Morgunblaðið - 23.06.1991, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. JÚNÍ 1991
21
Frábær frímerkja-
söfn á NORDIU 91
rrímerki
Jón Adalsteinn Jónsson
Þá er komið að geta um þau
íslenzk söfn, sem erlendir safnar-
ar hafa dregið saman og menn
eiga kost á að sjá á NORDIU 91.
I þeim eru margir mjög fágætir
hlutir og póstsögulegir dýrgripir,
sem sjást ekki á hveijum degi.
Eitt safn er í Heiðursdeild
NORDIU 91 og mun vera eitt hið
bezta, ef ekki hið albezta, í eigu
einstaklings nú á dögum. Þetta
safn á Bandaríkjamaður, Gene
Scott að nafni.
í safni Scotts er svo margt
fágætt frímerkjaefni, að menn
verða sjálfir að koma og skoða
það. Fáorð lýsing segir næsta
lítið. í safninu eru t. d. fimm
skildingabréf, þ. e. bréf eða ums-
lög með skildingafrímerkjum á.
Flest slík bréf eru nú í íslenzkum
skjalasöfnum, svo sem sýningar-
gestir geta séð í safni því, sem
sjá má í Opinberu boðsdeildinni
og sýnir allt hið bezta úr innlend-
um skjalasöfnum. í safni Scotts
eru ónotuð skildingafrímerki og
gæði þeirra alveg frábær. Scott
á t.d. heilar arkir af skildinga-
merkjum og margt annað efni frá
tímum elztu frímerkja okkar. Þá
á Scott langstærsta rannsóknar-
safn af í GILDI-útgáfunni frá
1902-03. Ekkert íslenzkt safn i
einkaeign hefur fengið eins há
verðlaun. Það fékk stórt guil og
heiðursverðlaun á HAFNIU 87
og eins stórt gull á LONDON
1990.
í Hefðbundnu deildinni, lands-
flokki, eru fjögur íslenzk söfn,
sem sjálfsagt er að skoða. Danski
læknirinn Ebbe Eldrup sýnir hér
hluta af safni sínu, sem hann
nefnir íslenzk frímerki. Klassísku
útgáfurnar og forfrímerkjatím-
inn. Hér má sjá forfrímerkjabréf
með enskum og dönskum stimpl-
um og eins bréf frá tíma dönsku
póststjórnarinnar 1870 - 72. Þá
eru m.a. tillögur og prófprent af
fyrstu íslenzku frímerkjunum og
þau síðan fullprentuð bæði stök
og í arkarhlutum. Sama gegnir
um þessi merki yfirprentuð og
eins útgáfu Kristjáns IX. Þá eru
í safni þessu mörg umslög og
aðrar póstsendingar með íslenzk-
um og erlendum stimplum. Eldr-
Skildingabréf úr safni Gene Scotts.
up hefur safnað þessu efni á til-
tölulega fáum árum. Þetta safn
hlaut gullverðlaun á NORDIU 90
í Lundi. - Þá er safn Finnans
Lars Trygg, sem hann nefnir ís-
land - sérsafn. - í því eru marg-
ir áhugaverðir hlutir, sem og í
öðrum Islandssöfnum, enda hefur
það fengið gullverðlaun. - Svíinn
Stig Österberg, sýnir safn sitt af
Tveimur kóngum. Er það sérsafn
af þessari útgáfu, sem í eru af-
brigði og svo mismunandi stimpl-
ar. Þá eru í safninu bréf og bréf-
spjöld, sem sýna póstnotkun þess-
ara frímerkja. Þetta safn hefur
áður sézt hér á sýningu, en svo
er langt um liðið, að það hefur
vafalítið tekið breytingum síðan.
- Torben Jensen frá Danmörku
sýnir í þessari deild sérsafn sitt
af merkjum með mynd Kristjáns
X. Er hér sem í öðrum sérsöfnum
tillögur og prófprent merkjanna;
enn fremur plötugallar og ýmis
afbrigði, sem fram hafa komið.
