Morgunblaðið - 21.08.1991, Síða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. ÁGÚST 1991
*
Einar Olafsson
- Kveðjuorð
Fæddur 1. maí 1896
Dáinn 15. júlí 1991
Mikill merkismaður hefur nýlega
kvatt okkur eftir langan og giftu-
dtjúgan starfsdag. Hann fæddist 1.
maí 1896 j Flekkudal í Kjós, sonur
hjónanna Ólafs Einarssonar bónda í
Flekkudal og konu hans Sigríðar
Guðnadóttur frá Eyjum í Kjós. Þau
voru bæði af traustu bændafólki í
Kjós komin, en auður var lítili í garði
er þau hófu búskap árið 1895. En í
þéssari ætt bjó óvenjulgt þrek og
miklir hæfileikar og má benda á að
sá merki maður Björn Eysteinsson,
afi Halldórs Pálssonar búnaðarmála-
stjóra og Ólafur í Flekkudal, faðir
Einars, voru bræðrasynir. Þá var sr.
Guðmundur prófastur á Mosfelli í
Grímsnesi föðurbróðir Einars og sr.
Magnús Guðmundsson prestur í Ól-
afsvík, og Einar sem varð þjóðsagna-
persóna í lifanda lífi vegna kunnáttu
sinnar í vélfræði og Einar voru systk-
inabörn.
í Flekkudal var lífsbaráttan frekar
hörð á uppvaxtarárum Einars. Böm-
in urðu 7, öll tápmikil og vel gefin,
en þar voru ekki ástæður til að leita
sér mennta, enda margir þröskuldar
í yegi til að komast á menntabraut-
i_na, þó að námsgáfur væru ágætar.
Ólafur, faðir Einars stundaði sjó-
róðra á vetrar- og vorvertíðum í yfir
20 ár, ýmist á opnum bátum eða
þilskipum. Á meðan varð konan og
börnin oftast að sjá ein um bústörfin
heima fyrir. Ólafur átti einnig við
nokkurt heilsuleysi að stríða, en þó
var alltaf nóg að borða í Flekkudal
og með góðri samhjálp og fórnarlund
fjölskyldunnar urðu þessi systkini
sterkur stofn og afbragðs þjóðfélags-
þegnar.
Enginn barnaskóli var í Kjósinni
á þessum árum en þó hlaut Einar
verulega leiðsögn í barnafræðslu,
m.a. hjá skólagenginni nágranna-
konu, og svo gekk hann einn vetur
í barnaskólann í Mýrarhúsum á Sel-
tjamamesi og eftir fermingu var
hann einnig í kvöldskóla í Mýrarhús-
um og lærði þar nokkuð í ensku,
dönsku og reikningi. Þessi skóla-
ganga varð Einari mjög gagnleg síð-
ar á ævinni, þegar á hann hlóðust
vandasöm félagsmálastörf. En skóla-
gangan varð ekki lengri, því að heim-
ilið þurfti á honum að halda til þess
að styðja yngri systkini hans í upp-
vexti þeirra og foreldranna, sem
höfðu ekki of góða heilsu. Einar var
ekki nema 17 ára þegar hann fór í
atvinnuleit til Reykjavíkur og fékk
hann vinnuá Eyrinni og vann þar
mest við uppskipun. Allir peningar
sem hann aflaði umfram það nauð-
synlegasta til lífsviðurværis lét hann
ganga óskipt til búsins. Þegar Einar
var 19 ára fékk hann skipsrúm á
togara en það var svo umsetið að
einungis miklir dugnaðarmenn kom-
ust í þá vinnu. Einar stóðst það próf
að verða hlutgengur togarasjómaður
og var hann á togurum meira og
minna í 10 ár, en þá urðu mikil þátta-
skil í lífi hans. Þann 19. júní 1925
kvæntist Elnar heitkonu sinni Bertu
Sveinsdóttur frá Lækjarhvammi í
Reykjavík og tóku þau Einar og
Berta við búinu þetta sama vor og
bjuggu þar rausnarbúi í 40 ár eða
til ársins 1965. Þá var býlið í Lækjar-
hvammi lagt niður sem bújörð og er
nú fyrir nokkrum áratugum full-
t
ELÍSABET GUÐMUNDSDÓTTIR ,
frá Hnifsdal
er látin.
Fyrir hönd aðstandenda,
Þórhallur Már Sigmundsson.
t
Ástkaer eiginkona mín og móðir okkar,
FANNEY JÓNASDÓTTIR,
Álfheimum 9,
lést 19. ágúst.
Jónas R. Jónasson og dætur.
t
Systir okkar,
SALBJÖRG EYJÓLFSDÓTTIR
frá Dröngum,
lést á heimili sfnu, Hverfisgötu 6b, Hafnarfirði, 20. ágúst.
