Morgunblaðið - 04.09.1991, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. SEPTEMBER 1991
Pétur Teitsson frá
Bergsstöðum á
Vatnsnesi - Minning
Fæddur 31. mars 1895
Dáinn 24. ágúst 1991
Afi var tveggja ára, þegar hann
flutti að Bergsstöðum með foreldrum
sínum, Ingibjörgu Árnadóttur og
Teiti Halldórssyni. Hann var tíundi
í röðinni af 15 systkinum, sem öll
komust til fullorðinsára þrátt fyrir
mikinn ungbarnadauða á þeim árum.
Systkini afa sem eftir lifa eru
Guðrún María, Karl og Haraldur.
Teitur lést árið 1920. Að föður
sínum látnum keyptu bræðumir Pét-
ur og Daníel Teitssynir jörðina
Bergsstaði. Afl var þá 25 ára og
átti aðeins tvær kindur og eina meri,
sem dugði nú skammt fyrir hans
hluta jarðarinnar og svipað var ástatt
hjá Daníel. Jakobína systir afa var
ráðskona hjá honum. Afí stundaði
sjóróðra til að afla fjár til jarðarkau-
panna. Og hann var staddur í Vest-
mannaeyjum árið 1923 þegar honum
bárust þau sorglegu tíðindi að Daní-
el bróðir hans væri látinn. Hann
ákvað þá að fara heim og hjálpa
mágkonu sinni, Vilborgu Árnadóttur,
©DEXION
IMPEX
hillukerfi
án
boltunar
r
LANDSSMIÐJAN HF.
Verslun: Sölvhólsgötu 13
Simi (91)20680
með heimilið og bömin, sem þá voru
5. Afl sagði að hann hefði ekki getað
hugsað sér að heimilið yrði leyst upp
og bömin færu á sveitina.
Böm Vilborgar og Daníels voru
Sigurborg Fanney (dáin), Páll Vil-
hjálmur, Davíð Björgvin (dáinn),
Teitur Guðni og Ingibjörg.
Það fór svo að Vilborg Árnadóttir
varð lífsförunautur afa. Þau voru
jafngömul, hún fædd 30. mars og
hann 31. mars 1895.
Böm afa og ömmu eru Ólöf Hall-
dóra, Daníel Baldvin og Vilborg.
Afl teiknaði og byggði sjálfur nýtt
stórt íbúðarhús á Bergsstöðum og
má nærri geta að viðbrigðin hafi
verið mikil frá gamla torfbænum.
Afi var hagleiksmaður mikill.
Hann var smiður bæði á tré og járn.
Árið 1920 lærði hann bókband á
Hvammstanga. Eftir það smíðaði
hann öll verkfærin sjálfur, sem til
þurfti við bókbandið.
Afi var afar vandvirkur og hann
batt inn bækur alveg fram undir það
að hann varð að fara á sjúkrahúsið
93 ár gamall. Þá var sjónin hans
orðin það léleg að honum þótti bæk-
urnar ekki nógu vel unnar. En það
var engin skömm að þeim vinnu-
brögðum, hjá manni á tíræðisaldri.
Alltaf síðan við munum eftir fórum
við í sveitina til afa og ömmu og
dvöldum þar nokkurn tíma á hveiju
sumri.
„Þegar ég var 4 ára fór ég ein í
sveitina til afa og ömmu og er mér
það minnisstætt enn í dag. — Afí
smíðaði handa mér hrífu af mátu-
legri stærð, merkti hana með mínu
nafni og sagði að það væri ekki
hægt annað en litla vinnukonan hefði
hrífu eins og hinir. Eg man hvað ég
var stolt af hrífúnni minni. Svo fór
ég að snúa heyinu með hinum. Afl
fór fyrstur, svo kom hitt fólkið og
ég seinust. Afl kom svo á móti mér
og hrósaði mér fyrir dugnaðinn."
(G.G.)
Það var unun að hlusta á afa segja
frá fyrri tíð. Hann fyldist vel með
og var bæði fróður og minnugur.
Það var alltaf stórt heimili á
Bergsstöðum. Ingibjörg móðir afa
bjó á Bergsstöðum til æviloka og
Vilborg móðir ömmu bjó þar seinustu
æviár sín. Ingibjörg Daníelsdóttir og
Pálmi Jónsson bjuggu í mörg ár á
móti afa og ömmu á Bergsstöðum.
Þau hættu búskap árið 1972 sama
ár og afl og amma. Þá fluttu afl og
amma inn á Hvammstanga.