Að sjálfsögðu sýnir Torben svo
notkun þessara frímerkja á bréf-
um. í safninu eru margir sjald-
gæfir hiutir. Þetta safn hefur
hlotið stórt silfur á sýningu er-
lendis.
I póstsögulegri deild eru tvö
söfn um hernaðarpóst á Islandi í
seinni heimsstytjöldinni. Annað
þessara safna á góðkunningi
margra ísl. safnara, George Sic-
kels. Sýnir hann þar margs konar
bréf og stimpla frá póststöðvum
Bandaríkjahers á íslandi. - Sama
má segja um hitt safnið, sem er
í eigu sænsks safnara, sem heitir
Leif Niisson.
í Flugpóstdeild sýnir Banda-
ríkjamaður, Lester Winick, safn
sitt frá upphafi flugferða á ís-
landi. Er þetta mjög gott safn
með mörgum fágætum og óvenju-
legum umslögum frá flugferðum
bæði innanlands og landa í milli.
í svonefndum Norrænum
flokki er örugglega margt for-
vitnilegt að skoða. Hér eru t. d.
mjög góð söfn danskra frímerkja
frá 1851-1905. Sama verður og
sagt um söfn frá öðrum Norður-
löndum. - í Alþjóðlegum flokki
verður einnig margt áhugavert
efni til sýnis, bæði frá mörgum
löndum í Evrópu og svo frá fjar-
lægari stöðum eins og Suður-
Ameríku og Asíu.
Á NORDIU 91 verða skemmti-
leg mótífsöfn. Hér skulu örfá
nefnd. Fyrst verður fyrir sérstætt
og skemmtilegt safn, sem nefnist
Víkingarnir. Er þar rakin saga
víkinganna með frímerkjum og
stimplum á umslögum, sem tengj-
ast þessu efni. Safn þetta á Gunn-
ar Dahlvig, sem nú er formaður
Landssambands sænskra
frímerkjasafnara. Áður hefur
safnið verið á sýningu hér á landi.
- Annar Svíi á þarna safn um
sama efni. - Þá eru söfn, sem
sýna sögu skipanna, sögu fisk-
veiða, sögu Ijósmyndatækninnar,
sögu reiðhjólsins, sögu Rauða
krossins, svo að fátt eitt sé nefnt.
Nú er mál að linni, enda verða
menn að koma og sjá og gefa sér
tíma - og hann góðan - til þess
að kynna sér allt hið margbreyti-
lega efni, sem til sýnis verður.
Tekið skal fram, að aðgangur að
NORDIU 91 er ókeypis, en vönd-
uð sýningarskrá, sem er í tveimur
hlutum, verður þar til sölu.
Málræktarsjóður stofnaður
Stjórn Málræktasjóðs, frá vinstri: Gunnlaugur Ingólfsson, Kristján
Árnason, Baldur Jónsson, Kári Kaaber og Sigrún Helgadóttir.
bregða og svarar fyrir sig fullum
hálsi: „Það hefur engin kona nokk-
urn tímann orðið neitt án þess að
strax hafi komið upp raddir um að
hún hafi sofið hjá hinum og þess-
um“.
Þegar Mitterrand og fleiri héldu
stofnfund Sósíalistaflokksins í
borginni Epernay árið 1971 var
Cresson mætt á staðinn. Á lands-
fundi flokksins 1975 var hún gerð
að talsmanni flokksforystunnar í
æskulýðsmálum. Hún bauð sig
fram í þingkosningum 1978 en
náði ekki kjöri. Það gerði hún aftur
á móti í kosningunum til Evrópu-
þingsins árið 1979. Eftir sigur Mit-
terrands í forsetakosningunum og
Sósíalistaflokksins í þingkosning-
unum árið 1981 var hún svo skipuð
landbúnaðarráðherra.
Því embætti gegndi Cresson til
ársins 1983. Þá varð hún utanríkis-
viðskiptaráðherra (1983-1986) og
síðan ráðherra Evrópumála (1988-
1990). Það fer tvennum sögum af
reynslunni af ráðherrastörfum
Cressons og flestir fyrrum samráð-
herrar hennar bera henni ekkert
allt of vel söguna.