Systkinin.
+
tEiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir og afi,
TORFI BJARNASON
læknir,
lést í Landakotsspítala 17. ágúst.
Sigríður Auðuns, Sigríður Torfadóttir,
Auður Torfadóttir, Sigurður Gústavsson,
Torfi Sigurðsson, Gústav Sigurðsson.
+
Útför eiginmanns míns, föður okkar, tengdaföður og afa,
PÁLS A. JÓNASSONAR
múrara,
Kleppsvegi 132,
fer fram frá Áskirkju fimmtudaginn 22. ágúst kl. 15.
Þeim, sem vildu minnast hans, er bent á Lar.dssamtök hjarta-
sjúklinga.
Kristrún Magnúsdóttir,
börn, tengdabörn
og barnabörn.
byggt íbúðarblokkum og gatnakerfí.
En þarna var þó í 40 ár ráðið mörg-
um gagnlegum ráðum fyrir landbún-
aðarframleiðsluna í landinu og vel-
ferð sveitafólksins. Eftir að Einar
brá búi vann hann nærri 20 ár við
ýmis störf í Bændahöllinni í Reykja-
vík, þó aðallega í Framleiðsluráði og
var hann þá orðinn hálf níræður,
þegar hann hætti þar störfum. Enn
eru þó ótalin stærstu og vandasö-
mustu verk sem Einar vann á sinni
starfsömu ævi, en það er félagsmála-
forystan í landbúnaðinum sem hann
hafði með höndum í nærri 60 ár.
Nokkurra þessara félagsmálastarfa
skal hér getið.
Einar var formaður ungmennafé-
lagsins „Drengs" í Kjós árin 1920-
1922. Búnaðarþingsfulltrúi Búnað-
arsambands Kjalarnesþings 1942-
1978. Formaður Ræktunarsambands
Kjalarnesþings 1948-1963. í stjórn
Búnaðarsambands Kjalarnesþings
1963-1979. í stjórn Mjólkursamsöl-
unnar í Reykjavík 1943-1977. í
stjóm Stéttarsambands bænda 1945-
1969. í framkvæmdanefnd Fram-
leiðsluráðs landbúnaðarins 1947-
1969. í sexmannanefnd 1959-1977.
í stjórn Bændahallarinnar 1964-
1981. í stjóm Búnaðarfélags íslands
1968-1979.
Hér eru aðeins nefndir nokkrir
félagsmálaflokkar, sem Einar var
kjörinn til að vinna að, en mjög
mörgum er sleppt vegna rúmleysis.
Ég átti langt og gott samstarf við
Einar við lausn margra þeirra félags-
mála, sem hér er getið og kynntist
því Einari vel og þeim starfsaðferð-
um sem hann beitti. Eins og áður
sagði ólst hann upp í Flekkudal í
Kjós hjá viljasterkum foreldrum og
með dugmiklum systkinum í grösug-
um dal inn á milli sviphreinna fjalla
og fólkið í sveitinni var samhent í
lífsbaráttunni, og í ungmennafélag-
inu Dreng var æðsta boðorðið að
beita drengskaparvopninu einu
vopna í framfarabaráttu fólksins,
sem þá var að alast upp í sveitum
landsins. Einar hlaut trúnað og
traust þessa fólks, sem hann ólst upp
með í Kjósinni, og hann varð fljótt
foringi þeirra og bænda í Kjalarnes-
þingi.
Einar var ágætlega á sig kominn
líkamlega, svipfastur, þrekvaxinn og
herðabreiður og traustlegur og fram-
koman fumlaus og örugg. Hann var
fastur fyrir í mótgangi, hopaði helst
ekki þó að við ofurefli væri að etja
og sigurlíkur litlar, en kunni að bíða
átekta ef betra færi gæfist og víg-
staðan batnaði. Hann var hreinn og
beinn í öllum málflutningi og hann
var raunsæismaður, sem kunni að
sjá aðalatriðin í hverju máli og hann
var sanngjarn og hann var sáttfús
og átti því áreiðanlega fáa andstæð-
inga, þó að hann væri í framvarðar-
sveit landbúnaðarins í yfir 30 ár og
oft væri þar deilt hart. Kannski hef-
ur þar átt drýgstan hlut að góðum
málalokum að í öllum deilumálum
var drengskaparvopninu einu beitt.
