Morgunblaðið - 17.11.1991, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. NÓVEMBER 1991
21
og undir eldfjöllum. Hver þeirra hef-
ur sinn höfðingja að fornum sið og
fylgir honum. Þeir eru margir auð-
ugir. Smám saman hefur Biya for-
seti sér til fulltingis raðað mönnum
af sínum eigin ættflokki í allar opin-
berar áhrifastöður og þeir mynda
sterkustu sveitir hersins. Fyrri for-
seti, Ahidjo, sem einnig stjórnaði
með ritskoðun og einræði, var
norðanmaður og múslimi. Þótt
stjórnendaskiptin færu friðsamlega
fram 1982, leið ekki á löngu þar til
Biya sakaði hann um svik, dæmdi
hann fjarstaddan til dauða og síðar
til lífstíðarfangelsis og hreinsaði til
í her og valdastöðum í blóðugum
átökum 1983-84. Þótt Kamerún-
menn skiptist líka eftir trúarbrögð-
um, valda þau ekki vandræðum að
talist geti. Af 10-12 milljónir íbúa
eru nær 7 milljónir kristnar, ein
milljón múslimar í norðurhéruðunum
og hinir hafa enn sína fornu trú á
stokka og steina. Þannig er hugs-
anlegt að kirkjan geti unnið sátta-
starf í þeim blóðugu pólitísku átök-
um sem nú eru að leysa þjóðina upp
líkt og í Zaire. Þótt ferskir utanað-
komandi vindar frá heimsbyggðinni
hafi víða veitt kjark til að leggja til
atlögu við einræðisherra, þá segja
aðrir að þarna sé engu að síður um
að ræða hefðbundin og óhjákvæmi-
leg ættflokkaátök Afríkulanda og
að það muni hvort eð er óhjákvæmi-
lega kalla fram hörmuleg átök í ára-
tug áður en lægir. Eigi Kamerún
að geta brotist út úr þessu verði það
að verða sambandsríki með mikilli
valdadreifingu.
Landamærin við Nigeríu eru enn
viðkvæmt mál og urgur milli þjóð-
anna. Ekki síst þar sem Nígeríu-
menn liggja á því lúalagi að smygla
bensíni inn í Kamerún og selja það
helmingi ódýrara en þeirra eigin
bensín. Meðfram vegunum sér mað-
ur þessa smyglara með bensínflösk-
ur eða belgi til sölu. En Kamerún-
menn vita að finni þeir ekki meiri
olíu muni þeim vart endast olían
mikið fram yfir aldamót.
Ferðamenn í þjóðgörðunum
með dýrunum
Það er hreint ævintýri að koma í
þetta land, þótt ekki kæri Kamer-
únar sig um túrista eða hafi haft
mikið af þeim að segja. Hvað eiga
ferðamenn líka að gera í landi þar
sem harðbannað er að taka ljós-
myndir og raunverulega ekki óhætt
nema leggja líf sitt í hættu? Þótt
mér væri það ljóst og franska aðal-
ræðismanninum í Douala hefði ekki
tekist að fá myndaleyfi fyrir þennan
ferðalang, þá á einn íslendingur erf-
itt með að trúa, a.m.k. þegar komið
var til höfuborgarinnar Yaoundé þar
sem átökin eru minna áberandi. En
sagan sem franski aðalræðismaður-
inn þar sagði af tveimur frönskum
ungmennum sem vikunni áður höfðu
tekið upp myndavél og smellt mynd
af hinni gömlu höll forsetans, sem
nú er safn, kenndi betri lexíu. Ein-
hver sá til þeirra, kallaði til lögreglu
og það tók ræðismanninn marga
klukkutíma að ná þeim út og sann-
færa lögregluna um að þau væru
ekki njósnarar. Filmurnar voru eyðil-
agðar. Og það eru ekki aðeins stjórn-
völd heldur líka fólkið í landinu sem
ekki vill láta taka af sér mynd. Ef
maður spyr er svarið oftast þvert
nei. Og jafnvel þótt einhver leyfði
það úti á götu eða á þessum líflegu
mörkuðum, gæti maður eins átt á
hættu að verða fyrir árás annarra.
Hvers vegna? Jú, þeir vita ekkert
hvað maður ætlar að gera við mynd
af þeim, er svarið. Nú í efnahags-
vandræðunum, þegar allt er í kalda
koli, eru stjórnvöld byijuð að átta
sig á að ferðamenn geti fært þeim
fé og fyllt tóm fínu hótelin. En lengra
nær það ekki.
I þjóðgörðunum norðurfrá eru þó
skipulagðar ferðir fyrir ferðafólk og
þar gefur aldeilis að líta ljón, fíla-
hjarðir, gíraffa, apa, impala, gasell-
ur, hlébarða og fleiri sjaldgæf dýr.
