Morgunblaðið - 23.06.1991, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. JÚNÍ 1991
IMI
i&Hinm
fiiS&i'A'fi'"!'-

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Gorbatsjov snýr við
blaðinu
Vonir um, að umbótaöfl nái
undirtökunum á ný í Sov-
étríkjunum hafa vaxið síðustu
vikur og mánuði. Hörð gagn-
sókn einræðisafla innan Komm-
únistaflokks Sovétríkjanna,
Rauða hersins og KGB undanf-
arna mánuði og misseri gegn
þeirri stefnu til aukins fijáls-
ræðis í þjóðfélagsháttum í Sov-
étríkjunum, sem gætt hefur
síðustu ár virðist hafa runnið
út í sandinn. Tilraunir sömu
afla til þess að koma Boris
Jeltsín á kné fóru út um þúfur
með sigri hans í forsetakosning-
unum í Rússlandi.
Það er erfítt og nánast
ómögulegt að skilja, hvað er að
gerast í valdakerfi Sovétríkj-
anna. Við blasir að þetta
víðfeðma ríki er að liðast í sund-
ur. Jeltsín sagði í ræðu í Banda-
ríkjunum fyrir nokkrum dögum,
að útilokað væri að koma í veg
fyrir, að eitthvert lýðveldanna
yfirgefi sovézka ríkjasamband-
ið. Eystrasaltsríkin hafa ekki
hvikað frá kröfum sínum um
fullt sjálfstæði. Efnahagskerfi
Sovétríkjanna er augljóslega að
hrynja til grunna.
Gorbatsjov, sem óumdeilan-
lega greiddi fyrir því á fyrstu
valdaárum sínum að þróun til
aukins fijálsræðis fengi byr
undir báða vængi, virtist um
skeið ekki tilbúinn til að stíga
skrefið til fulls og raunar hafa
tilhneigingu til þess að snúa til
baka. Hann tók upp aukið sam-
starf við einræðisöflin innan
sovézka valdakerfisins og tók
að mati forystumanna Eystra-
saltsríkjanna fullan þátt í
ákvörðunum um að beita ofbeldi
gegn þessum ríkjum, sem m.a.
leiddi til alvarlegra átaka og
dauðsfalla.
Nú hefur þessi sami maður
snúizt af hörku gegn einræðis-
öflunum og að því er virðist
kúgað þau til hlýðni í bili a.m.k.
Forystumenn stórþjóðanna
þurfa oft að stunda sérkennileg-
an línudans bæði til þess að
halda völdum og ná markmiðum
sínum. Vel má vera að skýra
megi stefnubreytingar Gorb-
atsjovs fram og til baka með
því, að hann þurfi að halla sér
að þessum hagsmunaöflum í
dag og öðrum á morgun. En
skýringin getur líka verið allt
önnur, sem sé sú, að forseti
Sovétríkjanna hafi frá upphafi
miðað stefnu sína í innanlands-
málum við það að fá fjárhags-
legan stuðning frá Vesturlönd-
um til þess að bjarga Sovétríkj-
unum frá efnahagslegu hruni.
Alla vega er ljóst, að Gorb-
atsjov hefur undanfarna mánuði
lagt mikla áherzlu á að fá boð
um að sitja fund leiðtoga helztu
iðnríkja heims. Jafnframt hafa
aðstoðarmenn hans unnið kapp-
samlega að því að afla stuðn-
ings í Bandaríkjunum við nýja
efnahagsstefnu í Sovétríkjun-
um, sem m.a. byggi á veruleg-
um fjárstuðningi frá Vestur-
löndum. Ljóst er, að í þessum
umræðum er rætt um að tengja
slíkan fjárstuðning við stjórn-
arfarslegar umbætur í landinu
og jafnvel, að sá stuðningur
verði veittur í réttu hlutfalli við
framkvæmd þeirra umbóta.
Það er ekki ólíklegt, að þetta
sé skýringin á því, að Gorb-
atsjov hefur nú snúið við blaðinu
á ný, tekið upp aukið samstarf
við umbótaöfl innan Sovétríkj-
anna og sett einræðisöflin út í
kuldann. Að gjörbreyta þjóðfé-
lagskerfi í einu fjölmennasta
ríki heims er svo hrikalegt verk-
efni, að líkurnar á því, að það
mistakist eru margfalt meiri en
líkurnar á því, að það takist.
Hér þarf ekki aðeins að breyta
kerfi heldur hugsunarhætti.
