Morgunblaðið - 17.11.1991, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. NÓVEMBER 1991
góðu gengi. Við sögðum: Þetta
er rangt. Það var allt falið, þetta
voru blekkingar. Bankarnir stóðu
illa, ríkisfjármálin voru í molum
og stórkostleg þensluhætta var í
landinu.
wextirnir voru hækkaðir og
skráðir rétt. Það var erfítt fyr-
ir atvinnulífið og það var erfitt
fyrir almenning. En þessi aðgerð
skilaði sér ekki strax. Nú loksins
eru vextirnir farnir að' skila sér
og það er farið að draga úr þensl-
unni á nýjan leik. Það má að mínu
mati þakka vaxtahækkuninni það.
Nú bera menn sig undan háum
vöxtum, sem er út af fyrir sig
skiljanlegt, þegar samdrátturinn
verður. Verðbólgutoppurinn sem
fór upp í 12%~er á hraðri leið nið-
ur, eins og við sögðum að myndi
gerast. Að því leyti til er það rangt
sem haldið var fram, að við vær-
um með okkar aðgerðum að úti-
loka gerð kjarasamninga í fram-
haldi af þjóðarsátt. Þvert á móti
eru nú komnar forsendur fyrir því
að vinna áfram á grundvelii
þjóðarsáttarsamninganna.
Við leggjum fram fjárlaga-
frumvarp núna, þar sem dregið
er úr Jánsfjáreftirspurn um þriðj-
ung. Ég held því fram að við höf-
um að sumu leyti staðið okkur
sæmilega. í þessu sambandi er
líka rétt að hafa í huga að þijóska
kerfjsins er gríðarleg, þannig að
þrátt fyrir pólitískan vilja til
breytinga, getur þurft Jangan
tíma til þess að vinna kerfið á
sitt band, eða komast í gegnum
það.”
— Þú nefnir ijárlagafrumvarp-
ið. Þeir sem hafa fjallað úm frum-
varpið frá því það var lagt fram
fyrir rúmum mánuði, samtök at-
vinnulífsins og fjölmargir aðrir,
gagnrýna frumvarpið einmitt fyr-
ir það að hvergi nándar nærri
nógu langt sé gengið í frumvarp-
inu í þá átt að draga úr ríkisum-
svifum. Hvers vegna var ekki
gengið lengra?
„Þetta er alveg. rétt hjá þér.
Flestir út í frá sem gagnrýná fjár-
lagafrumvarpið, gágnrýna það
fyrir að gangá ekki nógu lángt.
Þetta heldég að sé hin.rétta gagn-
rýni, en þeir sent gagnrýna ])að
innan frá, þingírténn stjomarand-
stöðunnar og stjórnarþingmenn
gagniýna það úr hinni áttinni, að
menn séu að skera of mikið niður.
Þeir eru sumir hveijir með yfír-
lýsingar um að þeir muni ekki
vilja standa að slíku. Ég held að
þessir aðilar ættu að horfa á þá
gagnrýni út í frá sem ríkisstjórnin
verður fyrir og þeir út í frá sem
gagnrýna okkur ættu að horfa á
vandann sem við glímum við inni
á Alþingi — þá sem ekki vilja
niðurskurð í þeim mæli sem við
höfum viljað. Kostnaðurinn á sér,
alltaf fylgjendur. Þáð tala allir af
einlægni Um að þeir vilji skera
niður ríkisútgjöld, en um leið og
kemur að því að skera á niður í
kjördæmi viðkomandi þingmanns,
eða á sviði annars þingmanns eða
ráðherra, þá snýst dæmið við og
svarið verður: Það má ekki hreyfa
við þessu eða hinu. Þetta gerist í
stóru og smáu og ég þekki mý-
mörg dæmi þessa.”
— Er þetta ekki lýsing for-
sætisráðherra á forystukreppu?
Lýsing á því að hann og aðrir
forystumenn ríkisstjórnarinnar í
báðum stjórnarflokkum fái ekki
að ráða því sem þeir hafa verið
kjörnir til að ráða og þeir fái ekki
frið til þess að hrinda í fram-
kvæmd þeim ákvörðunum sem
þetta stjórnarsamstarf byggist á?
„Nei, þetta er rangt hjá þér.