Óvinsæl hjá bændum
og Japönum
Það má vissulega færa rök fyrir
því að störf hennar sem utanríkis-
viðskiptaráðherra hafi frekar þjón-
að hagsmunum fyrirsagnasmiða á
frönskum fjölmiðlum en iðnaði
landsins. Og sem landbúnaðarráð-
herra var hennar helsti árangur að
æsa alla bændur landsins (sem til
að byija með voru ekkert allt of
hrifnir af að láta konu stjórna sér)
upp á móti sér. Sió oft í brýnu
milli „rauðhærða Parísarkvendis-
ins“ og frönsku bændasamtakanna
FNSEA. Þáverandi formaður
bændasamtakanna, Guillaume,
varð síðar landbúnaðarráðherra í
ríkisstjórn Jacques Chiracs. Þegar
fjölmiðlar spurðu hann álits á nýja
forsætisráðherranum svaraði hann:
„Henni tókst að fá allan heiminn
upp á móti sér á átta mánuðum
og verða kveikjan að fjölmennustu
mótmælum sem franskir bændur
hafa nokkurn tímann skipulagt.
Henni tókst það með fjandsamlegri
afstöðu sinni og lítilsvirðingu í garð
viðmælenda. Það mætti halda að
hjá henni hafi árásargirni leyst
skynsemina af hólrni."
Cresson hefur með störfum sín-
um ekki bara skapað sér óvild fran-
skra bænda og fyrrum meðráð-
herra. Það olli miklu írafári í Japan
er ljóst var hver yrði hinn nýi for-
sætisráðherra Frakklands enda
hefur Cresson löngum verið ómyrk
í máli um afstöðu sína í garð Jap-
ana. Hún segir þá ekki fylgja sett-
um reglum í viðskiptalífinu og legg-
ur ríka áherslu á samstöðu Evrópu-
ríkja gegn þeirri hættu sem hún
telur stafa af þeim. Japan sé ríki
sem hafi það að markmiði að leggja
heiminn undir sig. Hefur Cresson
m.a. líkt bókinni „Japan sem getur
sagt nei“ eftir Sony-yfirmanninn
Shintaro Ishikara við rit Adolfs
Hitlers „Mein Kampf“. í ljósi þessa
var eitt neyðariegasta augnablik
ævi Cressons eflaust er Renault-
embættisbifreið hennar fór ekki í
gang er hún eitt sinn hugðist leggja
af stað heim úr móttöku í japanska
sendiráðinu í París.
Þó að opinberlega hafi Japanir
brugðist kurteisislega við emb-
ættistöku hennar leynir sér ekki
að Cresson var ekki þeirra drauma-
kandídat sem forsætisráðherra
Frakklands. Kallaði japanska ut-
anríkisráðuneytið meira að segja
franska sendiherrann til sín og bað
hann um að biðja Cresson um að
draga úr gagnrýni sinni í garð Jap-
ana. í dagblaðinu Asahi Shimbun
birtist skopteikning fyrir skömmu
þar sem franski forsætisráðherrann
situr við borð sem á er mergð tómra
flaskna, veifandi glasi og öskrandi
fúkyrði um Japani. Annar maður
beygir sig að Mitterrand, sem einn-
ig situr við borðið, og spyr: „Er
þessi fyllibytta virkilega forsætis-
ráðherrann?"
Ein af ástæðunum fyrir því að
Cresson sagði af sér sem Evrópu-
málaráðherra í fyrra og hóf þess í
stað störf sem stjórnandi hjá Sc-
hneider-samsteypunni var að hún
taldi iðnaðarráðherrann, Fauroux,
ekki standa sig nógu vel „við-
skiptastríðinu" við Japan. „Ég fer
frekar en að tala fyrir daufum eyr-
um. Frakkland rekur ekki við-
skiptastríðið eins og það ætti að
gera til að styrkja iðnað okkar,“
sagði hún er hún sagði af sér 2.
október sl.