Einn var sá þáttur í fari Einars
sem gerði hve vel honum farnaðist
við margháttaða samningagerð, en
það var hve sanngjarn hann var og
átti auðvelt með að setja sig í spor
allra aðila að málum. Þetta ásamt
óvenjulegri skarpskyggni og hæfi-
leika til að greina aðalatriðin frá
aukaatriðum gerði hve vel honum
tókst oft að leiða erfið deilumál til
farsælla lykta. Ég vil nefna hér eitt
dæmi þessu til sönnunar. Þegar Bún-
aðarfélag íslands kom upþ djúpfryst-
istöð nautasæðis sem átti að þjóna
öllu landinu varð mikil togstreita um
staðsetningu stöðvarinnar. Þegar svo
stöðinni var valinn staður á Hvann-
eyri, skárust Sunnlendingar úr leik
og ákváðu að verða ekki með í þessu
samstarfi, en þeir voru með um 40%
af kúastofninum. Hér var því um
alvarlegn klofning að ræða öllum til
tjóns og blandaðist saman héraðaríg-
ur og áhugi á því að geta haft áfram-
haldandi áhrif á ræktunarstefnuna.
Ekki virtist málið leysanlegt þó að á
oddinum í þessu deilumáli værum við
Halldór Pálsson búnaðarmálastjóri
sem alla jafna áttum mjög gott og
farsælt samstarf í flestum málum.
En hér virtist sáttaieiðin torfarin og
fór svo fram um 5 ára skeið að ekki
örlaði á samkomulagi í þessu máli.
Þá var það eitt- sinn er við hitt-
umst við Halldór að hann sagði við
mig hvort við ættum ekki að reyna
að leysa þann ágreining, sem hefði
verið um rekstur djúpfrystistöðvar-
innar og skipa nefnd í málið. Ég
féllst á það og varð það úr að við
skipuðum sinn manninn hvor í nefnd,
Búnaðarfélagið Einar í Lækjar-
hvammi en Búnaðarsambandið Her-
mann á Blesastöðurn.
Fullt samkomulag náðist í þessu
máli um mjög farsæla lausn, þar sem
ákveðið var að stofnsetja nautaupp-
eldisstöð Búanðarfélagsins í Laugar-
dælum en Búnaðarsambandið legði
niður sjálfstæðan rekstur sæðingar-
stöðvarinnar og gengi inn í samstarf-
ið á Hvanneyri. Síðan þetta samkom-
ulag var gert eru liðin um 15 ár og
algjör einhugur ríkt um þetta mál
meðal bænda landsins. Þetta mál er
gert hér að umtalsefni af því að það
er svo dæmigert um störf Einars í
félagsmálum, sátt er gerð í erfiðu
deilumáli og jafnframt ný sókn hafin
á nýjum vígstöðvum málinu til fram-
dráttar.
Þorsteinn Guðjóns
son -Minning
Mig langar að minnast afa míns,
Þorsteins Guðjónssonar, sem lést
þriðjudaginn 6. ágúst sl. eftir erfiða
sjúkdómslegu.
Hann fæddist í Hamragerði í Eiða-
þinghá 23. maí 1903, sonur hjónanna
Guðjóns Þorsteinssonar og Sigríðar
Þorvaldsdóttur sem þar bjuggu, en
fluttu síðar í Uppsali í sömu sveit.
Afi var næstelstur 10 systkina og
eru 5 þeirra enn á lífí, þau eru Ing-
var, Stefanía og Laufey, öll búsett á
Héraði, Soffía í Reykjavík og Anna
í Kaupmannahöfn.
Afi var búfræðingur frá Hvan-
neyri og vann hin ýmsu bústörf þess
tíma og 4. október 1928 kvæntist
hann ömmu, Kristrúnu Jóhannes-
dóttur frá Sigluvík á Svalbarðs-
strönd, en hún lést fyrir rúmu ári.
Afi og amma hófu búskap á Hér-
aði en vorið 1933 fluttu þau til Seyð-
isfjarðar og bjuggu þar til dauða-
dags, lengst af á Oddagötu 4b.
þau eignuðust 3 dætur, Guðrúnu
Jóhönnu, gifta Eiríki Sigurðssyni á
Seyðisfirði, Önnu, gifta Oskari Guð-
jónssyni í Hafnarfírði, og Ástu Sig-
uijónu, gifta Ara Bogasyni, Seyðis-
firði. Afabörnin urðu 11 og langafa-
börnin 16.
Hér á Seyðisfirði vann afi hin
ýmsu verkamannastörf en hafði jafn-
framt lengi vel smá búskap heima-
fyrir eins og hugur hans stóð til.
Hann var ætíð ósérhlífinn og dugleg-
ur við allt sem hann tók sér fyrir
hendur og vann hann mikið að verka-
lýðs- og bæjarmálum.
