Morgunblaðið - 16.07.1991, Blaðsíða 1

56 SIÐUR B
158. tbl. 79. árg.___________________________________ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚLÍ 1991_______________________________Prentsmiðja Morgnnblaðsins
Sambandshermenn
brjóta vopnahléið
Zagreb. Reuter.
KROATÍSKUR þjóðvarðliði lést er hermenn úr Júgóslavíuher skutu
úr skriðdrekum á þorp í Króatíu í fyrrinótt að sögn innanríkisráð-
herra Króatíu, Milans Brezaks. 20 friðargæslumenn á vegum Evrópu-
bandalagsins (EB) fóru til Júgóslavíu í gær en neyðarfundur forsæt-
isráðsins sem boðað hafði verið til í gær virtist ætla að fara út um
þúfur vegna þess að þrjú lýðveldanna ætluðu ekki að senda fulltrúa
á hann.
Að sögn Brezaks, særðist annar
þjóðvarðliði og 15 hús voru eyðilögð
í handsprengju- og skotárásum í
Kraljevcani, 50 km fyrir sunnan
Zagreb. Farið var i árásarferðirnar
frá þorpinu Jabukovac, sem aðal-
lega er byggt Sérbum.
Brezak sagði að sambandsher-
Sovétmenn
veiða við
Grænland
Kaupmannahöfn. Frá N.J.Bruun, frétta-
ritara Morgunblaðsins.
ROYAL Greenland, sjávarút-
vegsfyrirtæki grænlensku lands-
stjórnarinnar, hefur samið við
sovéskt útgerðarfyrirtæki um
veiðar á þorski, grálúðu og karfa
í grænlenskri lögsögu. Hefur
samningurinn verið harðlega
gagnrýndur i Grænlandi.
Samið var við útgerðarfélagið
Arkangelsk Trawler Fleet, dóttur-
fyrirtæki Sevryba, einnar stærstu
útgerðarsamsteypunnar í Sovétríkj-
unum, og mega sovésku skipin
veiða 10.000 tonn af þorski, 4.000
tonn af grálúðu, 5.000 tonn af karfa
og 2.000 tonn af sólflúru. Fiskinum
eiga þau að landa í Fredriksháb,
Nuuk eða Narssaq á vesturströnd-
inni.
APK, samtök einkaaðila í tog-
araútgerð, hafa mótmælt þessum
samningum við Sovétmenn og sér-
staklega hvað varðar grálúðuna,
sem þau segja vera ofveidda nú
þegar. Royal Greenland ætlar þó
ekki að láta staðar numið við Sovét-
mennina því að fyrirtækið á einnig
í viðræðum um veiðar kanadísks
skips á grænlensku miðunum.
menn í Jabukovac hefðu neitað að
draga sig í hlé og brotið vopnahlé
sem gert var á svæðinu af ásettu
ráði „því þeir vildu með slíkum
ögrunum koma af stað þjóðernis-
átökum“, sagði Brezak.
Blað var brotið í sögu EB í gær
þegar 20 manna nefnd var send til
Júgóslavíu til að hafa eftirlit með
vopnahléinu. Alls munu um 50
manns verða á vegum EB í Slóv-
eníu og Króatíu í þijá mánuði til
að byija með. Er EB talið taka
nokkra áhættu en lætur um leið á
það reyna hvort aðildarríkin geti
staðið saman í utanríkismálum.
Áætlanir um að halda neyðarfund
til að afstýra borgarastríði í Júgó-
slavíu virtust hins vegar ætla að
fara út um þúfur í gær þegar full-
trúar lýðveldisins Montenegro og
sjálfsstjórnarhéraðanna Kosovo og
Vojvodinu tilkynntu að þeir ætluðu
ekki að sitja hann. Til fundarins
var boðað á eynni Brioni til að
freista þess að koma í veg fyrir
átök milli Slóvena og sambandsher-
manna og binda enda á deilur milli
Serba og Króata.
Keuter
Frelsisgyðjan í fereykinu
Frelsisgyðjan er komin á sinn gamla stað á Brandenborgarhliði í
Berlín en síðustu 15 mánuðina hefur hún verið í viðgerð. Heldur hún
nú aftur hátt á loft járnkrossinum og prússneska eminum, gömlu
veldistáknunum, yfir sameinuðu Þýskalandi. Vildu sumir, að merkin
yrðu fjarlægð en borgarstjórnin í Berlín og fræðimenn vísuðu því á
bug. Sögðu þeir, að gömul mannvirki og minjar væru ekki til að
bijóta, heidur til að fræðast af um söguna.
Hlutleysið
verði skil-
greint á ný
Stokkhólmi. Reuter.
HÆTT er við, að Svíar verði að
endurskilgreina hlutleysisstefnu
sína áður en þeir gerast aðilar
að Evrópubandalaginu (EB). Lét
Martin Bangemann, varaforseti
framkvæmdastjórnar EB, svo um
mælt í Stokkhólmi í gær og sagði,
að hann gæti ekki gert sér í
hugarlund þá stöðu, að eitt aðild-
arlanda EB neitaði að verja ann-
að ef á það yrði ráðist.
„Svíar geta Verið hlutlausir
áfram, þeir verða bara skilgreina
hlutleysið á annan hátt,“ sagði
Bangemann, sem var gestur Fijáls-
lynda flokksins á ráðstefnu um
Evrópubandalagið, en Jacques Del-
ors, forseti framkvæmdastjórnar-
innar, og Ruud Lubbers, forsætis-
ráðherra Hollands, hafa báðir dreg-
ið í efa, að Svíar geti gengið í EB
án breytinga á hlutleysisstefnunni.