Á Vesturlöndum vega menn
og meta, hvort skynsamlegt sé
og æskilegt að koma Sovétríkj-
unum til aðstoðar. í hvert skipti,
sem ofbeldi er beitt gagnvart
fólki af sovézkum stjórnvöldum
minnkar stuðningur við slíka
aðstoð á Vesturlöndum. Á hitt
er að líta, að Sovétríkin í upp-
lausn og efnahagslegu öng-
þveiti geta skapað hættuástand
fyrir Vesturlönd. Hernaðarleg
átök innan Sovétríkjanna geta
breiðzt út til Vesturlanda og
allsheijar öngþveiti getur leitt
til óstöðvandi flóttamanna-
straums úr austri til vesturs,
sem getur auðveldlega orðið
óviðráðanlegur og lendir fyrst á
fyrrum leppríkjum Sovétmanna,
sem nú standa í harðri baráttu
við að koma fótunum undir sig
eftir áratuga áþján kommún-
ismans.
Af þessum sökum m.a. hníga
sköðanir manna á Vesturlönd-
um frekar að því að veita Sov-
étríkjunum stuðning til þess að
takast á við risavaxinn vanda-
mál, sem við blasa. Sennilega
er það rétt niðurstaða. En eftir
atburði síðustu missera innan
Sovétríkjanna er ástæðulaust
að gera sér of miklar vonir, jafn-
vel þótt Gorbatsjov ráðist þessa
stundina harkalega gegn ein-
ræðisöflunum.
1 prrr við
I .þurfum
ekki annað en fylgjast
með nýjum fjölmiðlum
sem spretta upp eins-
og gorkúlur til að
sannfærast um and-
leg verðmæti eiga undir högg að
sækja. Alþjóðlegar tízkubylgjur
sem krefjast þess allt og allir séu
eins setja helzt mark sitt á þessa
fjölmiðla og slá striki yfir þá við-
leitni náttúrunnar að sérhver ein-
staklingur sé áhugavert, einstætt
tilfelli. Helzt eiga allir að hafa það
sama fyrir stafni, hugsa um það
sama, hlusta á sömu plöturnar,
horfa á sömu myndböndin og lesa
helzt sömu bókina. Hin einstöku
tilfelli eru illa séð. Lífið á helzt að
vera eitt allsheijar prófkjör sem
leitar með æðisgengnu írafári inní
goðsagnir einshyggjunnar. En sr.
Matthías leggur áherzlu á sérleik-
ann sem hann nefnir svo:
sérleik hefir sérhver
sál, þó enginn skilji,
segir hann í Guð, minn Guð, ég
hrópa. Náttúran segir okkur líka
einstök tilfelli beri því vitni að innan
lögmála hennar ríki meira frelsi en
efnishyggjupostularnir héldu fram.
Það er í þessa frelsishyggju sem
fjölbreytnin sækir afl sitt og ódrep-
andi styrk. Og hún hlýtur að vera
aðalsmerki þess eftirsótta samfé-
lags sem okkur dreymir um og
gæti kannski einhvern
tíma orðið að veru-
leika. Slíkt þjóðfélag
hlýtur þó að lúta
ákveðnum lögum
einsog náttúran sjálf.
Slíkt þjóðfélag hlýtur
að vera til; einhvers staðar bak við
fjöllin. Við erum á réttri leið meðan
við trúum því, þráttfyrir allt.
IfTO MAÐURINN ER EKKI
lt)C3«alltof vel hannaður og
það er missmíð á ferð hans inní
áfangann mikla, dauðann. Maður-
inn er sjálfum sér ofviða. Og sjaldn-
ast hann komi heilskinnaður úr
þessu ferðalagi. Við erum fædd í
fjötrum þeirrar vitneskju að okkur
er markaður óumflýjanlegur far-
vegur um heldur kaldranalegt
hijóstur. Maðurinn ræður ekki við
það sem á hann er lagt, þráttfyrir
listræna hæfileika og viðamikla
þekkingu. Ferðinni er auk þess heit-
ið í áfangastað sem náttúran hefur
valið okkur einsog öðrum dýrum
án þess þó við höfum neinn sér-
stakan áhuga á þessum leiðarenda.
Við megum raunar ekki til dauðans
hugsa. Þessi endastöð alls jarðlífs
er okkur sízt af öllu neitt takmark
og helzt vildum við losna við óvissu
dauðans.
Þannig er maðurinn ekki fæddur
fijáls. Hann er fangi eigin takmark-
ana, fjötraður óumflýjanlegum lög-
málum náttúrunnar. Samt er sú trú
manninum inngróin frá alda öðli
dauðinn geti leyst fjötrana. Hann
hafi lyklavöldin að einhveiju óskil-
greinanlegu frelsi sem er okkur
eftirsóknarvert. En það er þá oftar-
en ekki frelsi óttans og óvissunnar.
