Morgunblaðið - 11.10.1991, Síða 18

18
MORG.UNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. OKTÓBER 1991
Framsýni og
ábyrgð eru perlur
Nýi sigurboginn í París, 35 metra há skrifstofubygging. Reistur í
tilefni 200 ára afmælis frönsku byltingarinnar og er dæmi um metn-
að franskra stjórnvalda.
eftir Gunnlaug
Þórðarson
Á árinu 1924 stakk listmögur
þjóðarinnar, Jóhannes S. Kjarval,
upp á því að reist yrði „drauma-
bygging” í Öskjuhlíð. Árið 1938
var efnt til samkeppni um gerð
veitingahúss ofan á hitaveitu-
geymunum, sem byggja átti. Einn
okkar fremsti arkitekt, Sigurður
Guðmundsson, gerði uppdrátt af
kringlu ofan á geymunum með
gólfi, sem snerist. Sem betur fer
varð ekkert úr hugmyndinni, en
geymarnir voru reistir skömmu
eftir 1940. Hætt er við að þá hefði
ekki tekist eins vel og nú, er endur-
byggja þurfti geymana.
Skyldan við þjóðina
Jóhannes Zoéga, forstjóri Hita-
veitunnar, hefði brugðist Reyk-
víkingum og íslensku þjóðinni, ef
hann hefði ekki lagt til að um leið
og geymarnir yrðu endurnýjaðir
skyldi byggt ofan á geymana eins
og til stóð 1938. Hann hefur auðvit-
að af listrænu innsæi sínu séð að
kúlubygging færi best, sem með
reisn sinni myndi gefa höfuðborg-
inni sérstakan menningarblæ og
gæti jafnframt orðið til eflingar list.
Sem betur fer er Davíð Oddsson
fyrrum borgarstjóri framsýnn mað-
ur. Málinu var borgið. Hitt er jafn
víst að hefði borgin ekki notið
stjórnar Sjálfstæðisflokksins, hefði
rótgróin skammsýni minnihluta-
flokkanna komið í veg fyrir að Perl-
an yrði reist, en ótal dæmi sanna
dugleysi þeirra á athafnasviðinu.
Áætlanir standast illa
Líkt og flestar framkvæmdir
ríkis og sveitarfélaga hefur verið
farið nokkuð fram út áætlun. Ótal
dæmi um þess háttar mistök hafa
verið tilgreind í fjölmiðlum að
undanförnu, m.a. Leifsstöð, sem
var gerð miklu minni en upphaf-
lega stóð til vegna skammsýni og
ofstækis nokkurra manna. Það
hefði nefnilega ekki orðið hlutfalls-
lega miklu dýrara, þótt stöðin hefði
verið byggð í fyrirhugaðri stærð.
Hún hefur verið kölluð andlit þjóð-
arinnar og því fylgdu vissar skyld-
ur. Hún er nú þegar of lítil.
Spurning er hvers vegna kostn-
aðaráætlanir standast sjaldan hjá
okkur. Við því eru mörg svör. Eitt
er sá þjóðarlöstur, að fjölda manna
er tamt að fara illa með fjármuni,
þegar ríki eðs sveitarfélag eiga
hlut að máli. Á þetta jafnt við verk-
fræðinga, arkitekta, verktaka og
verkkaupa sem aðra í þvílíkri að-
stöðu án þess að þetta geti talist
refsivert. Bruðl er siðlaust.