En því miður, ég var of snemma árs
á ferðinni. Þótt regntíma væri að
ljúka suðurfrá, þar sem í Douala er
742 mm regn í júní einum, þá voru
allir vegir í fjöllunum norðurfrá enn
ein leðja og í fyrsta lagi hægt að
fara þangað um miðjan nóvember.
Besti tíminn er frá janúar til inars.
Það verður í næstu ferð, sem von-
andi dregst ckki í aldarfjórðung.
Kamerúnfjall.
Stafur verður að tré
En þessarar gróskumiklu náttúru
við miðbaug má njóta á ferðum í
allar áttir frá hafnarborginni
Douala, sem liggur við eitt af þessum
miklu lygnu stórfljótum Afríku,
Wari-fljót, með grynningum sínum
þegar nálgast Atlantshafið. Stór
flutninga- og gámaskip geta siglt
að var mér sagt að vera vel klædd,
þvi hitastigið gæti farið niður undir
15 stig á nóttunni. Ekki var talið
óhætt að vera á ferð á veginum eft-
ir myrkur, svo við Katrín Petit gist-
um þar í aðalkonsulati Frakka á
staðnum og Raymond Petit aðalræð-
ismaður í Douala lagði Guðsgjöf-
inni, bílstjóranum okkar, lífsreglurn-
ar um hvar mætti og hvar ekki
24 km leið upp eftir fljótinu og lagst
þar að hafnarbökkum, færandi varn-
ing og til að flytja út vörur til Evróp-
ulanda. Úr gluggunum á gamla fal-
lega franska konsúlshúsinu í brekk-
unni þar upp af sé ég ofan á skipin,
sem nú tefjast og bíða eftir vörum.
Þriðjungur útflutnings fer til Frakk-
lands. Þetta er því lykilborgin fyrir
allt efnahagslíf landsins og þegar
verkfölin og átakið „Dauðar borgir”
hafa lamað allt athafnalíf í borginni
í fjóra mánuði, er efnahagslífíð í
landinu í kalda koli og allt í nið-
urníðslu, vegir, byggingar og versl-
un. Stjórnarandstaðan telur að tapið
af átakinu um „Dauðar borgir” kosti
4 milljarða CFA á dag eða eitthvað
um 800 millj. ísl.kr., þ.e. 0,4% af
landsframleiðslunni. Utanlands er
tapið áætlað nokkur hundruð millj-
ónir á dag. I Douala verða því hörð-
ust átökin og mestar óeirðirnar, sem
hafa kostað 200 manns lífið síðan
þau hófust. Þar verða verkfallsverð-
ir óvægnastir og lögregla og her
grimmastir í átökunum. Auk hitans,
sem er upp undir 40 stig, er rakinn
þarna við fljótið eðlilega svo mikill
að fúkkalykt kemur fljótt af öllu sem
ekki er geymt í lpftkælingu. En
hennar vegna sefur maður vel á
nóttunni, nýtur langra ferðaleiða í
bílnum og samvista við merkilegt
fólk.
Landið hækkar í allar áttir. Þetta
er eldfjallaland. Hið mikla Kamer-
únfjall gnæfir í norðri upp í 4.092
metra hæð með gígum í toppnum,
mikið um sig og dregur að rakann.
Höfuðborgin Yaoundé er í 700 metra
hæð iimii landi. Fvrir ferðin:
sleppa okkur út úr læstum bílnum.
Yaoundé er stórborg og iðandi af
lífi með sérstaklega fallegum arki-
tektúr á nokkrum stórbyggingum á
hæðum. Þar gnæfír Ráðhúsið,
Landssímastöðin og svo Inn mikla
glæsihöll forsetans sem ber við him-
in og er vel gætt. Þar er auðvitað
Hilton-hótel og nokkur önnur glæsi-
hótel. En að öðru leyti er þetta víð-
áttumikil borg með lágum húsum.
Biya forseti er víst ekki heima, enda
á hann glæsihús á einni helstu breið-
götu Parísarborgar og eignir í Kali-
forníu og fer gjarnan til Baden Bad-
en í Þýskalandi. Sagt að hann hafi
keypt þar sjúkrastofnun, sem and-
stæðingar kveiktu í, og þýska stjórn-
in var óhress með að fá innfluttar
stjórnmálaóeirðir Kamerúna. Eru
þetta ekki raunar lífshættir ein-
valda?
