Morgunblaðið - 25.05.1991, Page 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. MAI 1991
Eflum íslenskt:
Öflug'ur iðnaður
— aukinn hagvöxtur
eftirRagnar
Birgisson
Um þessar mundir stendur yfir
stórátak í kynningu á íslenskri
neysluvöruframleiðslu. Átak þetta,
sem gengur undir nafninu „íslensk-
ir vordagar", er gert í samvinnu á
milii félags íslenskra iðnrekenda og
kaupmannasamtakanna. Kynning-
arátak þetta er eðlilegt framhald á
„íslenskum dögum“ í Hagkaup og
Miklagarði fyrir 2 árum. Þær kynn-
ingar þóttu takast mjög vel og juku
verulega söluna á íslenskum vörum.
Síðastliðin þijú ár hefur hér á
landi ríkt mikil stöðnun, hagvöxtur
hefur enginn verið á sama tíma og
mikill hagvöxtur hefur t.d. verið í
Evrópu. Hagvöxtur er mjög mikil-
vægur þar sem hann er undirstaða
hagsældar og bættra lífskjara þjóð-
arinnar. Ein af grunnforsendum
fyrir hagvexti er hagkvæm nýting
auðlinda. Hagkvæm nýting felur í
sér að auðlindin gefur af sér há-
marksarð yfir langan tíma. Núver-
andi sókn í fiskistofna er þegar
talin of mikil, og því er ekki að
vænta að sjávarútvegurinn standi
undir miklum hagvexti í fram-
tíðinni, þó svo að hann verði áfram
aðal atvinnuvegurinn okkar. Land-
búnaðurinn á við svipuð vandamál
að glíma og verður því ekki heldur
undirstaðan undir hagvöxt okkar í
framtíðinni. Neysla landbúnaðaraf-
urða fer hraðminnkandi en samtím-
is fer framleiðni vaxandi.
þeirri orku sem hagkvæmt er talið
að nýta til raforkuframleiðslu.
Iðnaðurinn gegnir lykilhlutverki
í hagvexti á íslandi þar sem hann
framleiðir vörur til útflutnings og
vörur sem spara gjaldeyri. Útflutn-
ingur og um leið öflun gjaldeyris
er mjög mikilvæg undirstaða hag-
vaxtar og batnandi lífskjara í
landinu.
Á síðasta ári aflaði sjávarútveg-
urinn um 56% af öllum gjaldeyris-
tekjum okkar, en iðnaðurinn sem
var í öðru sæti var aðeins með um
15% af heildargjaldeyristekjum
okkar.
Vægi iðnaðarvöruútflutnings
minnkaði hinsvegar á síðasta ári
sem hlutfall af heildarútflutningn-
um. Útflutningur iðnaðarvara, ann-
arra en stóriðju, hefur því miður
ekki verið sem skyldi og því ekki
staðið undir þeim væntingum er
gerðar voru til hans hér áður fyrr.
15,2% árið 1970 í 13,3% árið 1988.
Sömu sögu er hins vegar ekki hægt
að segja um þróun í mannafla hins
opinbera, en hann jókst úr 12,4%
árið 1970 í 17,4% árið 1988.
Aukin sjálfvirknivæðing eykur
framleiðnina í bæði sjávarútvegi og
iðnaði og því segir mannaflanotkun
í þessum atvinnugreinum ekki alla
söguna varðandi mikilvægi þeirra
fyrir þjóðarbúskapinn í heild. í þvi
sambandi er vert að skoða vergar
þáttatekjur þessara tveggja at-
vinnuvega, þ.e. þann virðisauka
sem verður til hjá þessum atvinnu-
vegum. Hlutur iðnaðar í vergum
þáttatekjum jókst úr 13,1% árið
1973 í það að vera 13,9% árið 1988.
Á sama tíma minnkaði hlutur
fiskveiða og fiskvinnslu úr 16% af
vergum þáttatekjum árið 1973 í
14,6% árið 1988. Ef þessi þróun
heldur áfram er ekki langt í það
að framlag iðnaðarins til verðmæta-
Ragnar Birgisson
„Fyrir iðnaðinn er aðild
að evrópska efnahags-
svæðinu höfuðnauðsyn.
Það mun gefa íslensk-
um iðnaði kost á ódýr-
ari aðföngum og þjón-
ustu til rekstrarins.“
væri að segja um erlendar skuldir
okkar.
Félag íslenskra iðnrekenda hefur
um árabil gert könnun á markaðs-
hlutdeild innlendrar framleiðslu í
nokkrum greinum iðnaðarins. Þess-
ar greinar eru hreinlætisvörufram-
leiðsla, kaffibrennsla, málningar-
vöruframleiðsla og sælgætisgerð.
Hlutdeild innlendrar hreinlætis-
vöruframleiðslu fór minnkandi um
nokkurra ára skeið, eða úr 67% á
árinu 1980 í 49% á árinu 1988.