Á hinn bóginn er þess að gæta,
að áætlanir á frumstigi eru oft lít-
ils virði, ekki síst ef verkefnið er
sérstaks eðlis, eins og t.d. Perlan
og ráðhúsið. Þá hafa sumir þeirra,
sem gera slíkar áætlanir tilhneig-
ingu til þess að hafa þær sem
lægstar e.t.v. í þeirri von að fá
verkið. Eins telja þeir sig iðulega
þurfa að breyta verki sínu, stund-
um vegna þess, að þeir hafa ekki
haft sérfræðinga með í ráðum frá
byijun. Svo var t.d. um eldhúsað-
stöðuna í Perlunni og kostaði sitt
aukalega, eða að þeim hafí einfald-
lega snúist hugur. í fyrri skrifum
mínum um byggingar hef ég bent
á hve dýrt það geti verið að nota
loftpressu til þess að bijóta niður
nýsteyptan múr í stað þess að nota
strokleður á pappírinn, en það hef-
ur ekki átt sér stað í umræddum
byggingum. Stundum hef ég ekki
getað orða bundist vegna hörmu-
legra mistaka í arkitektúr og hefur
sú gagnrýni birst í ýmsum fjömiðl-
um undarfarna áratugi, en skal
ekki rifjuð upp hér.
Óvenjuleg mannvirki
Vissulega eru bæði Perlan og
ráðhúsið óvenjulegar byggingar og
því óumflýjanlegt að hönnunar-
kostnaður verði hár. Þó þykir mér
hönnunarkostnaður Perlunnar
óeðlilega hár um 11%, þegar það
liggur fyrir að Þjóðveijar skiluðu
sjálfri kúlunni fullhannaðri. Yfír-
leitt má telja eðlilegt að hönnunar-
kostnaður sé 4-8% af heildar-
byggingarkostnaði.
Á hin bóginn er sama hvert litið
er að hjá okkur, allt fer úr böndun-
um. Þannig er um rekstur þjóðar-
skútunnar, þar sem ekkert stenst
„Sem betur fer varð
ekkert úr hugmynd-
inni, en geymarnir voru
reistir skömmu eftir
1940. Hætt er við að þá
hefði ekki tekist eins
vel og nú, er endur-
byggja þurfti geym-
ana.”
áætlun. Þetta ófremdarástand hef-
ur fremur ágerst en hitt eftir að
hagfræðingar og viðskiptafræð-
ingar fóru í vaxandi mæli að hafa
vit fyrir þjóðinni.
Pólitískar árásir
Fjölmiðlar og báðar sjónvarps-
stöðvarnar hafa að undanförnu
gert atlögu að byggingunum
tveimur. Sumir starfsmanna
fjölmiðlanna hafa notað aðstöðu
sína til að þyrla upp óhróðri t.d.
hafa aðfarinrnar verið mjög sví-
virðilegar í þættinum „í vikulok-
in”, síðustu helgar. Dæmi um
svona ókvæði er upphlaup í
fjölmiðlum út. af galla í steypu
ráðhússgófsins, sem er innan við
0,3% af heildarkostnaði. Þá hefur
verið átalið að byggingu hefur ver-
ið hraðað, en á það ber að líta að
það er alla jafnarLgkynsamlegt að
hraða slíkum verkum, það er ekki
síður dýrt að hafa hús lengi í bygg-
ingu. Það er og til vansa að bygg-
ingar eru árum saman hálfklárað-
ar. ÞJóðarbókhlaðan er sorglegt
dæmi um slíkt. Þessar árásir stafa
margar af þjónslund umræddra
starfsmanna við suma fráfarandi
ráðherra vegna þess að Davíð
Oddsson forsætisráðherra hefur
látið rannsaka gegndarlausan
fjáraustur síðustu ríkisstjórnar, en
í því efni þyrfti líka að athuga
mikla fjölgun ríkisstarfsmanna.
Fáránleg tillaga
Uppátæki þess fólks, sem vildi
láta kjósa nefnd til að „rannsaka
ferli ákvarðanna” og „ábyrgð
stjómsýslu”, er afkáraleg. Það seg-
ir sig sjálft, að báðar byggingamar
hefðu verið samþykktar í borgar-
stjórn, þótt þær hefðu verið
áætlaðar eitthvað dýrari. Reyndar
er þessi tiilöguflutningur einungis
misheppnuð árás á þá mætu menn
Jóhannes Zoéga og Davíð Oddson
og fjarstæð tilraun til að koma
einhverri sök á þá, enda fékk tillag-
an rétta afgreiðslu. Á hinn bóginn
er á það að h'ta, að Davíð Oddsson
hefur aldrei reynta að koma
ábyrgðinni af sér yfir að aðra né
brugðið fyrir sig minnisleysi.