Samt er þetta frelsi líknandi von
andspænis því sem ekki verður und-
an komizt og sízt af öllu eftirsókn-
arvert markmið, eins illa og við
erum í stakk búin til að deyja. En
þó erum við kannski öllu ver undir
það búin að lifa.
Við, þessi hálfskapaða skepna,
þessi grimmd í guðlegum eldi.
Þrátt fyrir allt þetta hefur R.L.
Stevenson sagt í The Amateur
Emigrant sem fjallar um ferðalag
hans frá Skotlandi vestur um haf
náttúran sé góður leiðsögumaður
gegnum lífið og Voltaire segir í
Orðabók heimspekinnar það sé
adáunarvert hvað öllu sé vel fyrir
komið á jörðinni og hugvitið að
baki sköpunarinnar óviðjafnanlegt.
En maðurinn Iifír í fjölbreytilegri
veröld en skordýrið. Engir tveir
menn eru eins, en skordýrin virðast
öll eins og þau eru öll sífelldlega
að bisa við það sama. Lævirkinn
hefur sungið sömu fimm nótumar
í þúsundir ára, segir Willa Cather
í 0, Pioneers. Maðurinn á fleiri tóna,
hann leikur á fleiri strengi þótt
hann sé einatt harla líkur býflugum
eða maurum.
M.
(meira næsta sunnudag.)
HELGI
spjall
Skoðanakönnun sú, sem Fé-
lagsvísindastofnun Há-
skólans hefur gert fyrir
Morgunblaðið um afstöðu
fólks til ýmissa þátta fisk-
veiðistefnunnar hefur að
vonum vakið þjóðarat-
hygli. Niðurstöður hennar
eru svo afgerandi, að ekki verður fram
hjá þeim horft við þá endurskoðun núver-
andi laga um fiskveiðistjórnun, sem á að
vera lokið eftir eitt og hálft ár.
Tilraunir til þess að varpa rýrð á vinnu-
brögð Félagsvísindastofnunar eru dæmdar
til þess að mistakast. Hér er um mjög
vandaða könnun að ræða, sem hefur verið
undirbúin mjög rækilega og framkvæmd
á þann veg, að niðurstöður hennar verða
ekki dregnar í efa á þeim forsendum.
Úrtakið var 1.500 manns á aldrinum 18
til 75 ára og fengust svör frá 1.040 manns
eða tæplega 70% svarhlutfall. Það er mat
Félagsvísindastofnunar, að fullnægjandi
samræmi sé á milli skiptingar úrtaksins
og þjóðarinnar allrar eftir aldri, kyni og
búsetu.
Sú niðurstaða, að yfirgnæfandi meiri-
hluti þjóðarinnar eða rúmlega 95% þeiira,
sem afstöðu tóku, sé hlynntur því, að
fiskimiðin teljist sameign þjóðarinnar,
kemur tæpast nokkrum á óvart. Víðtæk
samstaða hefur verið milli allra stjórnmála-
flokka og hagsmunaaðila um núgildandi
lagaákvæði um sameign þjóðarinnar á
fiskimiðunum og mátti fyrirfram ætla, að
niðurstöður skoðanakönnunarinnar endur-
spegluðu þá almennu samstöðu, sem og
varð.
Hins vegar hafa svör við spurningu um
það, hvort veita eigi útgerðarmönnum
veiðiheimildir án endurgjalds eða hvort
þeir eigi að greiða eitthvert gjald í sameig-
inlegan sjóð fyrir veiðiheimildirnar áreið-
anlega komið mörgum á óvart. En þar
varð niðurstaðan sú, að 66,8% þeirra, sem
afstöðu tóku eru fylgjandi gjaldi en 25,7%
eru andvígir gjaldi. Um þennan lykilþátt
fiskveiðistefnunnar hafa geisað harðar
deilur, árum, misserum og mánuðum sam-
an. Skoðanakannanir, sem gerðar hafa
verið um þetta efni á fýrri stigum hafa
sýnt allt aðra niðurstöðu og stjórnmála-
flokkar hafa verið tregir til að kveða upp
úr um afstöðu sína til málsins, ef Alþýðu-
flokkurinn er undanskilinn. Talsmenn
hagsmunasamtaka útgerðarinnar hafa
barizt hart gegn öllum hugmyndum um
endurgjald fyrir veiðiréttinn og talið slíkar
hugmyndir jafngilda nýrri skattheimtu á
útgerðina eða jafnvel á Iandsbyggðina.