Það gustar óneitanlega um
Cresson og ætlun Mitterrands er
að hún blási nýju lífi í stjórn sósíal-
ista. Til þess að hún fari samt ekki
offari hafa völd efnahagsmálaráð-
herrans Pierre Bérégovoy verið
stóraukin. Hafa fáir ráðherrar í
sögu Frakklands verið jafn valdam-
iklir og hann er nú. Hefur verið
sagt að við stjórn Frakklands
næstu árin eigi Mitterrand að sjá
um hið mikilfenglega, Cresson um
skítverkin og Bérégovoy
viðskiptahliðina.
Mitterrand hefur líka einn mögu-
leika enn til að reyna að tryggja
sigur sósíalista í næstu kosningum.
Fyrir kosningarnar 1986 breytti
hann kosningalögum þannig að
ríkjandi kerfi sem byggði á meiri-
hlutakosningu var afnumið og tek-
in upp hlutfallskosning í staðinn.
Þetta gerði það hins vegar að verk-
um að flokkur hægri öfgamannsins
Jean-Marie Le Pen komst inn á
þing þrátt fyrir mjög lítið fylgi.
Þetta veikti stöðu borgaralegu
flokkanna og dró úr skörpum skil-
um á milli fylkinga á þinginu. Nú
er jafnvel talið hugsanlegt að for-
setinn breyti kerfinu enn einu sinni
þannig að Kommúnistaflokkurinn
og flokkur Græningja myndu
styrkja stöðu sína á franska
þinginu.
ÍSLENSK malnefnd stofnaði
Málræktarsjóð fyrir nokkru.
Markmið sjóðsins er að beita sér
fyrir og styðja hvers konar starf-
semi til eflingar íslenskri tungu
og varðveislu hennar. Eru allir
unnendur íslenskrar tungu og
áhugamenn um íslenska málrækt
hvattir til að leggja í sjóðinn og
gerast stofnendur.
Fram kemur í fréttatilkynningu
frá Málræktarsjóðnum að honum
verður einkum beitt til styrktar
þörfum málræktarverkefnum sem
eiga sér litla von um stuðning úr
öðrum áttum. Meðal verkefna sjóðs-
ins verður að styrkja nýyrða- og
íðorðastarf í landinu, útgáfu orða-
bóka og kennslubóka o. fl.
Höfuðstóll Málræktarsjóðsins á
að verða 100 milljónir króna. Á
stofndegi hafa verið lagðar fram
tæpar 5,4 milljónir króna. Sænska
aRademían reið á vaðið með gjöf
til íslenskrar málnefndar í tilefni
25 ára afmæli nefndarinnar sumar-
ið 1989. Stjórn sjóðsins mun beita
sér fyrir því að safna til hans allt
að 50 milljónum króna frá öðrum
en ríkinu en menntamálaráðherra
mun beita sér fyrir því að íslenska
rfkið leggi fram samsvarandi upp-
hæð af sinni hálfu. Einstaklingar,
samtök, fyrirtæki eða stofnanir,
sem leggja. Málræktarsjóðnum til
fjármuni í einhverri mynd fyrir árs-
lok 1992, teljast til stofnenda.
í stjórn Málræktarsjóðsins eiga
sæti: Baldur Jónsson prófessor, for-
stöðumaður íslenskrar málstöðvar,
sem er formaður sjóðsstjórnar,
Kristján Árnason prófessor, for-
maður Islenskrar málnefndar, og
Sigrún Helgadóttir tölfræðingur,
formaður íðorðanefndar málnefnd-
arinnar. Varamaður er Gunnlaugur
Ingólfsson orðabókarritstjóri, vara-
formaður íslenskrar málnefndar, en
framkvæmdarstjóri Málræktarsjóðs
er Kári Kaaber.
Söfnun til Málræktarsjóðs er
þegar hafin. Tekið er við framlögum
á skrifstofu Islenskrar málstöðvar,
Aragötu 9, 101 Reykjavík.