Við horfum á það að það er ekki
hægt í sumum tilvikum að knýja
fram ákvarðanir. Við horfðum á
það gagnvart okkar samstarfs-
flokki Alþýðuflokknum, að hann
réð ekki við skólagjöldin, svo
dæmi sé nefnt. Það er mjög lítill
þingflokkur hjá Alþýðuflokknum,
fímm ráðherrar og fímm óbreyttir
þingmenn. Við erum með fímm
ráðherra og 21 þingmann sem
ekki er ráðherra, sem er miklu
flóknari þingflokkur. Engu að síð-
ur, þá tókst ráðherrum Alþýðu-
flokksins ekki að knýja skóla-
gjöldin í gegn, eins og ríkisstjórn-
in ætlaði sér. Sama má segja um
heilbrigðismálin. Þau strönduðu á
þingflokki heilbrigðisráðherrans,
að svo miklu leyti sem þau strönd-
uðu. Við verðum að sumu leyti
að þola að við komum ekki öllu í
gegn sem við viljum. Þetta er
ekki land einræðis og þetta eru
ekki einræðisflokkar, sem betur
fer.
Þetta er ekki spurning um það
að hafa vald til þess að beija alla
niður. Ég myndi ekki vilja hafa
það vald í mínum þingflokki að
menn samþykktu eitthvað vegna
þess að þeir væru barðir í haus-
inn. Ég hef ekki það vald og vil
ekki hafa það. Heldur vil ég að
þetta lagist innan frá, í höfði hvers
og eins. Það verður að vekja at-
hygli, þrýsting og þunga frá kjós-
endum þingmanna, bæði úr
stjórnarliði og stjórnarandstöðu,
þannig að það verði ekkert vin-
sælt lengur að vera með yfirboð
þegar virkileg þörf er á samstöðu
um aðhaldsaðgerðir.”
— Það hefur komið fram í
ýmsum myndum að undanförnu
hversu brokkgengur þingflokkur
Sjálfstæðisflokksins er, og hve
ákveðnum þingmönnum flokksins
GETUR
EIiKI
AFSAIAÐ
ÞÉR FRUMBÝLISRÉTTI
Þ JÓÐARIAAAR. ”
er tamt að hlaupa út undan sér.
Eru þingmönnum Sjálfstæðis-
flokksins eitthvað mislagðari
hendur en gengur og gerist?
„Ég gagnrýndi þingflokk Sjálf-
stæðisflokksins oft hér áður fyrr
og fannst allt leka út í bæ á
meðan mál voru á umræðustigi
og aldrei hægt að ganga frá
neinu. Ekki þannig að ég sé að
segja að þingflokkar eigi að vera
eins og einhver leyniregla, sveipuð
leyndarhjúp, það er gamaldags
og úrelt — en engu að síður ættu
menn að hafa vilja til þess að á
meðan mál eru í mótun, þá geri
enginn neitt sem spilli fyrir. Mér
finnst sem' þétta hafi upp á síðk-
astið breyst til hins betra, og það
er góðs vití. Menn eru meira sam-
stígá. Mér er ekkert launungar-
mál að ég hef oft verið skamm-
aður f þingflokknum upp á síð-
kastið, án þess að fréttir hafi
komið um það í blöðum. Ég held
að stór hluti þingflokksins, lang-
stærsti hluti hans, vilji taka þátt
í erfíðum ákvörðunum. Ég held
mér sé óhætt að segja að nánast
allir þingmenn Sjálfstæðisflokks-
ins séu þessarar afstöðu. Aðferðin
er að mínu mati sú, að í þjóðfélag-
inu er að skapast almennur skiln-
ingur á því að það er ekki þing-
mönnum til framdráttar að halda
fram persónulegum afrekum í
eyðslu þegar illa árar. Slíkt skap-
ar ekki vinsældir, heldur óvin-
sældir. Fyrst og síðast þurfa
stjórnvöld að hafa hugarfar þjóð-
arinnar með sér. Ef þingmenn
finna að það er ekki vilji í þjóð-
félaginu til þess að fara þá leið
að skera niður útgjöid og minnka
þjónustu, þá eru þeir margir
hveijir vísir til þess að halla sér
á hinn veginn. Það hefur ekki
gerst í tíð þessarar stjórnar og
ég held að það muni ekki gerast.
Hitt er rétt að þingmönnum
flokksins líður ekki öllum allt of
vel og þeir eru ekki allir sannfærð-
ir um að það sé rétt sem við erum
að gera. En það eru nú reyndar
margir þingmenn þannig að þeir
vilja helst losna við óþægindi —
en hver vill ekki losna við
óþægindi?”
