Morgunblaðið - 24.08.1991, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 1991
23
Herlögreglumenn í Moskvu vernda flokksleiðtoga kommúnista í borginni, Júríj Prokofíev, fyrir æstum múg við aðalstöðvar flokksins í gær.
Anatólíj Lúkjanov, forseti sovéska Æðsta ráðsins. Forsætisráðherra
Rússlands, ívan Sílajev, segir að Lúkjanov hafi bak við tjöldin verið
aðalhvatamaður valdaránstilraunarinnar.
ráð Sovétríkjanna vita hvernig mál-
in þróast."
Víðtæk mannaskipti hafa orðið í
æðstu stöðum vegna valdaránsins
er fór út um þúfur og tók Gorbatsj-
ov fram að þau hefðu verið gerð í
samráði við „Borís Níkolajevítsj“
[Jeltsín]. Er spurt var úr salnum
hver hefði tekið við tiltekinni stöðu
svaraði Jeltsín fyrir Gorbatsjov, sem
virtist ekki viss um nafnið, og sagði
Jeltsín að forsetanum hætti við að
gleyma nokkrum mikilvægum atrið-
um er hann lýsti þeim breytingum
sem ákveðnar hefðu verið. Nýju
valdamennirnir eru allir taldir úr
röðum umbótasinna og sumir
beinlínis nánir samstarfsmenn
Jeltsíns, einnig var skýrt frá því að
varaforseti Jeltsíns, stríðshetjan
Alexander Rútskoi, hefði verið
hækkaður í tign og væri nú orðinn
hershöfðingi. Stjórnmálaskýrandi
S/íy-sjónvarpsstöðvarinnar sagði að
me'ð svari sínu hefði Jeltsín verið
að gefa skýrt til kynna að Gorbatsj-
ov hefði orðið að beygja sig fyrir
kröfum Jeltsíns um val á mönnum.
Því væri eðlilegt að Jeltsín myndi
frekar eftir nöfnunum.
Samtök glæpamanna?
Gorbatsjov flutti í upphafi tölu
yfir fundarmönnum þar sem hann
skýrði afstöðu sín og drap á helstu
atburði síðustu daga en síðan leyfði
Jeltsín fyrirspurnir úr salnum.
Fyrsta spurningin var: „Míkhaíl
Sergejevítsj, finnst þér ekki löngu
tímabært að sósíalismanum sé vísað
á brott frá Sovétríkjunum? Hvenær
hyggstu banna sovéska kommúni-
staflokkinn á þeirri forsendu að um
glæpasamtök sé að ræða?“
„ .. Ég lít svo á að sósialismi sé
ákveðin sannfæring sem fólk hef-
ur,“ svaraði Gorbatsjov „og við erum
ekki einir um þá sannfæringu. Hún
fyrirfinnst í fleiri iöndum og hefur
gert á öðrum tímum. Og við höfum
lýst yfir þvi að hér ríki skoðana-
frelsi... Það hefur enginn rétt til
að spyrja hvernig eigi að hrekja
sósíalismann á brott frá Sovétríkj-
unum eða krefjast þess að það verði
gert. Það væri önnur tegund draum-
óra. Það væru nornaveiðar af sama
tagi og ég hef áður varað ykkur
við. Leyfum fólki aðfinna sér sama-
stað í kommúnistaflokknum eða
öðrum flokkum...
Þegar þú segir að banna ætti
flokkinn þá get ég ekki verið því
sammála því að í honum er fólk,
að vísu voru þar rhenn sem tóku
þátt í atferli neyðarnefndarinnar.
Þeir verða að taka ábyrgð á gerðum
sínum, lagalega og stjórnmálalega.
En ég mun aldrei samþykkja að
allir verkamennirnir og smábænd-
urnir í flokknum verði gerðir útlæg-
ir, bara vegna þess að þeir eru
kommúnistar, nei það get ég aldrei
samþykkt.
Þú segir að kalla megi flokkinn
glæpafyrirtæki, samtök glæpa-
manna. Ég skal svara þér. I mið-
stjórninni eru félagar sem ekki
höfðu nægilegt hugrekki til verja
sinn eigin aðalritara [Gorbatsjov]
og sumar nefndir tóku þátt í fram-
ferði neyðarnefndarinnar, aðstoð-
uðu hana. Þetta fólk verður að svara
til saka. En hitt, að lýsa milljónum
verkamanna og smábænda sem
glæpamönnum, það get ég aldrei
samþykkt. Enn síður vegna þess að
stefnuskráin sem nú er til umræðu
inniheldur, verði hún samþykkt, svo
góð markmið að þið gætuð ekki
gert betur, og þeir sem styðja
stefnuskrána verða lýðræðissinnar
sem munu starfa með ykkur.“
Einn þingmannanna spurði hvort
það væri rétt að Gorbatsjov hefði
hitt Anatólíj Lúkjanov þingforseta,
sem margir telja aðalhvatamann
valdaránsins, áður en aðgerðir hóf-
ust og samþykkt áætlunina að öðru
leyti en því að hann hefði viljað fá
aðra menn í neyðarnefndina. „Er
það rétt að þú hefðir einnig haldið
forsetastöðunni ef þeir hefðu sigr-
að?“ Gorbatsjov virtist ekki taka
spurninguna nærri sér, en vísaði
aðdróttuninni harðlega á bug, einnig
að hann hefði átt umræddan fund
með Lúkjanov.
Litháar
banna
dagblöð
I KJOLFAR hins misheppn-
aða valdaráns í Sovétríkjun-
um hafa litháísk stjórnvöld
bannað útgáfu átta dagblaða
í Vilníus. Daríus Salas, að-
stoðarmaður Vytautas
Landsbergis forseta, segir í
samtali við Morgunblaðið að
þau hafi stundað ólöglegt at-
hæfi og ber til baka allar
ásakanir um nornaveiðar.
Samfara þessu hefur verið
lagt bann við starfi kommúni-
staflokksins í Litháen og all-
ar eignir hans gerðar upp-
tækar.
„Þetta er alls ekki skerðing
á prentfrelsi,“ sagði Salas þegar
Morgunblaðið spurði hvort hér
væri ekki verið að nota sömu
meðul og fýrrum valdhafar not-
uðu. „Þessi átta dagblöð studdu
ólöglegt valdarán, sem að auki
hefur verið fordæmt á alþjóða-
vettvangi. Þess vegna hefur
útgáfa þeirra verið stöðvuð,“
sagði Salas.
Blöðin átta hafa ekki komið
út síðan á miðvikudag. Hörð
viðbrögð hafa meðal annars
komið frá Thorvald Stolten-
berg, utanríkisráðherra Noregs.
Hann kallar athæfið hreina rit-
skoðun og kveðst mjög óánægð-
ur með framgöngu litháískra
yfirvalda í þessu máli auk þess
sem hún geti skaðað málstað
landsins á alþjóðavettvangi.
Stoltenberg kveðst í samtali
við Arbeiderbladet munu krefja
stjórnvöld skýringa og fara
fram á að ritskoðuninni verði
aflétt.
Alf Skjeseth, formaður
norska blaðamannafélagsins,
segir aðgerðirnar bera keim af
þjóðarrembu og valdníðslu.
Hann segir að því miður sé
þetta ekki í fyrsta skipti sem
ástæða sé til að gera athuga-
semdir við framferði litháískra
stjórnvalda gagnvart íjölmiðl-
um.
Því má bæta við að áður en
sovéskir hermenn yfirgáfu sjón-
varpsbygginguna í Vilníus eyði-
_ ^togðu þeir allan tækjabúnað
þar, og telur Salas að tjónið
megi meta á hundruð milljóna
króna.
Mótmæli i Vilníus.
- Hvað með þig?
Sími 19000