Yaoundé er sannarlega ekki dauð
borg á mánudegi, þótt allar aðrar
borgir landsins séu lamaðar. Mann-
hafið er gífurlegt og litríkt og akst-
ursmátinn jafn bijálaður og annars
staðar. Alls staðar situr fólk við
götuna og er að selja eitthvað og
við eina þeirra sitja konur með ritvél-
ar í röð og skrifa bréf fyrir vegfar-
endur. Eg fór með franskri konu,
Pascale Santiago Mont Fébe, á
markaðinn, eftir að búið var að pilla
til öryggis af mér úr, hringa og
buddu. Við fórum bara tvær, enda
var hún greinilega nokkuð tíður
gestur þar og kaupmennirnir þekktu
hana. Varla er hægt að lýsa þessum
mörkuðum, annars vegar markaði
múhameðstrúarmanna og hins vegar
an}$&%;sÞiSa£reiða M yfir
Ljósmyndir: Alain Denis
svæði. Þarna fæst allt, fínustu efni
og vamingur frá Evrópu jafnt sem
heimavarningur. Og fylgikona mín
kunni að pranga. „Þetta er ættingi
minn í heimsókn. Hún á enga pen-
inga og það er ég sem borga fyrir
hana. Þið verðið því að láta mig fá
gott verð. Eg bý hér og kem alltaf
aftur með fólk. Sjáðu, ég á ekki
meiri pening en þetta.” Og hún
hvolfdi tómri buddunni. Þetta
gekk og báðir höfðu gaman
af. Og svo renndum við í
verkstæði listiðnaðarmanna,
þar sem gaf að líta styttur
úr fílabeini, flekkóttum
marmara landsins og svört-
um íbenviði og afrískar grím-
ur úr öðrum kjörviði o.fl.
Ótrúlega fallega muni. Enda
eru munirnir á þjóðminjasafni
Kamerúna, sem er í gömlu,
fögru klaustri Bene-
diktsmunka, hreinustu dýr-
gripir. Fylgdarkona mín er
orðin hagvön í þessu landi
og við þessar aðstæður. Þeg-
ar lögreglan tók hana nokkr-
um sinnum, til að fá mútur,
því þannig reyna lögreglu-
þjónahiir að drýgja bágar
tekjur sínar, kvaðst hún hafa
nægan tíma, mundi sitja
þarna hjá þeim í þijá daga
ef verkast vildi. Eftir nokkur
skipti vissi öll lögreglan að
þetta þýddi ekki. En þeir sem
verða hræddir og borga eru
sífellt að lenda í slíkum
hremmingum.
Aldrei þreytist einn Islendingur á
því að dást að þessum margbreyti-
legu tijám sem ber fyrir augu með
vegunum og teygja sig upp í hæðirn-
ar, svo fjölbreyttur er gróðurinn.
Guðsgjöfm við stýrið er óspar að
segja svo fáfróðri konu hvaða tré
þetta eru. Þarna er mangórækt,
þarna taka við gúmmítré sem þeir
tappa af gúmmíinu, nú förum við í
gegn um bananaekru og þetta eru
kókospálmar og þarna eru þeir að
taka upp ananas o.s.frv. Fijósemin
er svo mikil í þessum eldfjallajarð-
vegi að orðið hefur til málsháttur:
Rektu niður staf og hann verður að
tré! A leiðinni frá Buea í fjöllunum
á gamla breska áhrifasvæðinu til
hafnarbæjarins Limbe, þar sem olía
er unnin út af ströndinni, tökum við
krók eftir fjallaslóð sem nefnist te-
leiðin. Um hæðir og lægðir meðfram
þessari 23 km leið bylgjast grænt
telaufið eins og teppi. Fólkið í litlu
þorpunum á ekrunum er að baða sig
í lækjum og spássera í sunnudags-
fötunum sínum til kirkju. í þessu
landi sér maður aldrei hungruð börn
með strengdan kvið. Þrátt fyrir fá-
tækt hafa allir eitthvað að borða.
Þótt teknir hafi verið upp evrópskir
siðir, þá halda Kamerúnbúar enn í
samheldni fjölskyldunnar. Þrátt fyrir
gífurlegt atvinnuleysi og engar
tryggingar þykir sjálfsagt og ekki
tiltökumál að gefa ættingja að borða
og veita sínum nánustu skjól. En
bölið er gífurlegur munur á aðstöðu
ríkra og fátækra.
Það verður skelfilegt!