Hjálmar Pálmason og Guðlaug
kona hans keyptu þá jörðina Bergs-
staði af afa og ömmu og foreldrum
sínum. Afi var mjög ánægður yfir
því að jörðin hélst í ættinni og hann
fylgdist af miklum áhuga með dugm-
iklum framkvæmdum ungu hjónanna
á Bergsstöðum.
Þá var það „hótel“ Breiðagerði
eins og mamma var vön að kalla
það, þar sem afl og amma þjuggu á
’ Hvamrrfetánga. Álltaf vöríi ífllir véiJ''1
komnir þangað til lengri eða styttri
dvalar. Ög þangað var gott að koma.
Afa og ömmu þótti mjög vænt
hvoru um annað og voru samrýnd.
Það var auðséð á viðmóti þeirra
hvoru til annars. Þegar afí og amma
komu að heimsækja börn sín og
bamabörn hér fyrir sunnan, þá leidd-
ust þau um göturnar. Það var nota-
legt að sjá. — Oft var það þegar afí
vann við bákbandið, að amma sat
hjá honum og las fyrir hann upphátt
fréttir úr dagblöðunum eða góða
sögubók.
Svo kom að því að amma gat ekki
verið lengur heima og varð að fara
á sjúkrahúsið. Afí sá þá um sig sjálf-
ur að mestu, sótti í matinn, eldaði,
bakaði jólaköku handa gestum, heim-
sótti ömmu og batt inn bækur, þang-
að til hann varð líka að fara á sjúkra-
húsið.
Þá keyptu Gústaf Daníelsson og
Guðrún Breiðagerði og gladdist afi
yfír áhuga unga fólksins á því að
endurbæta húsnæðið.
Afi naut þess að fylgjast með böm-
um og barnabömum sínum og ömmu
og bar hann hag þeirra mjög fyrir
bijósti.
Um daginn komum við til afa, þá
sagði hann brosleitur og kankvís á
svip að amma hefði komið í heim-
sókn til sín daginn áður. „Henni var
ekið hingað inn til mín.“ Þá hafði
amma verið flutt í hjólastól milli
hæða. Afi og þau bæði voru ósköp
glöð yflr þeim skiptum þegar þau
hittust og nutu samvistanna.
Síðustu árin átti afí við hjartasjúk-
dóm að stríða og undir það síðasta
urðu þessi hjartaköst tíðari og erfið-
ari. Hann vissi að hveiju stefndi og
var sáttur við lífið og tilveruna þegar
hann kvaddi þennan heim. Guð blessi
ömmu og styrki.
Dana og Sísi viljum við þakka
umhyggju þeirra og hjálpsemi við
afa og ömmu.
Við systkinin og fjölskyldur okkar
þökkum allar samverustundimar,
sem við höfum átt með afa. Þær eru
perlur í sjóði minninganna. Guð blessi
afa.
Guðrún, Steinunn, Bergdís
og Pétur Vilberg
Mig langar að minnast í fáum
orðum hins aldna heiðursmanns,
Péturs Teitssonar tengdaföður míns,
en hann var stjúpfaðir konu minnar,
Ingibjargar Daníelsdóttur.
Það var vorið 1947 að við hjónin
fluttum með tvo unga syni til þeirra
Bergsstaðahjóna, Vilborgar og Pét-
urs, og hófst þá félagsbúskapur okk-
ar við þau. Skyldi svo vera þar til
búið væri að koma upp íbúðarhúsi,
sem stóð til að byggja þá um suma-
rið, og átti að vera sameign að jöfnu.
Það var ansi þröngt í Bergsstaðabað-
stofunni þetta sumar, þar sem margt
var í heimili fyrir, þegar við komum,
en húsráðendur vom lagnir að hag-
ræða öllu svo að vel mátti við una.
Og oft var létt yfir hópnum, og
þrengslunum slegið upp í grín, og
var það ekki síst húsbóndinn sem
hélt uppi húmomum þegar sest var
að snæðingi við stóra matborðið í
baðstofunni, því Pétur var glaðsinna
og gamansamur. Nýja húsið var
' býggt bftir teikningu Péturs og hafði
hann einnig alla verkstjóm á hendi
við byggingu þess og var aðalsmiður-
inn. Reglusemi, þrifnaður og snyrti-
mennska mótaði búskaparhætti
þeirra Bergsstaðahjóna allatíð. Hlut-
imir vom ekki látnir drabbast niður,
hvort sem var innanbæjar eða utan,
heldur teknir til viðgerðar eða end-
umýjunar, og átti þetta við um öll
„tól og tæki“ sem heimilið þarfnað-
ist. Kom sér þá vel að húsbóndinn
var jafnvígur við steðjann og hefil-
bekkinn eftir því hvað kallaði að
hveiju sinni.