Ef marka má fyrri kannanir um þetta
efni verður að telja, að umræður undan-
farna mánuði hafi smátt og smátt opnað
augu fólks fyrir því um hvers konar stór-
mál hér er að ræða og að aukin þekking
og skilningur á kjarna þessa máls, sem
Davíð Oddsson, forsætisráðherra, orðaði
einstaklega vel í kosningabaráttunni, þeg-
ar hann ræddi nauðsyn þess að gera laga-
ákvæði um sameign þjóðarinnar á fískimið-
unum virkari, hafi orðið til þess að beina
skoðunum kjósenda í þennan farveg.
Það er afar fróðlegt að skoða sundur-
greiningu Félagsvísindastofnunar á svör-
um við þessari spurningu, eftir kyni, aldri,
búsetu, stétt, atvinnugrein og flokkum.
Þar kemur glögglega fram, að það er ein-
ungis meðal sjómanna og þeirra, sem vinna
við sjávarútveg almennt, sem meiri stuðn-
ingur er við endurgjaldslausar veiðiheim-
ildir. Þó má litlu muna, þegar svarendur
eru sundurgreindir eftir atvinnugreinum
en í sjávarútvegi vilja 44,7% veiðiheimildir
án endurgjalds, en 43,5% veiðiheimildir
gegn gjaldi. Hins vegar er munurinn meiri
meðal sjómanna, en þar vilja 55,8% endur-
gjaldslausar heimildir en 32,6% vilja að
útgerðarmenn greiði gjald.
I öllum stjórnmálaflokkum er yfirgnæf-
andi stuðningur við gjaldtöku, mestur í
Alþýðuflokki en minnstur í Framsóknar-
flokki, þar sem 62,2% vilja gjaldtöku. Þessi
niðurstaða kemur ekki á óvart. Halldór
Ásgrímsson, varaformaður Framsóknar-
flokksins og fyrrverandi sjávarútvegsráð-
herra, hefur verið harðasti talsmaður nú-
verandi kvótakerfis en Alþýðuflokkurinn
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 22. júní
sá stjórnmálaflokka, sem hefur gengið
fram fyrir skjöldu og gert gjaldtöku að
stefnumáli sínu. Hins vegar er það um-
hugsunarefni fyrir Sjálfstæðisflokkinn,
sem ekki var tilbúinn til þess á landsfundi
í febrúar að taka skýra afstöðu til máls-
ins, að 64,7% fylgismanna flokksins eru
fylgjandi gjaldtöku.
Ymsir aðrir þættir í þessari könnun
veita mikilsverðar upplýsingar um afstöðu
fólks. Þannig er t.d. athyglisvert að sjá
hve mikill stuðningur er við byggðakvóta,
þ.e. að einstökum byggðarlögum verði
tryggð lágmarkshlutdeild í veiðiheimildum.
Þá er ljóst, að fólk vill ekki binda veiðiheim-
ildirnar til langs tíma og yfirgnæfandi
meirihluti þeirra, sem svöruðu eða 86,9%
eru andvígir því, að útgerðarmenn og eig-
endur fiskiskipa geti hagnast á sölu veiði-
kvóta, sem þeim hefur verið úthlutað án
endurgjalds. Þá fer ekki á milli mála, að
fólk hefur áhyggjur af því, að fiskvinnslan
fái ekki nægilegt hráefni til vinnslu. Loks
kemur hugur þjó'ðarinnar til sjómanna vel
fram í þeim mikla stuðningi, sem bersýni-
lega er við sérstakan sjómannafrádrátt til
skatts. í
Skoðanakönnun er að sjálfsögðu ein-
ungis könnun á viðhorfi þeirra, sem spurð-
ir eru. Hins vegar er komin það mikil
reynsla á skoðanakannanir hér, að ljóst
er, að niðurstöður þeirra gefa mjög stérka
og skýra vísbendingu um afstöðu fólks til
manna, flokka og málefna. Þess vegna
komast stjórnmálaflokkar og hagsmuna-
samtök ekki hjá því að horfast í augu við
þessar niðurstöður og taka tillit til þeirra.
Hér er óumdeilanlega um stærsta fram-
tíðarmál þessarar þjóðar að ræða. Niður-
stöður þessarar könnunar sýna, svo ekki
verður um deilt, að þjóðin er ekki reiðubú-
in til að afhenda fámennum hópi útgerðar-
manna fiskimiðin til eignar, eins og nú er
að gerast.