„Þetta var .svo gott laiuL AUii^^k;
öfunduðu okkur. Nú getur maður
aldrei sofið rólegur lengur. Veit aldr-
ei hvað gerist,” segir Guðsgjöfin bíl-
stjóri okkar. Hann vísar til stjórn-
málaástandsins, sem er dæmigert
fyrir upplausnina á svæðinu, þar sem
enginn er óhultur. Ungt fólk fellur
fyrir her og lögreglu í mótmæla-.
göngum, en lögregluþjónar í hefnd-
arskyni og þeir sem reyna að vinna
á virkum dögum eru barðir af verk-
fallsvörðum. Eftir því sem fleiri falla,
þeim mun róttækari verða götuóeirð-
irnar og þeim mun meira fer úr
böndum. Byia forseti, sem leyfði
stjórnarandstöðu fyrr á árinu, harð-
neitar að ræða við talsmenn hennar
um tilhögun kosninga og stjórnar-
bætur á lýðræðislegum þjóðfundi, .
sem er aðalkrafan eigi verkföllum
að linna. Forsætisráðherrann hafn-
aði 4. nóvember að koma á fund
með 200 fulltrúum 48 verkalýðs-
félaga og andstöðuflokka. Meðan
allt er lamað geta fólk og fyrirtæki
ekki borgað skatta og gjöld, raunar
hvatt til að gera það ekki. Ríkið
getur ekki greitt opinberum starfs-
mönnum laun, þótt enn fái her og
lögreglan sín lúsarlaun. Lögregla
landsins er ekki verst og forsetinn
getur ekki beitt henni miskunnar-
laust. Það er sérstök öryggislögregla
sem gripið er til. Og eftir óeirðimar
setti hann yfir hvert hérað harða
nagla, sem bæla niður andstöðu með
handtökum og pyndingum en vék
atvinnuhershöfðingjum sínum til
hliðar. Lífvörður forsetans og sér-
stök fallhlífasveit eru úrvalshersveit-
irnar sem hann treystir á. Þær eru
þjálfaðar af ísraelsmönnum, sem eru
með tæknilega ráðgjafa í landinu
og 'hér eru það þeir sem sjá fyrir
nútímavopnum. Ekki Frakkar eins
og margir halda. Forsetanum og
mörgum Kamerúnbúum finnst raun-
ar að Frakkar hafi brugðist sér, af
því að þeir hafa dregið úr efnahags-
aðstoð við Kamerún. Lengi vel var
óspart veitt fé sem fór í eyðslu en
ekki til uppbyggingar. Það er ein
ástæða þess að útlendingar í landinu
eru uggandi og hræddir. Margir
búnir að senda heim konur sínar og
börn.
En Frakkar eiga geysimikilla
hagsmuna að gæta í Kamerún. Flest
stærri fyrirtæki ogjafnvel ráðuneyti
hafa franska ráðgjafa eða fram-
kvæmdastjóra við hlið Kamerúna.
250 frönsk fyrirtæki eru í landinu.
í suðurhluta landsins eru um 6.000
Frakkar búsettir og 2.000 útlending-
ar aðrir. Komið hefur verið upp neyð-
aráætlun undir forustu aðalræðis-
mannsins í Ðouala, Raymonds Pet-
its, til þess að fiytja þá á brott ef
og þegar allt fer úr böndunum eins
og í Zaire. Allir sem ég talaði við
voru svartsýnir. Kváðust vona að
þeir hefðu rangt fyrir sér, en útlitið
sé slæmt. „Það verður skelfilegt,”
sögðu allir.
Hvað nú? „Biya forseti mun ekki
láta undan né flýja. Hann mun halda
áfram að leika lýðveldi og láta fara
fram tilbúnar kosningar í febrúar
fyrir umheiminn. En það breytir
engu,” sagði kunnugur maður sem
lengi hefur búið í landinu. En ef
hann legði nú á flótta eða sam-
þykkti lýðræðislegar umræður á
þjóðfundi? Núverandi stjórnarand-
staða kæmist jafnvel að, færi þá
ekki allt í bál og brand milli þessara
fjölmörgu flokka og kynflokka? Ég
spurði Jean-Jacque Ekindi, einn for-
ustumann andstöðunnar og formann
eins stjórnmálaflokksins, hvað hann
mundi gera fyrst ef Biya neyddist
til að flýja og þeir kæmust að. Hann
svaraði: „Fyrsta verkið yrði að koma
á frelsi fyrir íbúa landsins, svo að
þeir megi tjá sig og lifa eins og
þeir sjálfir kjósa. Gefa jafnframt
íjölmiðlana fijálsa. Losa svo um við-
skiptalífið, svo að hver og einn geti
stofnað fyrirtæki, rekið það og borið
á því ábyrgð. Kamerún hefur alla
möguleika til að standa sig ef landið
fær tækifæri til þess. Ég óttast ekki
samkomulagið hjá þessum mikla
fjölda stjórnmálaflokka í andstöðu.
Flokkunum mun fækka í fyrstu
frjálsu kosningunum og eftir verða
líklega 4-5 stórir flokkar. Við höfum
ekki rætt til fullnustu hvort æskileg-
ar séu hlutfallskosningar eða ekki.
Það er eitt af því sem við vildum
ræða við forsetann, því okkur er
ekki efst í huga bylting eða að velta
honum úr sessi. En það ætlar víst
i að ganga, því auiður.!!,.,