Töluóðir nöldurseggir
Hlægilegasta dæmið um fárán-
leg skrif í þessu sambandi eru eft-
ir töluóðan hagfræðing, Einar
Arnason að nafni, sem með fárán-
legum útreikningi og vafasömum
tölum telur að byggja hefði mátt
þúsundir íbúða fyrir hækkun á
byggingarkostnaði Perlunnar og
ráðhússins. Annar nöldurseggur
nefndi fjölda dagheimila. Þessir
metnaðarsnauðu menn mega vita,
að íbúðir og dagheimili verða alltaf
byggð, en hús sem Perlan og ráð-
húsið verða aðeins byggð einu sinni
og þá skal það gert með þeirri
reisn og metnaði sem slíkum
mannvirkum sæmir.
Nauðsynlegur metnaður
Það á að vera metnaður hverrar
þjóðar að eiga höfuðborg, sem
hefur reisn yfir sér og þó að ís-
lenska þjóðin þurfi um stundarsak-
ir að leggja ögn á sig fyrir sjálfs-
virðingu sína út á við, þá er það
háttur flestra menningarþjóða. Ein
þjóð hefur sýnt meiri skilning á
þessu en flestar aðrar, en það eru
Frakkar og vitnar höfuðborg þeirra
París best um það. Ekkert veit ég
dapurlegra en kollhúfulegar borg-
ir, en ekki verður það sagt um
Reykjavík eftir að Perlan fór að
setja svip sinn á borgina.
Höfundur er
hæstaréttarlög'maður.
--------LM----------
■ LOÐIN ROTTA heldur tón-
leika í Gjánni á Selfossi um helg-
ina. Hljómsveitina skipa þeir félag-
ar Sigurður Gröndal, hljómborð,
Halldór Gulli, söngur, Ingólfur
Guðjónsson, slagverk, bakrödd og
saxafónn, Bjarni Bragi Kjartans-
son, sólógítar og tamborín og Jó-
hannes Eiðsson, sem sér um
bassaleik og gamanmál. Hljóðmað-
ur Rottunar er Vestur-íslendingur-
inn Gummy Finson jr. og bílstjóri
Rottunnar er hinn próflausi gleði-
maður og tölvuamatör Matti
Waagfjord. Rottan leikur síðan
á Gauk á Stöng sunnudag, mánu-
dag og þriðjudag.
■ Á PÚLSINUM föstudags- og
laugardagskvöld, 11. og 12. októ-
ber, verður efnt blúshátíðar. Meðal
þeirra sem koma fram má nefna
Blúsmenn Andreu, Tregasveit-
ina og hugsanlega KK-Band, ef
þeim tekst tímanlega að ljúka við
plötu sína sem þeir vinna nú við
að hljóðblanda. Einnig er von á
fleiri gestum, m.a. 8 manna blús-
hljómsveit frá Stöð 2 sem tók
áskorun DV í fjölmiðlablúsnum og
kemur hún fram föstudag og laug-
ardag. Stöð 2 skorar aftur á móti
á Ríkissjónvarpið að senda full-
trúa sinn á Púlsinn helgina 18. og
19. október.
GIVEIMCHY
UMKtmn Automne4««i
TINE BUS frá GIVENCHY Paris
kynnir og ráðleggur notkun á
GIVENCHY snyrtivörum
föstudaginn 11. október kl. 14-18.
Kringlunni.
Höfunt til sölu
notaðar
traktorsgröfur:
Case 580 4x4 árg. '86
Case 580 4x4 árg. ’87
Case 580 4x4 árg. '88
Case 580 4x4 árg. ’89 Servo
Case 680L 4x4 árg ’89
MF 50 HX S árg. ’88
G/obusi
Véladeild
Lágmúla 5, sími 681555, 985-31722
BRÉFA-
BINDIN
frá Múlalundi...
... þar eru gögnin á góðum stað.
Múlalundur
I SÍMI: 62 84 50
£
cn
co
5
=>
□
£