— En þessi stöðugi drauga-
gangur og undirgangur í þing-
flokki Sjálfstæðisflokksins — er
hann ekki ótrúlega magnaður í
flokknum sem leiðir stjórnarsam-
starfíð? Nú að undanförnu hafa
blossað upp harðar deilur innan
flokksins um byggðamál — þegar
í vor voru átök um formennsku í
utanríkismálanefnd Alþingis, þar
sem þú varðst að lúta í lægra
haldi, mikill órói varð þegar
menntamálaráðherra skipaði í út-
varpsstjóraembættið, þvert á vilja
mjög margra sjálfstæðismanna
og svona mætti sjálfsagt lengi
telja. Eru kannski að verða til
tveir þingflokkar innan Sjálfstæð-
isflokksins, þingflokkur þéttbýlis
og þingflokkur dreifbýlis, þar sem
forsætisráðherra leiðir þann fyrr-
nefnda en Þorsteinn Pálsson þann
síðarnefnda?
Þau mál sem þú nefnir hafa á
þessu hálfa ári komist í sviðsljós-
ið, það er rétt. En ef litið er á
hvert þessara mála fyrir sig, þá
er ekki í neinu þeirra um það að
ræða að sömu öfl séu að deila,
þannig að það er ekki eins og
flokkurinn sé að klofna í einhveij-
ar tvær stríðandi fylkingar.
Flokkurinn kemst að niðurstöðu
og klárar sín mál, þótt slíkt geti
kostað átök.
Þegar ég var ungur maður í
flokknum þá voru harðar deilur á
milli Gunnars Thoroddsens og
Geirs Hallgrímssonar. Við sjálf-
stæðismenn vissum vel um þessar
deilur, en þú sást hvergi neitt á
prenti um þær. Það var ekki fyrr
en allt sprakk með braki og brest-
um 1980 sem um það var fjallað
í fjölmiðlum svo nokkru næmi.
Atökin voru öll undir yfirborðinu.
Það var ekki deilt á þingflokks-
fundum, miðstjþmarfundum, né
annars staðar. Ég held að það sé
heilbrigðara að-það komi syona
smáblossar upp á yfirborðið öðru
hvoru, eins og gerst héfur hjá
okkur öðru hveiju. Það sem gerð-
ist 1980 sýndi að mínu mati þan-
þol flokksins og lipurð Geirs Hall-
grímssönar að flokkurinn skyldi
ekki brotna við þau miklu átök.
Ég sé nú engan flokk í veröldinni
annan sem hefði lifað þau átök af.
Matthías Bjarnason hefur
reiðst mínum orðum, eins og fram
hefur komið, vegna þess sem hon-
um finnst sem ég sé að vega að
honum persónulega þegar ég fínn
að því að tilteknir sjóðir hafi farið
illa með opinbert fé. Flestir þess-
ara sjóða hafa verið Matthíasi
Bjarnasyni með öllu óviðkomandi,
þó að þeir nýlega hafi fallið undir
hans stjórn vegna lagabreytingar.
Við Matthías höfum skiptar
skoðanir um það, út af fyrir sig,
hvernig eigi að veija fjármunum,
innan stofnunar eins og Byggða-
stofnunar. í því felst engin gang-
rýni á Matthías Bjarnason, þó ég
hafi aðrar skoðanir en hann í
þeim efnum. Það vill nú þannig
til að þessi stofnun, Byggðastofn-
un, heyrir stjórnskipulega undir
mig, en í því felst hvorki að ég
geti né vilji ráðskast með stofnun-
ina.
Ég er þeirrar skoðunar að það
eigi að veija jafnmiklum fjármun-
um til byggðamála og gert hefur
verið hingað til, en það eigi að
gera það skipulega. Ég tel að
þegar tekin er ákvörðun um að
styðja tiltekið vaxtarsvæði, sem
mín vegna geta verið mörg í hveij-
um landshluta, þurfí þau að hafa
vera það öflug að þau geti veitt
þá þjónustu sem fólkið vill fá.