Ef hagsmunasamtök útgerðarinnar
halda áfram að beija hausnum við steininn
og beita þrýstingi á stjórnvöld, alþingis-
menn og stjórnmálaflokka til þess að koma
í veg fyrir eðlilega niðurstöðu í þeirri end-
urskoðun, sem senn á að hefjast á núgild-
andi lögum um fiskveiðistjórnun, er ekki
um annað að ræða en leggja þetta stór-
mál fyrir þjóðina í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Væntanlega dregur enginn í efa rétt þjóð-
arinnar sjálfrar til þess að taka ákvörðun
um þetta mál - eða hvað?
Viðbrögð
hagsmuna-
samtaka
FYRSTU VIÐ-
brögð Kristjáns
Ragnarssonar,
formanns Lands-
sambands ísl. út-
vegsmanna, lofa
hins vegar ekki góðu og benda til þess,
að hann muni beijast með öllum hugsan-
legum ráðum gegn því, að útgerðin greiði
eitthvert endurgjald fyrir réttinn til þess
að nýta þá takmörkuðu auðlind, sem
fiskimiðin við ísland eru orðin.
í hádegisfréttum Ríkisútvarpsins í gær,
föstudag, hafði formaður LÍU efnislega
uppi eftirfarandi athugasemdir við niður-
stöður könnunar Félagsvísindastofnunar:
í fyrsta lagi eru spumingarnar neikvæðar
og mpta svörin, sagði Kristján Ragnars-
son. í öðru lagi eru þær í anda ritstjóra
Morgunblaðsins, sem hafa haldið uppi
miklu áróðursstríði með neikvæðri umfjöll-
un og kynt undir hugmyndir fólks um auð
í annars garði. í þriðja lagi hefur Morgun-
blaðið að mati Kristjáns Ragnarssonar
rekið áróður gegn sjávarútveginum og
ekki séð eða viljað sjá þau markmið, sem
atvinnugreinin hefur sett sér. í fjórða lagi
þekkist það hvergi í heiminum, að útgerð:
ir borgi fyrir rétt til þess að veiða fisk. í
fimmta lagi er íslenzk útgerð að keppa
við ríkisstyrktar útgerðir í öðrum löndum.
í sjötta lagi er Evrópubandalagið að kaupa
upp veiðiheimildir fyrir milljarða og af-
henda fiskimönnum sínum endurgjalds-
laust. í sjöunda lagi vilja íslenzkir útgerð-
armenn bæta þessa starfsemi með því að
færa veiðiheimildir á milli skipa með já-
kvæðu viðhorfi.
Ástæða er til að ijalla nokkuð um þessi
fyrstu viðbrögð Kristjáns Ragnarssonar,
sem hann endurtekur að mestu leyti í sam-
tali við Morgunblaðið í dag, laugardag.
Um þá röksemd formanns LIÚ, að spurn-
ingar Félagsvísindastofnunar séu nei-
kvæðar og móti svörin er það að segja,
að þessar spumingar eru birtar orðréttar
í Morgunblaðinu í gær, föstudag. Hver og
einn lesandi getur kynnt sér þær og lagt
eigið mat á það, hvort spurningarnar era
neikvæðar og orðaðar á þann veg, að þær
móti svör þátttakenda í þessari könnun.
Stefán Ólafsson, forstöðumaður Félags-
vísindastofnunar segir um þessa ásökun
Kristjáns Ragnarssonar í samtali við Morg-
unblaðið í dag, laugardag: „Það er alvana-
legt, að hagsmunaaðilar ráðist að sendi-
boðum, sem færa þeim ill tíðindi. Við könn-
umst mæta vel við það, þegar sömu menn-
irnir kunna sér vart læti, þegar niðurstöð-
ur kannana henta þeim vel, en finna þeim
hins vegar allt til foráttu, þegar á hinn
veginn fer. Þá er gjarnan reynt að gera
könnunaraðila og vinnubrögð þeirra tor-
tryggileg og þeir vændir um hlutdrægni.
Spurningarnar í þessari könnun voru
samdar af starfsfólki Félagsvísindastofn-
unar með það markmið í huga að fá fram
sjónarmið almennings til nokkurra helztu
atriðanna í þeirri umræðu, sem verið hefur
um sjávarútvegsmál í þjóðfélaginu að und-
anförnu. Spumingarnar eru allmargar og
reynt að hafa sérhveija þeirra þannig, að
enginn færi í grafgötur um, hvert við-
fangsefni var hveiju sinni. Þannig ^ar
reynt að tryggja, að spurningarnar væru
skýrar og svarendum fullljóst, hveiju þeir
væru að svara. Meginstyrkleiki þessarar
könnunar felst í því, að spurt er mjög ítar-
lega um sjávarútvegsmál en ekki á al-
mennum eða tvíræðum nótum. Niðurstöð-
umar eru því vel til þess fallnar að sýna
innlegg almennings í umræðuna um sjáv-
arútvegsmál. Það er auðvitað hægt að búa
til spurningar, sem eru leiðandi og vill-
andi, en þegar könnunaraðilar birta þær
orðrétt, þá leynir sér aldrei, ef um slikt
er að ræða.“
Önnur röksemd formanns LÍÚ er sú,
að Morgunblaðið hafi haldið uppi áróðurs-
stríði í þessu máli með neikvæðri umfjöllun
og kynnt undir hugmyndir fólks um auð
í annars garði. Þetta er auðvitað alrangt.