Sem barn átti ég óial góðar stund-
ir hjá ömmu og afa og minnisstæðar
eru margar ferðir með olíulampa til
að lýsa afa við að troða heyi í poka
og gefa kindum og kúm í kvöldrök-
krinu og sinna öðrum búskaparstörf-
um. Á eftir las afí gjaman eða sagði
sögur sem hann kunni margar. Einn-
ig eru minnisstæðir heyskapardagar
fjölskyldunnar á túnum kringum
bæinn, þar sem ég reyndi að halda
á móti afa, við að binda bagga og
velta þeim síðan ofan brekkurnar
þangað sem hægt var að sækja þá
á bíl. Ógleymdir eru líka spennandi
Við Einar áttum sæti samtímis á
Búnaðarþingi í 17 ár og á þeim árum
áttum við ágætt samstarf í mörgum
mikilvægum málum. Ástæðan fyrir
því hve mikilsvert það var að hafa
Einar með sér í málum en ekki á
móti var það, að hann var aldrei
hálfur í neinu máli og er mér minnis-
stætt hver hann stóð heill og traust-
ur að byggingu og rekstri Bænda-
hallarinnar. Þá hygg ég að mörgum
sé minnisstætt hve kraftmikil foryst-
an í landbúnaðarmálum var, þegar
þeir frændurnir Halldór Pálsson bún-
aðarmálastjóri og Einar í Lækjar-
hvammi unnu nánast saman á árun-
um sem Einar var í stjórn Búnaðarfé-
lagsins en Halldór búnaðarmála-
stjóri. I þeirra samskiptum var aldrei
logn en heldur ekki rok og á þeirra
ferð var blásandi byr, sem gott var
að fá í seglin, því að öll kyrrstaða
var þeim frændum ekki að skapi.
Einar var duglegur bóndi, ágætur
heyskaparmaður og verkmaður að
hveiju sem hann gekk. En það háði
honum verulega hve Lækjar-
hvammstúnið var lítið, og þó að hann
fengi viðbótar land innan bæjar-
landsins þá undi hann því illa hve
landþrengsli settu honum þröngar
skorður. Hann saknaði einnig alltaf
átthaganna og hann átti erfitt með
að gleyma gamla draumnum að
verða stórbóndi í Kjósinni. Úr þessu
öllu rættist þegar Einar eignaðist
jörðina Bæ í Kjós. Hann gat nú
stækkað búið að vild, og nú tók hann
upp það búskaparlag að flytja kýrnar
upp að Bæ á vorin og hafa þær þar
fram á haust, og síðan hafði hann
þar gott fjárbú, sem hann hafði þar
allt árið. Úgglaust hefur það búskap-
arlag sem Einar varð að búa við á
þessum tveimur jörðum skapað mikla
vinnu og mikil ferðalög, en það var
Einari leikur einn, því að þrek hans
var mikið og honum fannst alltaf
stutt upp í Kjós og einnig var ekki
langt heim, þangað sem hugurinn
bar hann ætíð hálfa leið.
í Lækjarhvammi átti Einar hlýlegt
og gott heimili. Berta var einstök
húsmóðir, tápmikil, búkona góð og
gestrisin. Oftast var mannmargt í
Lækjarhvammi og gestagangur
óvenjulega mikill, bæði vegna þess
að hjónin voru bæði vinmörg og svo
var Lækjarhvammur í þjóðbraut.
Lækjarhvammur var því á þessum
ánim eins og sum höfuðból þessa
lands, að þar átti flöldi manns at-
hvarf og enginn var þurfandi látinn
frá sér fara. Þau Lækjarhvamms-
hjónin áttu ekki því láni að fagna
að eignast börn, en þau voru svo
heppin að eignast bráðefnilega kjör-
dóttur sem varð þeirra augasteinn
og stoð föður síns í ellinni. Einar
varð fyrir þeirri stóru sorg að missa
konuna sína eftir 42 ára sambúð
árið 1968. Hann tók þeim örlögum
með ótrúlegu jafnaðargeði og tókst
að líta á málið frá þeirri hlið, að
honum væri nær að þakka forsjón-
inni fyrir öll þessi góðu sambúðarár,
en sýta ekki orðinn hlut.
Einar var starfsmaður á skrifstofu
framleiðsluráðs í allt að 20 ár eins
og áður er sagt og gegndi þar ýmsum
réttardagar þar sem mikið var um
að vera.
Síðustu æviárin dvaldi afí á sjúkra-
húsi Seyðisfjarðar og vann þar ýmis-
konar handavinnu af áhuga og natni
svo lengi sem hann mögulega gat.
Að lokum vil ég þakka honum alla
hjálpsemi og umhyggju alla tíð. Bles-
suð sé minning hans.
Rúnar og fjölskylda