Morgunblaðið - 02.11.1991, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ I.AUUARDAGUR 2. NÖVEMBER' 1991
mammonsblót hefur tekið við af
forneskjunni. Hvað lá útí horni í
haugi höfðingja í heiðni, anno 999?
Hvernig voru bryddingar á milli-
skyrtum búkarla, vopnaburður vík-
inga? Og tungutakið manna á milli?
Þessum erfiðu spurningum svara
kvikmyndagerðarmennimir af
snilld, hvort sem er í stóru eða fín-
legustu smáatriðum. Og tökustað-
imir eru dulúðugir og kraftmiklir,
ekki síst brimsorfin Reykjanes-
ströndin með ráman ólgusjó á aðra
hönd og grábrýnda hraunauðnina
á hina.
Söguþráðurinn er að sjálfsögðu
hádramatískur en á milli svæsinna
átakaatriða og ljúfra ástarsena
koma hægir kaflar. Samtölin em
oftast hnitmiðuð á kjarnmiklu
máli en í einstaka tilfelli helst til
stuttaraleg. Persónusköpun sterk
og einföld en höfðar misvel til
manns, þar er ástæðuna frekar að
finna í mismikilli leikreynslu en
handriti. Ólafur konungur er yfir-
burðapersóna myndarinnar, enda
leikur Egill hann af öryggi og
myndarskap. Hann var sagður
allra manna glaðastur og blíðast-
ur, jafnframt grimmastur þá hann
var reiður og „kvaldi óvini sína
mjök”. Þessi persóna er ljóslifandi
á tjaldinu, ástsjúk og útsmogin í
meðförum Egils. Þangbrandur
Norströms er afar vanþakklátt
hlutverk en hinum sænska leikara
tekst vel að koma flærð hans og
öfuguggahætti til skila. Sænsku-
skotið stagl hans virkaði hinsvegar
óviðeigandi. Þorsteinn Hannesson
er ábúðarmikill svo og María
Sigurðardóttir i hlutverki Abbadís-
arinnar.
Það er mikið lagt á hina ungu
og efnilegu aðalleikendur. Þau eru
bæði ljós á brún og brá og fríðleiks-
fólk. Enda var Kjartan Ólafsson,
sem mann rennir grun í að sé að
einhverju leyti fyrirmynd Asks,
glæstast mannsefni íslenskt á sín-
um tíma, að sögn Heimskringlu.
Gottskálk hefur sannarlega alla
líkamlega burði í hlutverkið, skilar
því af festu og á hrós skilið að
flestu öðtu leyti en að hann skort-
ir enn nokkuð uppá öryggi í fram-
setningu - en höfum í huga að
hann verður líka að miðla til áhorf-
enda nauðsynlegum unggæðis-
hætti. Svipað má segja um Emblu
sem verður í meðförum Maria
sannkallaður kvenskörungur, það
geislar af henni krafturinn þó votti
fyrir bytjendabrag í raddbeitingu.
Jón Tryggvason hefur hið snögga
og frísklega fas farmannsins,
manngerðin smellur í hlutverkið
en hér er einnig framsögnin til
baga.
Sjóaðir atvinnumennirnir leiftra,
ekki síst Helgi Skúlason sem skilar
blæbrigðaríkum Ljósvetningagoð-
anum, spekingnum og stjómmála-
manninum af alkunnri snilld. Flosi,
Róbert og Þráinn Karlsson hafa
þetta allt í hendi sér. Og þá er
eftir að geta aldeilis ógleymanlegr-
ar fordæðu Bríetar Héðinsdóttur.
Ekki vildi ég mæta henni í myrkri
á Valahnjúk!
Hvíti víkingurinn er magnað,
epískt sjónarspil sem á örugglega
eftir að vekja mikla athygli vítt
um lönd. Útlit hennar er seiðmagn-
að sem andrúmsloft þeirra viðsjálu
tíma mikilla þjóðfélagsbreytinga
sem myndin gerist á og fjölkynngi
heiðninnar. Persónurnar ná vissu-
lega misvel til manns og stundum
verður vart við vissa fjarlægð milli
áhorfandans og umfjöllunarefnis-
ins, en það breytir engu um að
Hrafni og ekki síður Ensio Suomin-
en, Karli Júlíussyni, Þór Vigfússyni
og Tony Forsberg, hefur tekist
eftirminnilega vel upp, ásamt leik-
hópnum. Leitt okkur inn í töfrum
líka veröld þar sem hið góða sigr-
ar, þrátt fyrir allt.
Hjörleifur Guttormsson
þessum hlut framseldu þeir um 40
þúsundir tonna til Evrópubanda-
lagsins til veiða ár hvert a.m.k. til
ársloka 1994, en Evrópubanda-
lagið hefur hingað til ekki náð
að hagnýta sér neitt af þessum
loðnukvóta. Samningurinn við
Grænlendinga gerir ráð fyrir
að þessi afli falli sjálfkrafa í
hlut Islendinga, sé hann ekki
veiddur af öðrum fyrir vertíðar-
lok. Við höfum því í raun haft
rétt til að veiða þennan kvóta,
sem EB keypti af Grænlending-
um en hefur hingað til aldrei
getað hagnýtt sér. Samkvæmt
EES-samningnum virðist því sem
íslendingum sé í raun ætlað að
hleypa EB fyrir nánast ekki neitt
inn í íslenska lögsögu, og veita hér
einhliða aðgang að sjávarauðlind-
um fyrir bættan aðgang að mark-
aði!
uð” EB-ríki og aðgang að fiskimið-
um EFTA-ríkjanna.