Joao De Deus Pinheiro, utanríkis-
ráðherra Portúgals, sagði á ráð-
stefnunni í Stokkhólmi, að Vestur-
Evrópubandalagið, varnarsamtök
Vestur-Evrópuríkja, myndi sjá um
að samræma varnarstefnu EB og
Atlantshafsbandalagsins en tók
fram, að EB-ríkjunum væri ekki
skylt að taka þátt í því, ekki enn
að minnsta kosti. Þá sagði ráðherr-
ann einnig, að Svíar gætu hugsan-
lega orðið aðilar að EB þegar árið
1994.
Leiðtogafundur sjö helstu iðnríkja heims:
Ágreining’ur um efnahags-
lega aðstoð við Sovétmenn
London. Reuter.
LEIÐTOGAFUNDUR sjö helstu
iðnríkja heims hófst í London í
gær og fór fyrsti dagurinn aðal-
lega í umræður um alþjóðastjórn-
Brottflutningi lokið
Reuter
Síðustu hermenn bandamanna fóru frá Norður-írak í gær og eins
og sjá má var heldur létt yfir þessum Bandaríkjamönnum þegar
þeir lögðu upp í fyrsta áfangann á leiðinni heim. Kúrdar, sem óttast
hermenn Saddams, mótmæltu brottflutningnum en þeir verða þó
ekki skildir eftir alveg varnarlausir því að vestræn ríki ætla að koma
á fót' sérstöku herliði þeim til varnar með bækistöðvar í Tyrklandi.
mál. Það eru þó efnahagsmálin,
sem verða meginefni fundarins,
einkum hugsanleg aðstoð við Sov-
étmenn, en honum lýkur á morg-
un með fundi frammámanna iðn-
ríkjanna með Míkhaíl Gorbatsjov,
forseta Sovétríkjanna. Er veru-
Iegur ágreiningur með forystu-
inonnunum um fyrirkomulag að-
stoðarinnar og vilja Bandarlkja-
menn, Bretar, Kanadamenn og
Japanir bíða eftir raunverulegum
efnahagsaðgerðum Sovétmanna
sjálfra en Þjóðverjar, Frakkar og
ítalir hafa varað við, að Gor-
batsjov fari bónleiður til búðar.
Á fundinum í gær urðu leiðtogarn-
ir sammála um,_að viðskiptaþvingun-
um gagnvart írak yrði ekki afiétt
fyrr en stjórnin í Bagdad hefði farið
að öllum ályktunum Sameinuðu
þjóðanna og ítrekuðu, að komið yrði
í veg fyrir, að írakar kæmu sér upp
kjarnavopnum. Kváðust Bretar
reiðubúnir ásamt Frökkum og
Bandaríkjamönnum að ráðast á írösk
kjarnorkumannvirki ef nauðsyn
krefði. Þá var það haft eftir bandar-
ískum embættismönnum í London í
gær, að líklega myndu þeir leið-
togarnir, George Bush Bandaríkja-
forseti og Míkhaíl GorbatsjoV, for-
seti Sovétríkjanna, reka smiðshöggið
á START-samninginn, samningana
um fækkun langdrægra kjarna-
vopna, á fundinum á miðvikudag og
tilkynna jafnframt um næsta fund
sinn í Moskvu í júh'lok eða ágústbyij-
un.
í dag og á morgun mun Lundúna-
fundurinn aðallega snúast um efna-
hagsástandið í Sovétríkjunum og
hugsanlega efnahagsaðstoð við þau.
I síðustu viku voru ríkisstjómum
iðnríkjanna kynntar efnahagsáætl-
anir sovésku stjórnarinnar en þær
hafa valdið vonbrigðum og þykja
ganga allt of skammt. Það, sem
Sovétmönnum virðist standa til boða
að sinni, er tæknileg aðstoð og aðild
að Alþjóðagjaldeyrissjóðnum en ekki
raunveruleg fjárhagsaðstoð. Banda-
ríkjamenn, Bretar og Kanadamenn
leggja áherslu á, að Sovétmenn verði
fyrst að ráðast í róttækan uppskurð
á efnahagskerfinu og Japanir gera
það einnig að skilyrði, að þeir skili
aftur fjórum eyjum, sem þeir tóku
undir lok síðasta stríðs.
Leiðtogar evrópsku meginlands-
ríkjanna, Þýskalands, Frakklands og
Ítalíu, virðast hafa meiri áhyggjur
en aðrir af efnahagsupplausninni í
Sovétríkjunum og Helmut Kohl,
kanslari Þýskalands, skoraði í gær
á hina leiðtogana að láta Gorbatsjov
ekki fara tómhentan heim, „Það em
ekki okkar hagsmunir að sjá Sov-
étríkin verða upplausninni að bráð,“
sagði Kohl og Francois Mitterrand,
forseti Frakklands, tók í sama
streng. Lagði hann til, að Evrópu-
bankanum yrði gert kleift að lána
miklu meira til Sovétmanna.' Þá
sagði Giulio Andreotti, forsætisráð-
herra Ítalíu, að yrði Sovétrikjunum
og öðrum Austur-Evrópuríkjum ekki
komið til hjálpar myndu brátt her-
skarar uppflosnaðra íbúa þeirra
knýja dyra á Vesturlöndum.
Talið var í gær, að Gorbatsjov
væri að endurskoða og breyta áætl-
uninni, sem hann sendi leiðtogum
iðnríkjanna í síðustu viku, með tilliti
til þeirrar gagnrýni, sem hún hefur
hlotið á Vesturlöndum. Þykir senni-
legt, að hún verði nú meira í ætt
við áætlun hagfræðingsins Grígoríjs
Javlínskíjs og fræðimanna við Har-
vard-háskóla í Bandaríkjunum.
Sjá „Umbótaáætlun . . . “ á
bls. 20.
Júgóslavía:
EB-aðild Svía: