Morgunblaðið - 16.07.1991, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. JULl 1991
Fundur leiðtoga sjö helstu iðnríkja heims:
U mbótaáætlun Gorb-
atsjovs sætir gagnrýni
London. Reuter, The Daily Telegraph.
ÁÆTLUN Míkhaíls Gorbatsjovs, forseta Sovétríkjanna, um umbætur
í sovéskum efnahagsmálum, sem hann hefur mótað fyrir leiðtoga-
fund sjö helstu iðnríkja heims hefur hlotið misjafnar viðtökur. Eru
Bandaríkjamenn, Bretar og Japanir þeirrar skoðunar að áætlunin
sé óljós og gangi að því er virðist of skammt. ítalir, Þjóðverjar,
Kanadamenn og Frakkar eru hins vegar mun jákvæðari í garð áætl-
unar Gorbatsjovs.
Gorbatsjov sendi leiðtogum
ríkjanna sjö tillögur sínar á 23 bls.
í síðustu viku. Bréfið hefur ekki
verið birt opinberlega en glefsur
úr því eru þó kunnar. Gert er ráð
fyrir einkavæðingu ríkisfyrirtækja,
verðlagning verður gefin fijáls og
frjálst flæði vinnuafls og ijármagns
heimilað. Sovétleiðtoginn hvetur
Vesturlönd til að létta skuldabyrði
Sovétríkjanna og þar er gert ráð
fyrir miklum erlendum fjárfesting-
um í olíu- og gasframleiðslu og í
matvæla- og hátækniiðnaði. Jafn-
framt er farið fram á aðstoð vest-
rænna ríkja við að breyta sovéskum
hergagnaverksmiðjum í þá veru að
þar verði framleiddar neytendavör-
ur. Sovétmenn segja að 80% sov-
éskra hergagnaverksmiðja verði
breytt að meira eða minna leyti.
Ennfremur fer Gorbatsjov fram á
að Vesturlönd greiði fyrir innflutn-
ingi neysluvöru til Sovétríkjanna á
meðan vöruverð er leiðrétt, þ.e.
dregið úr niðurgreiðslum. Hinu
breytta verðmyndunarkerfi tengist
svo sú fyrirætlan að gera rúbluna
gjaldgenga á alþjóðamarkaði.
Upphaflega var talið að sú áætl-
un sem kynnt yrði leiðtogum iðn-
ríkjanna sjö í London yrði runnin
undan rifjum sovéska hagfræðings-
ins, Grígoríjs Javlínskíjs, og starfs-
bræðra hans við Harvard-háskóla í
Bandaríkjunum. Sovéskir heimild-
armenn breska dagblaðsins The
Daily Telegraph segja hins vegar
að Javlínskíj sé ósáttur við hug-
myndir Gorbatsjovs og hafi m.a.
þess vegna hætt við að vera í sov-
ésku sendinefndinni sem kemur til
Lundúna í dag.
Vítalíj ígnatenkó, talsmaður
Gorbatsjovs, sagði á blaðamanna-
fundi að sovéska sendinefndin væri
mjög undrandi á blaðafregnum þess
efnis að efnahagsáætlunin gengi
ekki nægilega langt í áttina að
markaðshagkerfi. „Ég hef það á
tilfinningunni að starfssystkin mín
á vestrænum fjölmiðlupi hafi ekki
séð áætlunina," sagði ígnatenkó.
Aðstoðarutanríkisráðherra Sov-
étríkjanna-, Vladímír Sjerbakov,
sagði á sama blaðamannafundi að
sér virtist sem þeir háttsettu emb-
ættismenn sem væru að undirbúa
fundinn skildu ekki sovésk málefni.
Gróðurhúsaáhrifin:
Afstaða Bandaríkja
stjórnar gagnrýnd
Washington. Reuter.
Þjóðhátíðardagur Frakka, Bastilludagurinn, var í fyrradag, 14. júlí,
og var að venju mest um að vera í París. Var myndin tekin á flugelda-
sýningu, sem efnt var til um kvöldið, og það er sjálfur Eiffelturninn,
sem ber við himin í forgrunninum.
# Reuter
Bastilludagur
MICHAEL Heseltine, umhverfisráðherra Bretlands, hefur sent bréf
til Johns Sununus, skrifstofustjóra Hvíta hússins í Washington, þar
sem hann gagnrýnir afstöðu Bandaríkjastjórnar til aðgerða vegna
hugsanlegra hitabreytinga í heiminum af völdum koltvísýringsmeng-
unar í andrúmsloftinu.
Líkur á að START-samn
ingur verði samþykktur
Lundúnum. Reuter.
Bandaríska dagblaðið Washingt-
on Post skýrði frá því á sunnudag
að embættismenn breska umhve^f-
isráðuneytisins hefðu staðfest frétt
í Lundúnablaðinu Times um að
Heseltine hefði viðhaft „óvenju hörð
orð“ í bréfi sínu.
Washington Post segir að bréfíð
bendi til verulegrar stefnubreyting-
ar af hálfu bresku stjómarinnar
hvað varðar aðgerðir til að stemma
stigu við mengun sem kynni að
hafa hitabreytingar í heiminum í
för með sér. Búist er við að breska
stjórnin hverfi frá þeirri reglu
stjómar Margaret Thatcher, fyrr-
verandi forsætisráðherra, að styðja
afstöðu Bandaríkjastjórnar í þessu
máli á alþjóðlegum ráðstefnum.
Ræða, sem John Major, forsætis-
ráðherra Bretlands, hélt á mánudag
í síðustu viku, rennir einnig stoðum
undir slíkar vangaveltur. Þar hvatti
Major Bandaríkjastjórn til að fara
að dæmi Breta og takmarka meng-
un af völdum koltvísýrings, sem
gæti valdið gróðurhúsaáhrifunum
svokölluðu og hækkandi hita á jörð-
inni. Major benti jafnframt á að 23%
mengunarinnar koma frá Banda-
ríkjunum.
LÍKLEGT er að George Bush
Bandaríkjaforseti og Míkhaíl
Gorbatsjov Sovétforseti leggi
blessun sína yfir samning um
fækkun langdrægra kjarnorku-
vopna (START) á fundi þeirra í
Lundúnum á morgun. Ef svo fer
stendur ekkert í vegi fyrir því að
þeir geti efnt til leiðtogafundar í
Moskvu um næstu mánaðamót.
Bandarískir embættismenn í
Lundúnum kváðust fastlega búast
við að samkomulag næðist um samn-
mgmn þannig að leiðtogamir gætu
undirritað hann í Moskvu um mán-
aðamótin. „Miðvikudagurinn verður
sögulegur dagur,“ sagði einn emb-
ættismannanna. Bush sagði við
Giulio Andreotti, forsætisráðherra
Ítalíu, í gær að hann væri vongóður
um að samningaviðræðunum myndi
senn ljúka.
James Baker, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, og Alexander Bess-
mertnykh, starfsbróðir hans frá Sov-
étríkjunum, áttu í löngum viðræðum
um samninginn í Washington um
helgina. Þeim tókst að leysa öll deilu-
málin nema ágreining um hversu
þunga kjarnaodda setja megi í eld-
flaug án þess að hún verði skilgreind
sem ný tegund. Bandarískum og so-
véskum vopnasérfræðingum í Genf
var falið að freista þess að jafna
þennan ágreining áður en Bush og
Gorbatsjov hittast að máli á morgun.
Samningaviðræður Bandaríkja-
manna og Sovétmanna um fækkun
langdrægra kjarnorkuvopna hafa
staðið í tíu ár. Gert er ráð fyrir að
vopnunum verði fækkað um 30%.
Ný stjórn Jórdaníu:
Palestínumaður forsætisráð-
herra í fyrsta skipti í áratugi
FYRIR nokkru var ný ríkisstjórn sett á laggirnar í Jórdaníu undir
forystu Taher Masri sem áður gegndi starfi utanríkisráðherra.
Við þessa nýju stjórn er einkum tvennt athyglisvert: Masri er
fyrsti Palestínumaðurinn sem fer með embætti forsætisráðherra í
Jórdaníu í tuttugu ár og í öðru lagi eru þeir Múslimabræður utan
stjómar en höfðu víðtæk áhrif í síðustu ríkisstjórn og raunar svo
mikil að ýmsir höfðu áhyggjur af. Múslímabræður sögðu það skil-
yrði fyrir þátttöku í ríkisstjórn að allar hugmyndir um viðræður
við Israela yrðu lagðar á hilluna. A það vildi Masri ekki fallast
og þótti mörgum það sýna að hann er ákveðinn og einarður þrátt
fyrir hæglátt fas.
Fréttaskýrendum í Jórdaníu bar
saman um það eftir að Masri hafði
myndað ríkisstjórnina að augljós-
lega mundi hún leggja mikið kapp
á að fínna leið til að semja við ísra-
elsku ríkisstjórnina um málefni
Palestínumanna á hernumdu
svæðunum og mætti því kalla hana
sátta- eða samningastjórn. A hinn
bóginn væri Iíklegt að meiri
áhersla yrði lögð á utanríkismál
nú og færi það meðal annars sam-
an við þá kreppu sem Jórdanir
hafa verið í vegna afstöðu þeirra
í Flóastríðinu en mikill stuðningur
var við íraka. Kólnuðu því sam-
skiptin við Vesturlönd en allir aðil-
ar hafa sýnt vilja til að bæta þau.
Masri er þekktur á alþjóðavett-
vangi vegna starfa sem utanríkis-
ráðherra og nýtur álits og virðing-
ar. Hann mun því eiga auðveldara
með það en ýmsir aðrir að ná sam-
komulagi sem gæti orðið Jórdaníu
til vegsauka og eytt tortryggni frá
ýmsum arabaríkjum og Vestur-
löndum.
Jórdanir hafa nú á síðustu árum
stefnt mjög eindregið til lýðræðis
og umbætur í þá átt verið eftirtekt-
arverðar. Masri fær það verkefni
að halda þessu starfí áfram. Án
efa auðveldar það honum Ieikinn
að Múslímabræður eru ekki í
stjóminni. í fyrri ríkisstjórn börð-
ust þeir gegn ýmsum hugmyndum
sem flestum þótti horfa til aukins
frjálsræðis og breytinga og báru
Morgunblaðið/JK
Taher Masri forsætisráðherra.
fram ýmsar íhaldslegar tillögur
m.a. um umgengnishætti kynja og'
mæltust þær hugmyndir afleitlega
fyrir enda íbúar Jórdaníu frjáls-
lyndari öðrum aröbum. Það má
kannski að hluta til rekja til þess
að Palestínumenn sem eru 40%
íbúa eru gríðarlega margir giftir
útlendingum sem hafa flutt með
sér andblæ hefða sinna landa og
fengið óáreittir að halda siðum og
venjum í heiðri.
Taher Masri er fæddur í Nablus
sem nú telst vera á Vesturbakkan-
um, hemámssvæði Israela, árið
1942. Hann er talinn hófsamur og
fijálslyndur og raunsær, ekki síst
í afstöðu til deilna araba og ísra-
ela og hefur sagt að sveigjanleiki
og góðvilji verði að ráða ferðinni
og beina aröbum og Israelum á
nýjar brautir í samskiptum og
hvorir tveggja skyldu freista þess
að losa sig við gamlar grillur og
fordóma.
Taher Masri er grannur maður
og hávaxinn, gjörvulegur og vel
eygður. Hann er þægilegur og
óformlegur í viðmóti, þykir hrein-
skilinn maður og hefur skarpa
kímnigáfu. Hann er menntaður í
Bandaríkjunum og lauk prófí í við-
skipta- og markaðsfræðum. Hann
fór til starfa í utanríkisþjónustu
Jórdaníu að námi loknu. Hann
hefur mjög náin tengsl við PLO —
Frelsissamtök Palestínu og Fatah
sem hefur mikinn stuðning Pal-
estínumanna í Jórdaníu. Hann var
kjörinn á þing 1989 í fyrstu al-
mennu þingkosningum í landinu í
tvo áratugi. Menn hafa sagt að
Masri sé besti tengiliðurinn milli
Jórdaníu og PLO. Náinn sam-
starfsmaður hans orðar það svo
að hann þekki beggja takmörk og
viti alltaf hversu langt megi ganga.
Masri hefur gegnt starfí ut-
anríkisráðherra samanlagt í fimm
ár í þremur ríkisstjórnum. Áður
en hann varð ráðherra hafði hann
verið sendiherra Jórdaníu í ýmsum
löndum, Bretlandi, Frakklandi og
Spáni. Masri er elstur tíu systkina.
Fjölskylda hans var vel metin og
í góðum efnum. Föðurbróðir hans
og nafni var skotinn til bana í
Nablus í febrúar 1986 nokkru eft-
ir að ísraelsk stjórnvöld skipuðu
hann borgarstjóra í bænum.
Þó svo öllum beri saman um að
ríkisstjóm Masri muni sinna sér-
staklega utanríkismálum og vinna
að því að ná samningum um fram-
tíðarskipan hernumdu svæðanna
verða efnahagsmá! ofarlega á
vinnulistanum því Jórdanir skulda
átta milljónir dollara erlendis og
þar er atvinnuleysi vaxandi vanda-
mál. Masri hefur tvívegis átt samt-
öl við Morgunblaðið, hið síðara nú
í apríl sl. þegar hann gegndi enn
starfi utanríkisráðherra. Þá ræddi
hann meðal annars efnahagsvanda
Jórdaníu og sagði brýnt að bæta
lífskjör þegnanna.
Texti: Jóhanna Kristjónsdóltir