Morgunblaðið hefur ekki haldið uppi áróð-
ursstríði en hins vegar hefur blaðið lagt
rika áherzlu á það undanfarna mánuði og
misseri að upplýsa fólk um hvað fiskveiði-
málin snúast. Morgunblaðið hefur verið
opinn vettvangur fyrir almenn skoðana-
skipti um þetta stórmál og í blaðinu hafa
birzt greinar, viðtöl og annað efni úr öllum
áttum um fiskveiðistefnuna, þar sem hin-
um ýmsu sjónarmiðum hefur verið gert
jafnhátt undir höfði. Blaðið sjálft hefur
mótað grundvallarstefnu í málinu af sinni
hálfu í ritstjórnargreinum, þ.e. forystu-
greinum og Reykjavíkurbréfi, þar sem
ekki hefur verið gengið lengra en svo að
hvetja til þess að einhvers konar endur-
gjald komi fyrir réttinn til þess að nýta
fiskimiðin. Morgunblaðið hefur hins vegar
ekki tekið undir hugmyndir um uppboð á
veiðileyfum eða að auðlindaskattur verði
tekinn upp. Þá hefur Morgunblaðið lagt
áherzlu á, að endurgjald fyrir veiðiréttinn
eigi ekki að ganga til þess að standa und-
ir hallarekstri ríkissjóðs og verða þannig
enn ein skattlagning hins opinbera. Sá sem
þolir ekki slíkar opinberar umræður um
stærsta mál íslenzku þjóðarinnar nú um
stundar og telur, að í þeim felist „áróð-
ursstríð“ og „neikvæð umfjöllun“, sem
kyndi undir hugmyndir fólks um „auð í
annars garði“, þolir einfaldlega engar at-
hugasemdir við eigin skoðanir.
Sú staðhæfing Kristjáns Ragnarssonar,
að Morgunblaðið hafi rekið áróður gegn
sjávarútveginum sem atvinnugrein og að
blaðið sjái ekki eða vilji ekki sjá markmið
atvinnugreinarinnar með kvótakerfinu er
líklega sú ósanngjarnasta í garð blaðsins,
sem hann hefur sett fram. Sannleikurinn
er auðvitað sá, að Morgunblaðið hefur
áratugum saman lagt rnikla áherzlu á
umfíöllun um málefni sjávarútvegsins, eins
og eðlilegt er, þar sem líf fólksins í þessu
landi snýst um fisk. í langflestum tilfellum
hafá leiðir blaðsins og þessarar atvinnu-
greinar legið saman, þegar um mestu
hagsmunamál sjávarútvegsins hefur verið
að ræða. Það er t.d. augljóst, þegar mál-
flutningur talsmanna sjávarátvegsins og
Morgunblaðsins um afstöðuna til viðræðna
Evrópubandalagsins og EFTA er skoðað-
ur, að þessir aðilar, sjávarútvegurinn og
Morgunblaðið hafa átt mikla samleið í því
mikilvæga máli. Þá hafa skoðanir Morgun-
blaðsins og talsmanna sjávarútvegsins um
nauðsyn fækkunar fiskiskipa og fækkunar
fiskvinnslustöðva til þess að auka hagræð-
ingu í atvinnugreininni farið mjög saman
um langt árabil. Sjávarútvegurinn hefur
því átt hauk í horni, þar sem Morgunblað-
ið er. Nýr þáttur í útgáfustarfsemi Morg-
unblaðsins, sem hófst sl. haust með viku-
legri útgáfu á sérblaði um sjávarútveg,
Úr verinu, mun áreiðanlega eiga mikinn
þátt í að efla skilning þess hluta þjóðarinn-
ar, sem starfar ekki lengur í beinum
tengslum við sjávarútveginn - og það er
býsna stór hópur nú orðið - á þýðingu
þessarar atvinnugreinar fyrir þjóðarbú-
skap okkar. Ásakanir á hendur blaðinu
um áróður gegn þessari höfuðatvinnugrein
landsmanna eru því fáránlegar og fjar-
stæðukenndar.
Kristján Ragnarsson segir, að það þekk-
ist hvergi í heiminum, að útgerðir borgi
fyrir leyfi til að veiða fisk. í þessum efnum
er á það að líta að varla er til sú þjóð í
heiminum, sem býr við sömu aðstæður og
við, annars vegar að afkoma þjóðarinnar
byggist nánast algerlega á sjávarútvegi
og hins vegar, að þessi auðlind er skyndi-
lega orðinn takmarkaðri en hún hefur
áður verið talinn vera, þótt að vísu séu
nú að heflast fróðleg skoðanaskipti um
rannsóknir á fiskistofnum og gildi þeirra.
Við búum því við sérstöðu að þessu leyti
og sú röksemd hefur í sjálfu sér enga
þýðingu, áð slík gjaldtaka tíðkist hvergi.
En að öðru leyti er rétt að upplýsa Krist-
ján Ragnarsson um, að umræður af þessu
tagi eru að heijast í Bandaríkjunum á
svipuðum nótum og hér og fram hafa
komið í því heimsþekkta dagblaði The New
York Times, ákaflega svipuð sjónarmið og
Morgunblaðið hefur haldið fram hér, þótt
ekki séu allir á eitt sáttir þar vestra frek-
ar en hér.
Þá beitir Kristján Ragnarsson þeim rök-
semdum gegn gjaldtöku af sjávarútvegin-
um, að útgerðin hér keppi við ríkisstyrkta
útgerð á fískmörkuðunum og að Evrópu-
bandalagið kaupi upp veiðiheimildir hvar
sem því verður við komið og afhendi út-
gerðarmönnum endurgjaldslaust. Hér er
einfaldlega engu saman að jafna. Fiskveið-
ar eru minni háttar atvinnugrein í flestum
þeim löndum, sem um er að ræða, þegar
litið er á þær, sem þátt í þjóðarbúskap
þessara landa. Þótt ríkisstjórnir þessara
landa telji sér nauðsynlegt að halda sjávar-
útvegi uppi af pólitískum ástæðum með
styrkjum getur það ekki á nokkurn hátt
snert þessar umræður hér eða komið þeim
við á einn eða annan veg. Ef staðan væri
sú, að við gætum ekki selt okkar fisk af
þessum ástæðum væri tilefni til þess að
ræða þetta á öðram forsendum en svo er
ekki. Eftirspurn eftir fiski er svo mikil,
að við getum ekki annað henni. Hins veg-
ar hljótum við að leggja áherzlu á það í
alþjóðlegu samstarfi m.a. á vettvangi Evr-
ópuríkjanna að tryggja jafnstöðu atvinnu-
greina að þessu leyti, en það getur ekki
orðið röksemd gegn gjaldtöku hér við þær
sérstöku aðstæður, sem ríkja í okkar þjóð-
félagi. Um fískveiðistefnu Evrópubanda-
lagsins sjálfs og veiðiheimildakaup þess
er það eitt að segja, að EB er langt á
eftir okkur í fiskveiðimálum og fiskvernd-
unarmálum og líklegra að bandalagið eigi
eftir að fylgja í fótspor okkar á næstu
árum en hitt að við fylgjum þeim. Væntan-
lega er Kristján Ragnarsson sammála
Morgunblaðinu um þetta.
Um síðustu röksemd formanns LÍÚ, sem
vitnað var til hér að framan, að útgerðar-
menn vilji stuðla að umbótum í atvinnu-
greininni er það að segja, að Morgunblað-
ið dregur alls ekki í efa þann góða vilja
manna í sjávarútvegi. Margt hefur verið
gert á undanförnum árum og margt á
eftir að gerast í þeim efnum. Um höfuð-
markmiðin í því þ.e. aukna hagræðingu
með fækkun fiskiskipa og fækkun fisk-
verkúnarstöðva era Morgunblaðið og hags-
munasamtök í sjávarátvegi sammála. En
spurningin um gjaldtöku fyrir veiðiréttinn
snýst um annað. Hún snýst um það grund-
vallaratriði, að ekki er hægt að afhenda
fámennum hópi manna höfuð auðlind
íslenzku þjóðarinnar, sem hún lögum sam-
kvæmt á, fyrir ekki neitt. Um leið og út-
gerðarmenn verða tilbúnir til þess að ræða
þetta mál á skynsamlegum grandvelli og
fallast á þessi grundvallarsjónarmið munu
þeir mæta skilningi, þegar að því kemur
að útfæra þá meginstefnu í smáatriðum.
í SAMTALI VIÐ
Morgunblaðið í
dag, laugardag,
drepur Guðjón A.