Fólkið er ekki að hverfa frá þess-
um stöðum vegna þess að at-
vinnuástand sé Iélegt eða kaupið
lágt. Það er að hverfa frá þessum
stöðum, því það fær ekki þá þjón-
ustu eða það lífsmynstur sem það
viil búa við. Þetta verða menn að
viðurkenna og eiga því að hugsa
sem svo: Nú höfum við þessa
miklu peninga, sem við ætlum að
setja í vegagerð, hafnargerð, upp-
byggingu skóla eða heilbrigðis-
þjónustu á hveijum stað. Við
megum ekki taka þessi hundruð
milljóna sem við eigum tíl hafnar-
mála og setja hundrað, milljónir
hér, tvöhundruð milljónir þar og
þijúhundruð milljórtir 'enn annars
staðar, og afram stað eftir stað,
án þess að hugsa dæmið í heild.
Ég vil ekki draga úr fjárveitingum
til byggðanna, það er bæði mis-
skilningur og rangfærsla að halda
slíku fram. Ég vil stýra fjárveit-
ingunum með markvissari hætti
en gert hefur verið, þannig að
stuðningur Byggðastofnunar við
tiltekin svæði nýtist jafnhliða því
sem fjármagni til vega- og hafnar-
mála á sama svæði sé markvisst
og samhæft stýrt þangað; jHér
verði því um heilsteyptar og sam-
ræmdar aðgerðir að ræða, en
ekki jiannig ;að Byggðastofnun
driti niður húndrað rnilljónum hér
og hundrað milljónum þar í verk-
efni sem gagnast engum, þegar
upp er staðið. Ég get ekki séð að
það sé í verkahring Byggðastofn-
unar að veita 6 eða 7 hundruð
milljónum í eitt fiskeldisfyrirtæki
í Fljótunum, þar sem vinna eitt-
hvað rúmlega tíu manns. Það
getur enginn sagt mér að það sé
í samræmi við lög um Byggða-
stofnun. Þá peninga hefði mátt
nýta öðru vísi, í þágu byggða.
Ég hlýt að mega benda á slíkt
ög gagnrýna. ,
Þetta er reynt að túlka þannig
að ég sé fjands'afnlegur einstökum
byggðum. Ég er sannfærður um
það, þótt reynt sé að stimpla mig
byggðafjandsamlegan, að mjög
margir úti á landsbyggðinni skilji
þetta og skynji og vilji að_ svona
sé farið með fjármagnið. Ég trúi
því ekki að landsbyggðarmenn
vilji að mér eða öðrum sé bannað,
meira að segja að ræða þessa
•hluti. Ég hef ekki gert neitt. Ég
er bara fordæmdur fýrir að ræða
þessa hluti og það er kúgun sem
ég _ætla ekki að sætta mig við.
Ég hlusta með athygli og af
virðingu á;sjónarmið,manna eins
og Matthíasar Bjarnásonar, sem
hefur gríðarlega reynslu og gert
marga frábæra hluti. En ég hef
þá eindregnu ósk fram að færa
að hann hlusti líka af athygli á
það sem ég hef fram að færa, þó
að mínar skoðanir kunni ekki að
falla í kramið hjá honum.
Ég tel að það sé lífsspursmál
fyrir Sjálfstæðisflokkinn að stuðla
að því að það sé lífvænleg byggð
hvarvetna á landinu, en það þýðir
ekki endilega að menn eigi að
segja að núverandi skipan byggð-
amála og byggða í landinu sé hin
eina rétta og eigi að vera óbreytt
hér eftir. Og að við eigum beita
ofríki, valdi, peningum og mið-
stýrðum aðgerðum til að tryggja
að ekkert breytist.
Þessi staðhæfing með tvo þing-
flokka innan flokksins er líka fá-
sinna. Raunar þoli ég það mjög
illa og tel vera afar ósanngjarnt
þegar menn úti í bæ eru að segja:
Helftin af þingflokknum eru bara
framsóknarmenn. Það er mikill
munur á okkar þingmönnum og
framsóknarþingmönnum. Póli-
tískt erum við í öllum grundvallar-
atriðum samstíga og það á ekki
að koma nokkrum á óvart að
menn af mismunandi kynslóðum
og með ólíkan bakgrunn nálgist
stundum verkefnin með ólíkum
hætti og misjöfnum áherslum. Ég
tel ekki vera sérstaka togstreitu
innan þingflokksins á milli stijál-
býlis og þéttbýlis, heldur sýnist
mér að skoðanaskipti séu meiri
og opnari nú en áður, og það tel
ég bæði heilbrigt og gott. Ólíkar
skoðanir hafa auðvitað verið til
staðar, en ég held að menn hafi
frekar byrgt þær inni áður.”
— Finnst þér sem allir þeir
erfiðleikar sem hafa komið upp á
SJÁ BLS. 14