Síðustu tvö árin hefur ástandið hins
vegar batnað og var hlutdeildin
komin í 55% á fyrri hluta síðasta
árs.
Vinnuafl í iðnaði og sjávarútvegi og hlutdeild þess í
heildarvinnuafli
1970 1980 1988
Fiskveiðar 6.352 9.850 8.532
Fiskvinnsla 5.198 5.606 6.613
Samtals 11.550 15.456 15.145
Iðnaður Starfsemi 12.412 16.053 17.057
hins opinbera 10.126 16.605 22.230
Heildarvinnuafl 81.463 105.944 127.916
Hlutdeild sjávarútv. 14,2% 14,6% 11,8%
Hlutdeild iðnaðar 15,2% 15,2% 13,3%
Hlutdeild hins opinb. 12,4% 15,7% 17,4%
Hagvöxtur hér á landi í náinni
framtíð verður ekki tryggður nema
að öflugur iðnaður eigi þar hlut að
máli. Þær kröfur eru gerðar til iðn-
aðar að hann standi að mestu und-
ir þeim hagvexti sem er ísiensku
þjóðarbúi nauðsynlegur á næstu
árum og áratugum.
Uppbygging orkufreks iðnaðar
virðist t.d. fýsilegur kostur því ein-
ungis hafa verið nýtt um 10% af
Meðfylgjandi tafla sýnir þróun
hlutdeildar iðnaðar í heildarvinnu-
aflinu hér á landi í samanburði við
fiskveiðar og fískvinnslu. Einnig er
sýnd til gamans þróun hlutdeildar
starfsfólks hins opinbera í heildar-
vinnuaflinu. Þar kemur í ljós að
hlutdeild sjávarútvegs hefur minnk-
að úr 14,2% árið 1970 í um 11,8%
árið 1988. Á sama tíma hefur hlut-
fall ársverka í iðnaði lækkað úr
sköpunar í þjóðfélaginu verði svipað
því sem sjávarútvegurinn leggur
okkur til. Þó svo að hinn almenni
iðnaður, þ.e. án stóriðju, hafi ekki
staðið sig serrTskyldi í út'flutningi
er hann þó mjög mikilvægur fyrir
þjóðarbúið sem gjaldeyrissparandi
framleiðslaYÁn innlendrar fram-
leiðslu sem kemur í stað innflutn-
ings, væri viðskiptahallinn mun
meiri en hann hefur verið og sama
Markaðshlutdeild innlendrar
kaffibrennslu minnkaði um 30% á
tíu ára tímabili, úr 87% á árinu
1980 í 57% á árinu 1989. Innlenda
kaffið sótti á sig veðrið á síðasta
ári og jók hlutdeild sína um nær
5%, eða í 62%.
Markaðshlutdeild málningarvara
hefur farið minnkandi undanfarin
tíu ár og var hún komin niður í 56%
árið 1989.
Skólaslit og lokatónleikar
Söngskólans í Reykjavík
18. STARFSÁRI Söngskólans í Reykjavík er nú að ljúka. Nemendur
komu oft fram á vegum skólans, utan lians og innan, á tónleikum eða
við önnur tækifæri, m.a. fjórum sinnum á Menningarviku BÍSN. Kenn-
arar skólans sóttu í haust söngkennslunámskeið hjá dr. Oren Brown,
prófessor við Julliard-tónlistarskólann í New York, en hann kom hing-
að á vegum Söngskólans og hélt söngkennslunámskeið með þátttöku
kennara og aðstoð nemenda skólans.
Sl. ár stunduðu um 160 nemendur
nám við Söngskólann, 110 fulltrúar
og 50 nám í undirbúningsdeildum
"og á kvöldnámskeiðum. Nú í vor
luku 90 nemendur stigsprófum í
söng, en alls hafa yfir 300 próf ver-
ið tekin yfir veturinn í söng, píanó-
leik og kjarnagreinum. 33 kennarar
starfa við skólann, þar af 9 í fullu
starfí. Skólastjóri frá upphafi hefur
verið stofnandi skólans, Garðar
Cortes.
Prófin í vor voru haldin 4.-11.
maí og prófdómari að venju fenginn
frá Konunglegu tónlistarháskólun-
um í London. Að þessu sinni kom
Eileen Field, en hún er einn af reynd-
ustu prófdómurum skólanna. Einn
nemandi, Ragnheiður Lárusdóttir,
þreytti söngkennarapróf að þessu
sinni og stóðst það. 7 nemendur stóð-
ust 8. stigspróf í söng, þ.e. lokapróf
úr almennri deild: Alda Ingibergs-
dóttir, Auður Gunnarsdóttir, Ágústar
Sigrún Ágústsdóttir, Elín Guðjóns-
dóttir, Ellen Freydís Martin, Guðrún
Finnbjarnadóttir og Loftur Erlings-
son. 8. stigs nemendurnir hafa þegar
haldið sína lokatónleika að undan-
skilinni Guðrúnu Finnbjarnadóttur,
en hún og Ragnheiður Lárusdóttir
halda sína lokatónleika þriðjudags-
kvöldið 28. maí kl. 20.30 í Tónleika-
sal Söngskólans í Reykjavík.
Skólaslit verða sunnudaginn 26.
maí kl. 15.00 í íslensku óperunni
og að þeim loknum eða kl. 16.00
tónleikar þar sem nemendur úr öllum
stigum koma fram og gefa þver-
skurðsmynd af starfi skólans. Að
tónleikunum loknum verður boðið
upp á kaffiveitingar i skólahúsinu á
Hverfisgötu 45.
Ragnheiður Lárusdóttir
Inntökupróf fyrir næsta vetur fara
fram 29. maí og stendur innritun
yfir.
(Frcttatilkynning)
Markaðshlutdeild innlendrar sæl-
gætisgerðar hefur hins vegar verið
mjög jöfn mörg undanfarin ár. Á
árunum 1980 til 1988 var hlutdeild-
in á bilinu 43% til 50%, eða að
meðaltali 46% á þessu tíu ára tíma-
bili.
Islensk iðnfyrirtæki eru mörg
hver mjög lítil og vanmáttug þar
sem m.a. smæð heimamarkaðarins
setur þeim skorður. Til þess að þau
geti í senn vaxið og dafnað og
stundað kröftuga vöruþróun þurfa
þau í ríkari mæli að auka samvinnu
sín á milli og einnig að sameinast
í stærri og öflugri fyrirtæki. Ein
megin forsendan t.d. fyrir árang-
ursríkum útflutningi er sú að fyrir-
tækin hafi fyrst náð góðri stöðu á
innanlandsmarkaði.
Margoft hefur verið sýnt fram á
það að íslensk fyrirtæki og þá sér-
staklega iðnaðarfyrirtæki sýna eng-
an veginn nógu góða afkomu. Arð-
semi eigin ijár þessara fyrirtækja
er langt frá að vera viðunandi og
stenst ekki samanburð við sambæri-
leg fyrirtæki erlendis. Vanmáttug
fyrirtæki bæta ekki við sig vinnu-
afli né borga há laun og eru því
ekki undirstaða undir nauðsynlegan
hagvöxt í framtíðinni.
Iðnaðurinn stendur ekki aðeins
frammi fyrir því að leggja sitt af
mörkum til hagvaxtar. Hann stend-
ur líka frammi fyrir því að á sama
tíma mun samkeppni heima og
heiman vaxa verulega. Iðnaðurinn
verður að standast samkeppnina til
þess að geta lagt sitt af mörkum
til hagvaxtarins. Eina færa leiðin
til þess er að íslenskum iðnaði verði
að öllu leyti búin sambærileg starfs-
skilyrði og erlendum keppinautum,
ekki síst innan EB, til þess að hann
geti mætt þessari samkeppni.
Mikilvægasta skrefið í þessum
efnum er að ísland taki fullan þátt
í aukinni viðskipta- og efnahags-
samvinnu í Evrópu. Fyrir iðnaðinn
er aðild að evrópska efnahagssvæð-
inu höfuðnauðsyn., Það mun gefa
íslenskum iðnaði kost á ódýrari
aðföngum og þjónustu til rekstrar-
ins. Jafnframt verða stjórnvöld að
tryggja iðnaðinum sömu starfsskil-
yrði og erlend fyrirtæki búa við.
Þetta á einkum við um skattlagn-
ingu fyrirtækja en hún er meiri hér
en erlendis vegna mikillar skatt-
lagningar á framleiðslukostnað fyr-
irtækja, sem tekur ekki tillit til af-
komu þeirra.
Ein helsta forsenda hagvaxtar
er stöðugleiki og jafnvægi í efna-
hagsmáium. Hið stöðuga gengi
undanfarin misseri og það jafnvægi
sem fylgt hefur verið í verðlagsmál-
um hefur leitt í ljós mikilvægi stöð-
ugleika í gengismálum. Liður í að
auka tiltrú á að halda megi gengi
stöðugu gæti verið tenging krón-
unnar við evrópsku mynteininguna
ECU.
Jafnvægi í ríkisbúskapnum skipt-
ir líka mjög miklu máli varðandi
efnahagslegan stöðugleika. Hin
nýja ríkisstjórn, sem miklar vonir
eru bundnar við, verður að hafa það
sem forgangsverkefni að stokka
málin upp í ríkisbúskapnum. Það
verður einungis gert með einkavæð-
ingu og kröftugum niðurskurði á
útgjöldum hins opinbera. Ríkis-
stjórnin-ætti að setja sér það sem
markmið á þessu kjörtímabili að
stöðva allan vöxt á útgjöldum hins
opinbera og jafnframt skera þau
niður um 10% að raunvirði á næstu
4 árum.
Höfundur er framkvæmdastjóri
hjá Opalhf.
V/Gullinbrú Stórhöfða 17, sími 674844
Flisasýning
ídagfrá kl. 10-16
Á morgun frá kl. 12-16