Kristjánsson, for-
maður Farmanna-
og fiskimannasam-
bandsins og fyrsti
varaþingmaður Sjálfstæðisflokksins fyrir
Vestfjarðakjördæmi á lykilatriði í því,
hvers vegna umræður og skoðanir fólks
hafa fallið í þann farveg, sem skoðana-
könnun Félagsvísindastofnunar sýnir. Þar
á Morgunblaðið nefnilega ekki stærstan
hlut að máli, heldur útgerðarmennirnir
sjálfir! Guðjón A. Kristjánsson segir:
„ ... en ég hef orðið var við það í umræð-
unni, að skoðanir hafa verið að mótast á
þennan veg, bæði meðal landverkafólks
og sjómanna. Ef útgerðarmenn átta sig
ekki á því, að þeir geta ekki selt kvótann
eingöngu til frádráttar og hagsbóta fyrir
sig sjálfa, þá byggir enginn eins mikið upp
umræðu um auðlindaskatt og einmitt þeir
sjálfir ... Þeir hafa gert það með því að
vera með þessi viðskipti sín í milli, sem
til dæmis hafa verið algjörlega andstæð
skoðunum sjómanna, sem hafa hafnað
því, að menn geti selt kvóta fram og til
baka, þó þeir hafi ekki hafnað því að
menn gætu skipt á jöfnu hvað varðar teg-
undir ... Öll þessi umræða hefur vakið upp
spurningar um það, hvers vegna í ósköpun-
um útgerðaraðilar eigi að geta verzlað
með fisk og notað hann til frádráttar í
öllum skattaliðum en hann komi hins veg-
ar hvergi til tekna nema einungis fyrir þá
sjálfa til hagræðingar. Þess vegna segi ég,
að engir hafi staðið jafn mikið í því og
útgerðarmenn að móta umræðuna um
auðlindaskatt og styrkja hana á allan
hátt.“
Annar forystumaður Sjálfstæðismanna
í sjávarátvegi, Arnar Sigurmundsson, for-
maður Samtaka fiskvinnslustöðva, gerir
sér líka glögga grein fyrir öðram þætti,
sem áreiðanlega hefur opnað augu fólks
fyrir því, sem er að gerast varðandi fiskim-
iðin, en hann segir í samtali við Morgun-
blaðið í dag, laugardag: „ ... ég held til
dæmis, að allar umræðurnar í fyrra um
trillubátakvótana og allt það hafi haft ótrú-
lega mikil áhrif.“ Þetta er laukrétt hjá
Arnari Sigurmundssyni. Þegar menn fóra
að hagnast um milljónir á sölu á trillum
vegna kvótans fór almenningur að gera
sér grein fyrir því hvað var að gerast í
sjávarútveginum.
Einari Oddi Kristjánssyni, formanni
Vinnuveitendasambands Islands og út-
gerðarmanni á Flateyri er tamt að tala
um grín og ragl í þessum efnum , eins
og glögglega kemur fram í umsögn hans
í Morgunblaðinu í dag, laugardag. Fyrir
nokkrum misseram hélt Einar Oddur
Kristjánsson ræðu í Bandaríkjunum, þar
sem haiin fjallaði um málefni sjávarátvegs-
ins á íslandi og lýsti m.a. stuðningi við
greiðslur af hálfu útgerðarinnar. Til þess-
arar ræðu er hægt að vitna, ef nauðsyn
krefur en þá var hvorki um að ræða “grín“
eða „ragl“ í huga formanns VSÍ.
Niðurstöður skoðanakönnunar Fé-
lagsvísindastofnunar hafa orðið til þess
að skýra afstöðu þjóðarinnar til þessa stór-
máls mjög. Það er óhjákvæmilegt fyrir
ríkisstjórnina og stjórnarflokkana að taka
mið af þessum niðurstöðum í þeirri endur-
skoðun fiskveiðistefnunnar, sem fyrir dyr-
um stendur.
Þáttur út-
gerðar-
manna
sjálfra
„En spurningin
um gjaldtöku fyr-
ir veiðiréttinn
snýst um annað.
Hún snýst um það
grundvallaratr-
iði, að ekki er
hægt að afhenda
fámennum hópi
manna höfuð auð-
lind íslenzku þjóð-
arinnar, sem hún
lögum samkvæmt
á, fyrir ekki neitt.
Um leið og út-
gerðarmenn
verða tilbúnir til
þess að ræða
þetta mál á skyn-
samlegum grund-
velli og fallast á
þessi grundvallar-
sjónarmið munu
þeir mæta skiln-
ingi, þegar að því
kemur að útfæra
þá meginstefnu í
smáatriðum.“