjólfsdóttur og
Guðlaugi Þórðarsyni að Vatnsnesi í
Grímsnesi, þar sem hún ólst upp
fram að fermingu. Þá keyptu for-
eldrar hennar Tryggvaskála á Sel-
fossi og var flutt í Skálann 1925. Á
Selfossi vora þá fímm hús og reisti
pabbi Dúu það sjötta, Ingólf, sem
stendur við Eyrarveg 1.
Ævintýrið mikla var að byija,
Selfoss var að rísa úr öskustónni,
og allt tengdist það Tryggvaskála
meira eða minna. Fólkið borðaði
þar, skemmti sér þar og hélt þar
til. Fjöldi opinberra stofnana byijaði
rekstur sinn í einhveiju hominu í
Skálanum. Plássið sjálft var líka sem
ein fjölskylda, húsin sprattu upp,
sem og atvinnufyrirtækin. Mjólkur-
búið, kaupfélagið, sláturfélagið,
byggingarfyrirtæki, verslanir og
þjónustustofnanir. Allir áttu leið um
Skálann, þar sem Dúa vann og
kynntist þessu öllu. Tugir ungra
stúlkna hvaðanæva að, unnu með
Dúu og oft var glatt á Hjalla. Svo
komu ungu mennimir og slegið var
upp balli. Rómantíkin blómstraði.
Dúa fór í húsmæðraskóla, það var
mikill áfangi og æ síðan unni Dúa
menntun og fræðum. Henni þótti
mjög gaman að tungumálum og
sjálfsagt hefur það hjálpað, þegar
breski herinn gekk hér á land í
heimsstyrjöldinni og Árborgarsvæð-
ið breyttist nánast í alþjóðaflugvöll.
Dúa var þá gift Daníel Bergmann
bakarameistara, en yngri systir
hennar Bryndís, var gift Grími Thor-
arensen, syni Egils í Sigtúnum. Var
nú hafíst handa í samvinnu við
Kaupfélag Árnesinga og bakað bein-
línis fyrir allt Suðurland. Dúa tók á
honum stóra sínum, því Danni var
afburðarmaður að dugnaði og hæfí-
leikum. Eiginkonan unga stóð þá
dag og nótt við hlið mannsins síns
við bakaraofninn. Danni var líka
mikill söngmaður og unni leiklist.
Er mér það í barnsminni þegar pabbi
og hann tóku lagið saman, báðir
karlakórsbassar í Karlakór Reykja-
víkur og Fóstbræðram.
í stríðinu hófst mikil sumarbú-
staðaalda í landinu. Föðurbróðir
minn hafði keypt land við Álftavatn
í Grímsnesi í Þrastarskógi. Pabbi
fékk nú hálfan hektara af þessu
landi og reisti þar sumarbústað með
svila sínum Magnúsi H. Magnús-
syni. Skömmu seinna komu Dúa og
Danni og reistu sér bústað þarna
hjá ásamt fleiri vinum. Þetta voru
mikil hamingjuár. Synir Dúu og
Danna, Grétar og Guðlaugur, fóra
fyrir miklum herskara krakka og
frændaliðs. Farið var um allan skóg,
buslað í vatninu og mjólkurpósturinn
frá Miðengi notaður til útreiða. Svo
sannarlega vora Æsir á Iðavelli og
síðan stungið ofaní bala á kvöldin.
Bakaríið á Selfossi var selt, Dúa
og Dahni fluttu til Reykjavíkur og
keypt var bakarí á Nesveginum og
seinna Tjarnarbakarí. Hlutirnir voru
stundum erfiðir, þungur rekstur og
hjónabandið gliðnaði. Dúa missti þó
aldrei móðinn, enda stóðu synir
hennar með henni sem klettar. Hún
elskaði þá útaf lífínu.
Aftur fór að birta til. Dúa sneri
sér að vinnumarkaðinum og Gulli
stofnaði Karnabæ. Átti tugi versl-
ana, saumastofu og innflutningsfyr-
irtæki. Grétar gerðist hugsjónamað-
ur fyrir SÁÁ. Það var yndislegt að
sjá hvað þeir voru góðir móður sinni,
enda hafði hún fórnað þeim öllu og
tók nú þátt í velgengni þeirra af lífí
og sál. Mamma mín fylgdist líka
alltaf með, enda tvíburasystir. Svo
lentu þær saman í Hátúninu. Önnur
mjaðmabrotin, hin með sjúk lungu
og hjarta. Þær fylgdust hvor með
annarri, tóku þátt í lífí hvorrar ann-
arrar, nákvæmlega eins og þær
höfðu alltaf gert. Stundum fannst
manni að það hlyti að vera eitthvað
undursamlegt við það að vera tví-
buri. Amma átti tvenna tvíbura og
svo var elsta systir. Allar lifðu þær
sínu eigin lífí, en líka lífi hinna.
Systur era ef til vill bara svona.
Eindrægnin algjör.
Dúa laðaði alla að sér og öllum
þótti vænt um hana. Stundum átti
hún sínar erfíðu stundir, en oft var
hún líka mjög hamingjusöm. Þá
geislaði hún af hamingju og gleði.
Hún var vinamörg og með afbrigðum
trygglynd.
Algóður Guð taki hana að hjarta
sér og styrki synina í mikilli sorg,
tengdadæturnar, barnabörnin og
barnabarnabörnin. Nú hrímar ekki
lengur á hana Dúu mína.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson