Morgunblaðið - 23.06.1991, Blaðsíða 13

nemendunum síðan skipt milli dag-
skóla og öldungadeildar þannig:
Sjá töflu
Hópur Hópur Hópur
1 2 3
Dagskóli 65 187 201
Öldungad. 48 87 62
Frá dagskóla höfðu lokið námi
eða voru enn við nám 44,3% en frá
öldungadeild 31,5%. Þrátt fyrir
hærri meðaltalseinkunn eru öldung-
ar síðri til að leggja á sig háskóla-
nám eða annað nám að loknu stúd-
entsprófi. Konur útskrifaðar úr
dagaskóla voru 28,3% hóps 3, en
62,9% hópsins úr öldungadeild.
Samtals eru konur úr báðum deild-
um 45,6% hópsins sem er í námi
eða hefur lokið námi.
Þetta segir að um helmingur
stúdenta fer ekki í frekara nám eða
hættir því námi án námsgráðu.
Stúdentspróf skilar sér
ekki á vinnumarkaði
Þegar athugað var hvernig stúd-
entspróf skilaði sér út á vinnumark-
aði kom í ljós að þeir einstaklingar
sem aldrei höfðu innritast í nám
að loknu stúdentsprófi voru að
vinna ýmis störf sem ekki þarf stúd-
entspróf til. Þar má nefna sjó-
mennsku, afgreiðslustörf, banka-
störf og ritarastörf. Aðeins 13%
þeirra sem voru á vinnumarkaði
áður en þeir hófu nám færðust upp
í starfi að loknu stúdentsprófi. Sem
dæmi um slíkt er að færast úr af-
greiðslustarfi í starfsmannastjórn.
Tveir þriðju hlutar þeirra sem ekki
innrituðust í frekara nám eða hættu
framhaldsnámi fyrir lokapróf í há-
skóla stunduðu störf þar sem engr-
ar sérmenntunar var krafist. Aðeins
3% þeirra sem verið höfðu í námi
en ekki lokið því voru í störfum sem
tengdust náminu á einhvern hátt,
svo sem að einstaklingar sem stund-
að höfðu 2ja eða 3ja ára háskóla-
nám voru iðulega leiðbeinendur í
því fagi við skóla. í ályktunum
þeirra Sölvínu og Bettýar segir svo:
„Þessar niðurstöður segja okkur að
stúdentsprófið er ekki leið að betri
tækifærum á atvinnumarkaði, próf-
ið opnar aðeins leið að frekara námi.
Þeir einstaklingar sem nýta stúd-
entsprófið sem leið til frekara náms
eru þeir sem sýnt hafa bestan náms-
árangur í menntaskóla."
Þær segja, í samtali við Morgun-
blaðið, að þar sem stúdentspróf sé
ekki starfstengt skili þ'að sér ekki
í betri stöðu á vinnumarkaði. Lík-
legt er þó að stúdentspróf frá Versl-
unarskólanum sé undantekning því
það nám er starfstengt. En af-
hveiju sækja sífellt fleiri í þetta nám
ef menntunin skilar sér ekki á
vinnumarkaðinn og þetta fólk gæti
nýtt sér þennan tíma í sérhæft
starfsnám sem skilaði því betri af-
komu. Þær Sölvína og Bettý segja
að verið sé að eyðileggja bæði
menntakerfið og nemendur með
rangri stefnu á þessum vettvangi.
Að baki þeirri stefnu sem mörkuð
hafí verið liggja engar rannsóknir
heldur sé stuðst við hugmyndafræði
og kenningar og fá tækifæri að
loknu gagnfræðaprófi í starfstengt
eða hagnýtt nám, ekki sé hlustað
á hvernig menntun vinnumarkaður-
inn vill fá. Þetta er ein hlið vanda-
málsins. Annar hluti er að margir
nemendur séu undir þrýstingi frá
foreldrum um að taka stúdentspróf
þótt þeir hafi kannski hvorki áhuga
né getu til þess. „Við verðum að
breyta þessum hugsunarhætti og
fara meira eftir óskum vinnumark-
aðarins," segja þær. „Vinnumark-
aðurinn æpir á starfsmenntað fólk
en ekki einhveija sem kunna sittlít-
ið í ensku, dönsku eða algebru."
Hörð gagnrýni á menntastefnu
í ályktunum þeirra Sölvínu og
Bettýar er að finna harða gagnrýni
á framkvæmdaáætlun mennta-
málaráðuneytisins „Til nýrrar ald-
ar“ sem gefin var út í ár enda stang-
ast margt í henni á við niðurstöður
rannsóknar þeirra. í ályktunum
þeirra segir m.a. um þetta atriði:
MORGUNBIAÐID,SUNNUDAGU'B JÚ„NÍ;1.991
13
„í framkvæmdaáætlun mennta-
málaráðuneytisins „Til nýrrar ald-
ar“ gefið út 1991, segir að á árinu
1991 skuli lög um skólakerfi endur-
skoðuð og þá verði mörkuð stefna
um það hvaða skilyrðum þarf að
fullnægja til þess að nám teljist á
háskólastigi. I þessu felst sú viður-
kenning að þrátt fyrir að skóli setji
stúdentspróf sem inntökuskilyrði
telst hann ekki jafnframt vera á
háskólastigi. En haldið er áfram og
rætt um að skólar þeir sem eru á
mörkum háskólastigs og fram-
haldsskóla skilgreini sveigjanleg
inntökuskilyrði í mismunandi náms-
leiðir. Gott er ef unnt reynist að
létta af hinum ýmsu skólum inntök-
uskilyrðinu stúdentspróf. Ef slíkt
reynist unnt hversvegna að halda
til streitu hugsjóninni um fram-
haldsskóla fyrir alla. Hvaða próf
er þá stúdentsprófið að verða? Þeg-
ar ráðuneytið gefur út tilskipun um
að framhaldsskólinn skuli vera fyrir
alla er skammt í að framhaldsskóla-
námið breytist í skyldunám ... Stúd-
entsprófið mælir ekki hversu góður
starfskraftur einstaklingurinn er,
aðeins hversu góður námsmaður
hann er ... framhaldsskólar hafa
ekki námsskrá sem sniðin er að
þörfum vinnumarkaðarins, ef und-
an eru skildar verslunarbrautir.
Þrátt fyrir að framhaldsskólar eigi
að vera fyrir alla er fátt gert í end-
urskoðun námsskrár sem getur
réttlætt þá - hugsjón. í fram-
kvæmdaáætlun menntamálaráðu-
neytisins er lagt til að íjölga skuli
stuttum starfsmiðuðum námsbraut-
um á háskólastigi. Starfsmiðað nám
á háskólastigi þýðir aðeins eitt og
það er ofmenntun starfsstétta án
þess að nám sé tengt starfsárangri
eða meiri framleiðslu ...
Framkvæmdaáætlunin miðar að
því að námsbrautir á framhalds-
skólastigi verði mislangar og námið
sé bæði bóklegt og starfstengt, far-
ið er fram á aukin tengsl skóla' og
atvinnulífs. í hvert skipti sem
kreppa er í skólamálum hér á landi
á lausnarorðið að vera aukin „tengsl
við atvinnuiífð". Hvernig þessi
tengsl eiga að vera er svo fátt eitt
skrifað um ... framkvæmdaáætlun-
in segir einnig að nám skuli ekki
eingöngu miðast við stundarhags-
muni atvinnulífsins. Ef nám á að
vera atvinnutengt hlýtur það að
taka mið af þörfum vinnumarkaðar-
ins hvort heldur er um að ræða
skammtímaþörfum eða langtíma.
Atvinnumarkaðurinn þarf á færu
fólki að halda en því miður fara
flestir óvanir út á vinnumarkað ...“
Byrjað á öfugum enda
í máli þeirra Sölvínu og Bettýar
kemur fram að með framkvæmda-
áætlun menntamálaráðuneytisins
virðist vera leikinn sami leikurinn
og var með grunnskólalögin frá
1974. „Námsskrár framhaldsskól-
anna eru ekki fyrir alla en í dag
eiga allir nemendur sem lokið hafa
10. bekk rétt á að setjast á skóla-
bekk í framhaldsskóla," segja þær.
„Því er aftur byijað á öfugum enda
og aftur eru nemendur tilraunadýr
í óskipulagðri tilraunastarfsemi.
Grunnskólalögin frá 1974 voru
skipulögð óreiða í skólamálum og
nemendur í grunnskólum tilrauna-
dýr í tilraun sem þeir fengu aldrei
niðurstöðu úr. Á hveiju ári koma
nemendur í framhaldsskólana án
þess að hafa til þess námsgetu eða
nægan undirbúning. Þessum nem-
endum líður illa, þeir eru að fást
við verkefni sem þeir hafa enga
getu til að vinna. Þessir nemendur
trúa því að án stúdentsprófs komist
þeir ekki áfram í lífinu. Stúdents-
próf verður aldrei mælikvarði á
manndóm unglings en ár eftir ár á
skólabekk án þess að árangur sjáist
getur eyðilagt sjálfsvirðingu fólks.
Margar spumingar vakna við að
skoða niðurstöður þessarar rann-
sóknar og enn er langt í land að
mögulegt sé að gera sér raunhæfa
mynd af árangri skólastarfs en von-
andi verður farið hægt í sakirnar
að breyta framhaldsskólum og
reynsla látin ráða framkvæmd en
ekki hugsjónablinda."
Bókastefnan í Gautaborg:
Verður stofnuð frjáls
norræn akademía?
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Bókastefna verður á ný í
Gautaborg dagana 26.-29. sept-
ember. Á bókastefnunni í fyrra
voru íslenskar bókmenntir í önd-
vegi. Nú fer minna fyrir Islandi,
en land og þjóð koma þó við sögu
í ýmsum dagskrárliðum. Sérstök
dagskrá, Fjórir ungir Islending-
ar, verður helguð íslenskum höf-
undum og bókmenntaumræðu á
íslandi.
f fréttatilkynningu frá Bok &
Bibliotek, fyrirtækinu sem sér um
bókastefnuna, segir að bókastefnan
í Gautaborg hafi aukið áhuga
manna á íslandi. Bent er á að Is-
land verði efst á blaði fyrsta dag-
skráratriðis bókastefnunnar sem er
fyrirlestur Lars Lönnroths um þá
gömlu hugmynd að stofna frjálsa
norræna akademíu í Gautaborg. í
fornum íslenskum sögum sé Gauta-
borg lýst sem mikilvægum fundar-
stað konunga Danmerkur, Noregs
og Svíþjóðar.
Háskólinn í Gautaborg á aldaraf-
mæli á þessu ári. Hugmyndin um
fijálsa akademíu kom upphaflega
frá danska skáldinu og lýðháskóla-
frömuðinum Grundtvig, en háskóli
án prófa og einkunna hefur ekki
enn orðið að veruleika. Meðal þeirra
Svía sem lögðu hugmyndinni lið var
skáldið Viktor Rydberg (1828-
1895) sem var aðdáandi norrænnar
goðafræði og orti hinn _ kunna
Gróttasöng sem Magnús Ásgeirs-
son þýddi. Að sögn Lars Lönnroths
gera menn sér enn vonir um fijálsa
norræna akademíu í Gautaborg.
íslendingarnir fjórir sem kynna
verk sín í Gautaborg eru Guðmund-
ur Andri Thorsson, Kristín Ómars-
dóttir, Sjón og Sveinbjörn I. Bald-
vinsson. Orð fyrir þeim hefur Hall-
dór Guðmundsson, útgáfustjóri
Máls og menningar.
Sigurður Pálsson skáld mun
ásamt nokkrum núverandi eða fyrr-'
verandi formönnum norrænna rit-
höfundasambanda ræða um hvern-
ig það er að vera rithöfundur á
útkjálka Evrópu. Ný Evrópa mun
þar koma til tals og áhrif frá ensk-
um, frönskum og þýskúm menning-
arheimi.
Listasafn Gautaborgar, Konst-
hallen, mun sýna íslenska list í öll-
um sýningarsölum sínum meðan á
Sveinbjörn I. Baldvinsson
Wolf Biermann
bókastefnunni stendur. Á vegum
Kjarvalsstaða verður þar sýning á
verkum sex ungra hlutbundinna
málara og myndhöggvara.
íslenskir bókaútgefendur sýna
íslenskar bækur og Norræna húsið
í Reykjavík miðlar upplýsingum um
ísland, en að þessu sinni í sam-
starfi við önnur menningarsetur á
Norðuriöndum.
Væntanlega er hér ekki allt upp
talið sem snýr að íslandi á bóka-
stefnunni.
Mikil áhersla er að vanda á kynn-
ingu norrænna bókmennta, en
bókastefnan er um leið alþjóðleg
og ekki síst evrópsk. Rætt verður
um hvort löndin við Eystrasalt eigi
eitthvað sameiginlegt og hvort Evr-
ópubandalagið muni ganga af nor-
rænni menningu dauðri. Vandi
Austur-Evrópu er meðal hitamála.
Rithöfundar frá Póllandi, Rúm-
eníu og Júgóslavíu eru í hópi gesta.
Frá Þýskalandi koma Wolf Bier-
mann, Sarah Kirch og Stefan
Heym. Erica Jong er einna kunnust
þeirra bandarísku höfunda sem
taka þátt í bókastefnunni. Hún
ætlar að sanna að hún er alvarleg-
ur rithöfundur en ekki bara met-
söluhöfundur „djarfra bóka“, meðal
þeirra skáldsagan Hrædd að fljúga.
Höfundar koma úr ýmsum áttum:
Brasilíu, Mexíkó, Ástralíu og
Filippseyjum.
Viðleitni bókastefnunnar til þess
Erica Jong
að skilja ekki útundan rithöfunda
frá minni málsvæðum kemur m.a.
fram í því að kostur gefst á að hitta
katalónska skáldið Pere Gimferrer.
Hann talar um viðhorf sín til mód-
•ernismans.
Eflaust munu margir telja það
bókastefnunni til tekna að á henni
ríkir töluverð fjölbreytni, bók-
menntir í þrengsta skilningi eru
ekki einráðar. Það er til dæmis
áberandi hve málvísindum, samfé-
lagsumræðu og reyfurum er gert
hátt undir höfði.
Á nýjum degi
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Valgarður Bragason: Glitkorn,
Reykjavík 1991. Mynd: Blinda
gellan. Prentun: Stensill hf.
Lítið ljóðakver, nafnlaust þar til
flett er á fyrstu síðu: Glitkorn. —
Nítján vélrituð ljóð. Þegar lesturinn
hefst gerist eitthvað og þessi fleygu
orð að ekki þurfi að skilja öll ljóð
fremur en málverk — heldur skynja
anda þess og finna til — leitar sér
staðfestingar að lestri loknum.
Þetta eru í ýmsu sérstæð ljóð,
sum torræð, en sýna öll að skáldið
ætlar sér ekki að feta troðnar braut-
ir í ljóðlist. Stundum lítil hryðja er
felur í sér eggvopn sem ógnar en
særir ekki.
Skörp viðhorf til þess brogaða
lífs er leynist á næstu grösum:
/Daníel litli er orðinn stór/farinn
að skína eins og sól./Það var komið
aftan að honum/líkt og hann væri
skotmark tímans,/hann teygði sig
eftir næturskugganum/útum opinn
gluggann/náði taki á halanum á
honum/og þeytti æsku sinni/lengst
út í busk^nn./
Stundum felst auðmýkt í sam-
stillingu orðanna, spurning þess er
veit að hann hefur líka skyldur við
að bjarga heiminum: /Spyr þá sál-
in/er ekki sakleysi barns/til að tá-
rast útaf?/ ... Það er ekki hlaupið
að því að finna sannleikann — og
hvað er sannleikur?
■ í ljóðinu Febrú'dr fléttast raunsæi
og tilgangsleysi saman í sígildum
atvikum: /Hann spáði oft í málin/v-
ið daufa birtu næturmánans./Tón-
listin teygði hann á langinn/og þeg-
ar hann svo sofnaði í gluggakist-
unni/í morgunsárið/ hafði
hann/komist að niðurstöðu,/barna-
legri og fullri af þreytu/sem átti
eftir að verða að engu/næsta dag./
Góðvild og gáski leynast í ljóðinu
Trékonan: /Hún tók í hendur trés-
ins/og dansaði við það/og vafinn í
krónur þess og greinar/sveif hún
um/í stórum faðmi/ . .. Þetta er
með lengri ljóðum í kverinu.
Að mínu mati er hvert ljóð í þessu
litla kveri vel gert og hefur eitthvað
til umhugsunar í hógværð sinni.
Ég trúi að þetta unga skáld verði
ekki mergðinni að bráð, heldur vaxi
í því að magna og egna, koma fram
einarður í orðum, jafnvel þjást í
hreinskilni sinni — en hvika aldrei
frá þeirri lífljómun er hér virðist
eiga djúpan undirtón, sem kjörinn
er til átakaverka.
Það snerti mig óþægilega að
skáld, sem hefur málið á valdi sínu,
skuli ekki sýna því meiri rækt en
svo, að þar megi finna: /og hlustum
á hvorn annan/. Einnig: /um kald-
ann veturinn/. Og negrastelpan er
farinn — dáinn. Kápumynd — útlín-
ur og mannsandlit — höfundar?