Morgunblaðið - 02.11.1991, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. NÓVEMBER 1991
Kristinn Örn Kristinsson
Sigurður Halldórsson
Hádegistónleikar
_________Tónlist____________
Ragnar Björnsson
Röð háskólatónleika byrjaði með
tónleikum Sigurðar Halldórssonar,
sellóleikara, og Kristins Arnar
Kristinssonar, píanóieikara, mið-
vikudaginn sl. Þessir hádegistón-
leikar taka rúman hálftíma, áheyr-
endur geta gert hvort tveggja,
nært sig líkamlega, og hlustað á
tónlist, mettað líkama og sál. En
flytjendur hafa stuttan tíma til að
sanna sig og þó getur furðu mörgu
verið komið fyrir í 35 mínútna spili
og svo var reyndin að þessu sinni.
„From a Swan Song”, eftir Aulis
Sallinen, það fjölhæfa finnska tón-
skáld, er löng saga um einfaldar
hugmyndir, sem Sallinen fléttar í
ótal myndir, sem reyna töluvert á
hæfni flytjandans í viðkvæmum
tónbilum og flasúlett-spili sem Sig-
urður útfærði mjög hreint og af
öryggi. Verkið býr yfir þó nokkurri
dramatík þótt höfundur komi ekki
óvíða við í stíl, en þannig eru nú
Finnar einu sinni, þegar þeir vilja
segja mikið láta þeir skólalærdóm-
inn ekki hefta sig, en einhvern veg-
inn hafði ég þó á tilfinningunni að
segja hefði mátt söguna jafnvel í
færri orðum. Verkið mun hafa ver-
Tónleikar í Langholts
kirkju á sunnudag
ALLRA heilagra messa er nk.
sunnudag en á þeim degi er
minnst þeirra sem látnir eru. í
tilefni dagsins er efnt til tónleika
í Langholtskirkju kl. 17.
Kór Langholtskirkju syngur tvær
kantötur eftir J.S. Bach, nr. 21 Ich
hatte viel Bekúmmemis og nr. 131
Aus der Tiefen rufe ich, Herr, zu
dir. Flytjendur ásamt kómum eru
Harpa Harðardóttir sópran, Þóra
Einarsdóttir sópran, Björk Jónsdótt-
ir alt, Þorgeir Andrésson tenór,
Ragnar Davíðsson bassi og Kamm-
ersveit Langholtskirkju. Stjórnandi
er Jón Stefánsson. Tónleikarnir eru
haldnir á vegum Minningarsjóðs
Guðlaugar Bjargar Pálsdóttur sem
var stofnaður af Ólöfu Karvelsdóttur
og Páli Pálssyni, foreldmm Guðlaug-
ar, en hún lést af slysförum í Bolung-
arvík 1986.
Helsta hlutverk sjóðsins er að
styrkja og efla tónleikahald Kórs
Langholtskirkju og kosta tónlistar-
flutning við almenna guðsþjónustu
einu sinni á ári. í guðsþjónustu í
Langholtskirkju nk. sunnudag kl.
14.00 mun allur kórinn syngja kant-
ötu nr. 131 Aus der Tiefen mfe ich,
Herr zu dir ásamt einsöngvuram og
hljómsveit. Prestur er sr. Flóki Krist-
insson.
í lok guðsþjónustu og á tónleikun-
um verður tekið við framlögum til
sjóðsins.
(Fréttatilkynning)
911 Kfl 91 97fl L^RUS Þ' VALDIMARSSON FRAMKVÆMDASTJÓRI
L I I3U‘lI0/U KRISTINN SIGURJÓMSSON, HRL. loggiltur fasteignasali
Nýjar eignir á fasteignamarkaðnum:
Stór og góð á góðu verði
4ra-5 herb. íb. ofarl. i lyftuh. v/Hrafnhóla. Mikíl og góð sameign. Hús-
vörður. Laus fljótl. Mikið útsýni. Tilboð óskast.
Sérhæð með bílskúr
Neðri hæð 4ra herb. um 100 fm skammt frá Miklatúni. Tvennar suður-
svalir. Sérinng. Sérhiti. Góðar geymslur. Laus strax.
Góð eign - tvær íb. - verkstæði
á vinsælum stað í Langholtshv. reisul. steinh. tvær hæðir og kj.
m/tveimur samþ. 3ja herb. íb. I kj. er þvhús, geymslur og föndurherb.
Verkstæði 45 fm. Ræktuð lóð. Útsýnisstaður.
Góð íbúð við Álftamýri
3ja herb. á 3. hæð. Sólsvalir. Rúmg. stofa. Nýl. endurbætt sameign.
Plata fyrir bílsk. fylgir.
2ja-3ja herb. góð íbúð
v/Hraunbæ á neðri hæð m/sérinng. Nýendurbætt sameign utanhúss.
Nýtt bað. Laus strax.
Með frábæru útsýni við Arahóla
Stór og góð 2ja herb. íb. 65,3 fm. Sérþvhús. Nýl. parket. Geymslu-
og föndurherb. í kj. Laus strax.
Góð risíbúð - gott verð
2ja herb. risíb. v/Miklatún. Góðir kvistir á stofu og svefnherb. í kj. fylg-
ir herb. m/snyrtingu. Góð sameign.
Nokkur góð einbýlis- og raðhús
til sölu i borginni og nágr. Hagkv. eignaskipti mögul.
• • •
Opið í dag kl. 10.00-16.00.
Fjöldi fjársterkra kaupenda.
Almenna fasteignasalan sf.
var stofnuð 12. júlí 1944.
AIMENNA
FASTEIGNASAUN
LAUGAVEGI18 SÍMAR 21150-21370
Varðberg vill sjálfstæði
Slóveníu og Króatíu
Stjórn Varðbergs, félags ungra
áhugamanna um vestræna sam-
vinnu, gerði tvær einróma sam-
þykktir á fundi sínum snemma í
október. í annarri er fagnað áhuga
nýfijálsra ríkja í Mið- og Austur-
Evrópu á að tengjast NATO en í
hinni er skorað á ríkisstjórnina að
viðurkenna sjálfstæði Slóveníu og
Króatíu.
Ályktanirnar fara hér á eftir:
„Varðberg, félag ungra áhuga-
manna um vestræna samvinnu,
fagnar framkomnum afvopnunartil-
lögum í vestri og austri og vonast
til þess, að vopnabúnaður ríkja mið-
ist í framtíðinni eingöngu við eðli-
legar sjálfsvarnarþarfir þeirra.
Varðberg leggur áherzlu á sam-
heldni ríkja innan Atlantshafsband-
alagsins, en gildi þess hefur sann-
azt ótvírætt á undanförnum mánuð-
um og árum. Án þess hefðu hinar
ánægjulegu breytingar í Mið- og
Austur-Evrópu verið óhugsandi.
Sérstaklega ber að gæta þess,
að tengsl lýðræðisríkja í Vestur-
Evrópu og Norður-Ameríku haldi
áfram að styrkjast.
Varðberg.telur, að í framtíðinni
verði NATO að vera lýðræðisríkjum
skjöldur gegn hvers konar hættu,
sem að höndum kynni að bera,
hvaðan sem hún kæmi.
Varðberg fagnar áhuga ný-
fijálsra ríkja í Mið- og Austur-Evr-
ópu á að tengjast NATO, jafnvel
með inngöngu og fullri aðild, og
álítur nauðsynlegt, að öll lýðræðis-
ríki í Evrópu og Ameríku treysti
friðinn með náinni samstöðu í varn-
armálum.
Varðberg væntir þess, að á Ráð-
herrafundi Atlantshafsbandalags-
ins í Róm í nóvember verði mörkuð
skýr stefna í þessum efnum.”
Sjálfstæði
„Varðberg, félag ungra áhuga-
manna um vestræna samvinnu, tel-
ur, að virða beri sjálfsákvörðunar-
rétt allra þjóða, og skorar þess
vegna á íslenzk stjórnvöld að viður-
kenna sjálfstæði Slóveníu og Króa-
tíu.”
í Norræna húsinu
ið skrifað fyrir sellókeppni, sem
haldin er í Finnlandi. Síðara verkið
sem þeir félagar fluttu var Sónata
fyrir selló og píanó eftir Benjamín
Britten. Sónatan mun skrifuð fyrir
sellósnillinginn Rostropovich, er í
fimm þáttum, sem allir reyna á hina
ýmsu þætti sellóleiksins. Sellóþátt-
inn leysti Sigurður af hendi með
skaphita, húmor og af öryggi og
hlýtur þessi frammistaða að teljast
sigur fyrir hann. Það sem mér
fannst helst vanta á í leik Sigurðar
var tónninn, sem mér fannst dálítið
grannur, vanti fyllingu, þetta gæti
þó verið hljóðfærinu að kenna, en
Sigurður mætti þó hugsa út í þetta.
Þessir stuttu tónleikar hefðu ekki
verið jafn ánægjulegir ef ekki hefði
komið til ágætur „meðleikur” Krist-
ins Arnar á píanóið. Píanóhlutverk-
ið í Britten var síður en svo auð-
velt og á Kristinn sannarlega hrós
skilið fyrir sinn hlut.
itetíkóDoáD
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 613. þáttur
Orðabókarhrina, að mestu
byggð á íslenskri orðsifjabók
eftir Ásgeir Bl. Magnússon:
gúr er sérstakt jarðefni, eink-
um notað í samsetningunni kís-
ilgúr. Þetta orð telst vera úr
þýsku, sbr. garen=ólga, „bijóta
sig”, geijast; sjá og ísl. ger og
gor.
gúrka, „grænn, safaríkur
ávöxtur”; mjög svipuð orð í öðr-
um Norðurlandamálum, stytting
úr agúrka, sbr. vísuna sem
óþægi strákurinn í bekknum
orti um kennslukonuna:
Rósir eru rauðar
og svört krækiber,
agúrkur súrar,
og eins eruð þér.
Agúrka mun vera tökuorð
úr slavneskum málum, sbr.
pólsku ogórek, en í slavnesku
málin komið úr grísku og þang-
að úr persnesku angórah.
gúrú=fræðari, prestur,
átrúnaðargoð. Þetta orð er úr
hindí (mál talað á Indlandi) og
merkir fyrirmyndin þungur eða
þungvægur. Samkvæmt lögmál-
unum verður indógermanskt g
óbreytt í grísku og latínu, en
harðnar í k í germönskum mál-
um, sjá latínu gravis=þungur,
gotn. kaurus í sömu merkingu,
og ísl. kurnalegur sem merkir
m.a. durgslegur eða óliðlega
vaxinn.
guss, karlkynsnafnorð=
gæsagarg, þvaður, mas;
gussa=þvaðra, masa.
Gústaf, tökunafn, ættað úr
sænsku, kannski=„stafur eða
stoð Gauta (Gota), Gautstafur”.
Aðrir halda að þetta sé ummynd-
un úr slavneskum málum, t.d.
Gostislav á pólsku=„sá sem er
rómaður af gestum”, frægur
gestgjafi.
gustuk=miskunnarverk,
„guðsþakkarverk”, talið sam-
runamynd úr „guðs þökk”.
gutti l)=ólund, urgur, „það var
gutti (guttur) í honum”. 2)=
dvergspeni á kú. 3)=strákur,
snáði, talið tökuorð úr norsku
gut, gutte=strákur, eða úr holl.
guit=þorpari, galgopi. 4) gælu-
nafn af Guttormur og jafnvel
fieiri skírnarnöfnum. Guttorm-
ur er talið standa fyrir eldra
Goðþormr=sá sem guðir
þyrma, eða sá sem þyrmir goð-
um”. En guttormur er til í
merkingunni „járngaddur, nagli
sem rekinn er í fugiabjarg, e.t.v.
dregið af nafni manns sem fyrst-
ur hefur smíðað eða notað slíka
nagla”.
★
Félagi minn, Jón Árni Jóns-
son, hefur vakið athygli mína á
því, að orðin hingað og þangað
séu að þoka úr daglegu tali
manna. I staðinn sæki á orðin
hér og þar, einkum sé mönnum
tamt að segja „koma hér” í stað
þess að segja koma hingað.
Þessu hafði ég ekki gefið gaum.
En ég man að góður maður
stældi dönsku að gamni sínu
með því að segja „komm her”.
Aftur á móti heyri ég menn
segja nú „að fara eitthvert” í
stað þess að fara eitthvað.
Ruglingur þessara orðmynda er
reyndar í mörgum öðrum sam-
böndum. Er þetta mál þó ákaf-
lega einfalt. Orðmyndin eitt-
hvað er sérstæð. Dæmi: Gastu
eitthvað? Orðmyndin eitthvert
er hliðstæð: Gastu reiknað eitt-
hvert dæmi? Sama er að segja
um nokkuð og nokkurt: Gastu
nokkuð? Gastu reiknað nokk-
urt dæmi?
★
í manntalinu 1703 má sjá að
margur íslendingur mátti sín lít-
ils. Þó er þess að gæta, að sum-
ir hreppstjórar munu hafa ýkt
heldur vanmátt fólks. Kom eink-
um tvennt til: Sýna sem mest
sveitarþyngsli (ómagafram-
færslu) og þá annað meira.
Ýmsum gat ekki hugkvæmst
nema ein ástæða til allsheijar-
manntals. Á grundvelli þess hlyti
að eiga sér stað herútboð. Því
lýsa nokkrir hreppstjóranna
sveitungum sínum svo, að þar
myndi yfirvöldum í Danmörku
þykja heldur þunnskipað, ef
kveðja skyldi upp almenning.
Fáir myndu þar líklegir til að
vaida vopni.
Þar fyrir utan er þurfalingum
oft lýst af nokkrum kaidrana og
að því er virðist mannúðar-
skorti. Hér eru fáein dæmi, öll
úr sama hreppi:
„M.J. búðarmaður, veikur og
vanfær
G.K. óvistaður, armur og fá-
tækur -
J.H. Iausingi og prakkari
Þ.J. amlóði
J.J. réttur amlóði
J.í. latur og þjófgefinn
O.V. óhaldandi fyrir óknyttum
G.J. löt og iilsinnuð
B.Á. aftót, lítt brúkandi
G. J. afmenni, til lítils gagns
Þ.K. afmennisómenni
Ú.V. vanfær kerling
H. P. örvasa eymdarfugl
J.S. hrekst með sinni konu.”
★
Bátinn flytur hræring hrein
heim að vararsteinum,
grátin situr álka ein
úti á þarahleinum.
(Bjöm Gíslason (1762-1846);
ferskeytt, hályklað.)
★
Ég var að hlusta á útvarpið
um daginn og tók þá eftir því,
að maður, sem fréttir sagði, tal-
aði sérlega gott mál, bæði að
orðavali og framburði. Þessi
maður reyndist vera sr. Svavar
Alfreð Jónsson í Olafsfirði.
★
Vilfríður vestan kvað:
Þegar Hekla var hálfnuð að gjósa,
kom þar höpbíll með geliur og fósa.
Á leiðinni út
heyrðist umla í Rút:
„Djöfullinn, dastu Rósa.”
★
„Ég held þeim sé ekki ofgott
að gera sér glatt undir hjalla,”
sagði blessuð konan. En það var
víst annar eða önnur sem beið
„í ofnæmi” eftir einhvetju,
kannski gleðigjafanum.