Þá má ekki gleyma bókbandinu,
sem hann nam ungur, og stundaði
af mikilli eljusemi eftir því sem
stundir gáfust til. En eftir að Pétur
hætti búskap sneri hann sér því
meira að þessu hugðarefni sínu og
vann kappsamlega við það fram yfir
nírætt. Var mjög eftirsótt að fá
bækur bundnar hjá honum, enda var
hann rómaður fyrir vönduð vinnu-
brögð og gjafverð. Þannig var þetta
í viðskiptum við Pétur að hagstætt
var að láta hann um verðlagsmálin.
Þyrfti hann að leita til annarra með
eitthvað, sem sjaldan kom fyrir, vildi
hann borga það fyllsta verði. En
dæmið snerist við þegar hann verð-
lagði sína vinnu, ef hann gaf hana
þá ekki með öllu, sem oft var. Þetta
munu þeir kannast við, sem átt hafa
viðskipti við Pétur.
Sjómennska virtist mér Pétri mjög
hugleikin, hann fylgdist vel með afla-
brögðum og fiskigöngum enda vel
kunnur sjómennsku, var á vertíðum
á yngri árum og stundaði sjósókn
mikið með búskapnum, meðan fískur
gekk í Húnaflóann.
Pétur var atkvæðamaður til orðs
og æðis, enda þrekmenni, með fast-
mótaðar skoðanir og skýra framsetn-
ingu þeirra. Hann var karlmenni að
burðum og fylginn sér til átaka. Það
munaði um hann hvar sem hann
lagðist á árar og baðst hann þá ekki
undan kulborðssætinu, þegar létta
þurfti öðrum róðurinn. Varð ég þessa
oft aðnjótandi á þeim 25 árum sem
við bjuggum báðir á Bergsstöðum.
Sérstaklega reyndi ég þetta í sam-
bandi við bygginga- og smíðavinnu
en þar var hann rétti maðurinn að
leita til og þurfti oft ekki að nefna
við hann aðstoð, hann var bara
mættur á staðinn sem sjálfboðaliði.
Eftir 25 ára sambýli við þau Vil-
borgu og Pétur á Bergsstöðum er
sannarlega margs að minnast og
margt að þakka. Þótt leiðir skildu,
er við hættum búskap árið 1972, og
þau hjón fluttu til Hvammstanga en
við suður, slitnuðu engin vinabönd.
Ferðirnar norður urðu margar og
ævinlega mikil tilhlökkun í hugum
ferðafólksins, ekki hvað síst hjá
yngsta syninum, sem hlakkaði mikið
til að heimsækja ömmu og afa enda
naut hann þar einstakrar blíðu og
ástúðar, og ekki skorti rausnina í
veitingum.
Fyrir mína hönd og fjölskyldunnar
vil ég nú að leiðarlokum færa Pétri
alúðarþakkir og virðingu, fyrir það
sem hann var okkur. Öllum aðstand-
endum vottum við dýpstu samúð, og
sérstaklega beinum við hugum til
aldinnar tengdamóður ihinnar með
blessunaróskum á ævikvöldi hennar.
Pálmi Jónsson
VELASALAN H.F.
ÁNANAUST 1, REYKJAVÍK. SÍMI 91-26122
• •
RAFSTOÐVAR
Gott úrval diesel-rafstööva
í ýmsum stæröum.
Hagstætt verö.
Varahlutir og þjónusta.
Þjónustusamningar.
Leitið
upplýsinga hjá okkur.
Fóstri minn, Pétur Teitsson fyrr-
verandi bóndi á Bergsstöðum,
Vatnsnesi, V-Hún., andaðist í
sjúkrahúsinu á Hvammstanga 24.
ágúst sl. 96 ára að aldri.
Pétur var fæddur í Skarði í
Vatnsnesi 31. mars 1895, sonur
hjónanna Ingibjargar Árnadóttur
og Teits Halldórssonar er þar
bjuggu. Pétur var 10. barn þeirra
en systkinin voru 15 og komust öll
til fullorðins ára og var það talið
merkilegt þar sem ungbamadauði
var mikill á þeim árum.
Fjölskyldan bjó við þröngan kost
eins og víða gerðist og þurftu hjón-
in að vinna hörðum höndum svo og
börnin þegar þau höfðu getu til.
Pétur fór því snemma að vinna,
hann var þrekmikill og duglegur
verkamaður til iands og sjávar en
fiskveiðar voru stundaðar með bú-
skapnum. Síðar fór Pétur til sjós,
m.a. til Bolungarvíkur og Vest-
mannaeyja.
Teitur og Ingibjörg fluttu að
Bergsstöðum 1897 og bjuggu þar
þar til hann lést árið 1920.
Þá urðu þáttaskil í lífi Péturs.
Hann og Daníel bróðir hans, faðir
minn, keyptu Bergsstaði. Pabbi
flutti þangað strax vorið 1920 með
fjölskyldu sína og Pétur hóf búskap
þar með Jakobínu systur sinni.
í febrúar 1923 lést faðir minn.
Móðir mín, Vilborg Ámadóttir, stóð
þá ein uppi með 5 börn, það elsta
9 ára. Það voru erfiðir tímar hjá
móður minni. Ekki blasti annað við
en að heimilið leystist upp eins og
oft gerðist við slíkar aðstæður í þá
daga. Efni voru lítil, nýbúið að
kaupa jörðina og skuldir því miklar.
Pétur var á vertíð í Vestmanna-
eyjum þegar hann frétti hvemig
komið var. Hann skrifaði mömmu
og bað hana að breyta engu áður
en hann kæmi heim um vorið. Þeg-
ar hreppsyfirvöld, sem töldu að þau
myndu þurfa að hafa afskipti af
högum fjölskyldunnar, komu gat
hún sýnt bréfið frá Pétri og varð
það til þess að kyrrt var látið liggja
til vorsins. Móðir mín gat ekki hugs-
að sér að heimilið leystist upp og
bömin færa sitt í hveija áttina.
Sjálf hafði hún sem bam þurft að
alast upp við slíkar aðstæður. En
málin snerast á annan veg. Pétur
mátti ekki heldur hugsa til þess að
heimilið sundraðist. Hann tók bú-
stjóm hjá mömmu og leigði sinn
hluta jarðarinnar. Þegar frá leið
tóku þau saman og þar með var
það endanlega ráðið að við systkin-
in þurftum ekki að sundrast og al-
ast upp hjá vandalausum. Við eig-
um því mikið að þakka og ekkert
okkar hefur fundið til þess að við
væram föðurlaus svo annt lét Pétur
sér um okkur. Þegar börn hans
fæddust og uxu úr grasi urðum við
þess aldrei vör að upp á milli okkar
væri gert. Við reyndum það á marg-
an hátt hve Pétri þótti vænt um
okkur eldri systkinin og ekki fyrir
löngu ræddi hann það við mig hve
mikið áfall það hefði verið þegar
Davíð bróðir lést, þá aðeins 12 ára
gamall.
Pétur og mamma giftu sig 5.
júní 1940 og era böm þeirra þijú:
Ólöf Halldóra, Daníel Baldvin og
Vilborg.
Á Bergsstöðum var torfbær.
Baðstofan var endurbyggð og bætt
en eftir stríðsárin síðari var byggt
íbúðarhús. Pétur teiknaði húsið
sjálfur og þóttu teikningar það góð-
ar að þær vora metnar lánshæfar
og þess sérstaklega getið að þær
sýndu að bóndinn gerði sér Ijósa
grein fyrir öllum hlutum. Tún var
lítið og mikið þýft. Ráðist var í að
girða túnið og bæta og var í fyrstu
ekki um annað að ræða en nota að
mestu handverkfæri í því efni.
Garðrækt var alltaf mikil og kart-
öflur, sem geymdar vora til vors-
ins, vora settar í kassa, fyllt að
þeim með mómold og síðan grafnir
í jörðu á þurram stað. Reyndist það
mjög góð geymsluaðferð. Alltaf var
margt fólk á Bergsstöðum. Föður-
amma mín var á heimilinu til ævi-
loka, hún lést 94 ára að aldri. Vil-
borg móðuramma mín var þar einn-
ig allmörg síðstu æviár sín. Karl,
bróðir Péturs, var á Bergsstöðum,
hafði kindur og braut nýtt land til
ræktunar. Árið 1947 fluttu Ingi-
björg systir mín og maður hennar,
Pálmi Jónsson, að Bergsstöðum og
fengu þau hálfa jörðina. Bjuggu þau
í sambýli við Pétur og mömmu þar