Niðurstaðan úr þeirri togstreitu
er nú kunn: EFTA-ríkin greiða
háar fjárhæðir í styrktarsjóðinn,
þar af ísland nokkum skerf; við
höfum fengið loforð fýrir niðurfell-
ingu á tollum á sjávarafurðum
miðað við núverandi útflutning í
allt að 96% í stað 60-70% áður og
við höfum fallist á að hleypa
fiskiskipum frá Evrópuband-
alaginu inn i íslenska fiskiveiði-
lögsögu. Þar eiga þau að fá að
veiða sem nemur 3.000 ígildum
af karfa sem svarar til 2.600
þorskígilda, (samkv. mæli-
kvarða EB) — að sögn gegn því
að íslendingar fái að veiða í
staðinn 30 þúsundir tonna af
loðnu af hluta Grænlendinga.
Þetta kalla utanríkis- og sjávarút-
vegsráðherramir „gagnkvæm
skipti á veiðiheimildum”.
En lítum ögn nánar á þessi
„gagnkvæmu skipti”. Skipting
loðnustofnsins byggist á sam-
komulagi sem tókst milli íslend-
inga, Norðmanna og Grænlend-
inga 1989. Samkvæmt því fengu
Grænlendingar í sinn hlut 11% af
veiðanlegum hluta stofnsins. Af
Iíöfundur er alþingismaður fyrir
Alþýðubandalag í
Austurlandskjördæmi.
Husqvarna
SAUMAVÉLAR
• 7 GERÐIR •
• ALLIR NYTJASAUMAR •
• MYNSTURSAUMAR •
• STERKUR MÓTOR •
• SÆNSK GÆÐI •
• FRÁBÆRT VERÐ •
• NÁMSKEIÐ •
» VIÐGERÐARÞJÓNUSTA ■
• SÝNIKENNSLA •
• ALLT Á SAMA STAÐ •
15
Heiðarvatn í Heiðardal í Mýrdal.
Mísheppnuð nafngjöf
eftir Olaf Pálsson
Fyrir stuttu síðan birtust í Morg-
unblaðinu og sjónvarpsþætti Stöðvar
2 fagrar myndir, hluti af Hruna-
mannaafrétti. Þarna fór fram áhrifa-
mikil athöfn sem sjá mátti af frásögn
og hrifnæmum svip hins ágæta sjón-
varpsmanns, Ómars Ragnarssonar.
Tilefnið: Stíflaður lækur, sem mynd:
ar býsna víðfeðmt uppistöðulón. í
lónið voru látnir falla fallegir urrið-
ar, sem þar eiga að tímgast, því hér
skal verða veiðivatn. Vonandi lánast
þessi framkvæmd og það er vissulega
íhugunarvert hvort ekki er rétt að
stefna frekar í þessa átt, jafnvel
þótt graslendi fari að einhveiju leyti
undir vatn, þegar búfénað vantar til
að bíta grasið.
Svo við nú hverfum aftur að því
sem þarna gerðist. Aðalatriðið var
skímarathöfn framkvæmdanna að
viðstöddum fríðum flokki þeirra er
að verkinu stóðu ásamt kampavíninu
sem hellt var í vatnið til helgunar
„Því spyr ég: Var hér
um vangá að ræða eða
var vísvitandi verið að
bæta við einu „Heiðar-
vatni” í sama umdæmi,
Suðurlandi?”
nafntökunni. Ekki er ólíklegt að fleiri
„náðarmeðöl” hafi þar verið höfð um
hönd, án þess að þeirra sé getið í
frásögnum. „Heiðarvatn” skal lónið
heita.
Hátíðleg athöfn, en nafngiftin
slys. Getur það verið að viðstöddum
framkvæmdamönnum og skímar-
vottunum hafi ekki verið kunnugt
um að í sama landsfjórðungi á Suður-
landi í Heiðardal í Mýrdal er til fiski-
vatn sem heitir Heiðarvatn? Þetta
vatn hefur um aldir verið nafntoguð
matarkista fyrir þá sem næstir því
búa, ekki síst á þeim tímum, þegar
baráttan við sultinn stóð sem hæst.
Auk þess var vatnið í þjóðleið fram
að síðustu aldamótum og á sér merka
sögu.
Því spyr ég: Var hér um vangá
að ræða eða var vísvitandi verið að
bæta við einu „Heiðarvatni” í sama
umdæmi, Suðurlandi? Slíkt tel ég
bara vott um hugmyndaflug og
smekk af lægstu gráðu. Hliðstætt
mætti hugsa sér ef Húnvetningar
létu sér til hugar koma að nefna
uppistöðuvatnaflákann mikla frá
Blönduvirkjun heita Miklavatn eða
Mývatn.
íslensk tunga er svo auðug, að
svona hlutir eiga og mega ekki ger-
ast. Því vil ég nú vinsamlegast fara
þess á leit við þá menn sem að um-
ræddum framkvæmdum stóðu ásamt
sveitarstjóminni í Hrunamanna-
hreppi, að nafni vatnsins verði breytt.
í þessari fögm og blómlegu sveit,
„Gullhreppunum”, er áreiðanlega
mörg nöfn að finna, sem vel mundu
sóma þessu framtaki, sem ég - að
breyttu nafni - óska allra heilla.
Höfundur er frá Litlu-Heiði.
A Ð E I N S JÞ E S S A H E L G I :
SYNING
- ÍSLENSKAR RÓSIR -
Islenskar rósir eru stórglæsilegar og
standa fyllilega samanburð við
erlenda framleiðslu.
Komið og sjáið undurfögur afbrigði
íslenskra rósa og skreytinga.
Rósabændur verða í Blómavali í dag
kl. 11 f.h. og kynna framleiðslu sína.
Gestir kjósa fegursta afbrigðið
"RÓS ÁRSINS '91"
Opið alla daga frá kl. 9-22. Sími 689070.