Morgunblaðið - 17.11.1991, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. NÓVEMBER 1991
- og allt er það að fara til Qandans
eftir Elínu Pólmadóttur
Kamerún er Afríka í hnotskurn. Vísar til landhátta, þar sem
landið teygir sig frá hafi við miðbaug í „handarkrikanum” á
Afríku og gegn um öll gróðurbeltin upp að Sahel-auðninni. Og
Kamerún hefur allt, ómælda gróðursæld, hlýju og gnægð vatns.
Svo mikið að í hlíðum Kamerúnfjalls mælist ein mesta ársúr-
koma í heiminum, yfir 10 þúsund mm. AHt má rækta og flytja
út, sykurreyr frá suðurhlutanum, maís, kakó og kaffi úr vestri,
tóbak úr austri, hrísgijón og bómull norðanað og pálmaolíu og
ananas úr suðvesturhorni landsins, kjörvið úr fjölbreyttum skóg-
um sem þekja helming landsins o.s.frv. Á1 er framleitt með
vatnsvirkjunum og olíu dælt úr borholum úti fyrir ströndinni.
Líkingin vísar líka til fólksins, dökkra íbúa af 200 ættkvíslum,
sem dreifðir eru á 474 þúsund ferkílómetra svæði og að meiri
hluta skólagengnir og betur í stakk búnir en flestir Afríkubúar.
Samt er allt að fara þarna til fjandans, þjóðin í pólitískri upp-
reisn og verkföllum, efnahagurinn í molum. Hvemig má það
vera? „Áður en maður fer að skrifa um eitthvað verður maður
að fara þangað,” var einkunnarorð Pierres Blanchets, franska
blaðamannsins á Observateur sem lét lífið í Júgóslavíu um dag-
inn. Þótt ekki sé það einhlítt, hjálpar það. Og Kamerún er dæmi-
gert fyrir það sem einmitt nú er að gerast í flestum ríkjum
Vestur- og Mið-Afríku, þar sem ólgar og er að sjóða upp úr.
Fyrir 25 árum stóð undir-
ritaður blaðamaður í
Nígeríu við landamæri
Kamerún með vega-
bréfsáritun í hendi, eftir
að hafa ferðast í nokkra mánuði um
löndin á Gíneuströndinni eða Þræla-
ströndinni svonefndu til að kynnast
og kynna þessar tiltölulega nýfijálsu
þjóðir löndum sínum. Hafði þó ekki
áttað sig á að Nígería ein er á stærð
við nær alla Vestur-Evrópu og þarna
við landamærin voru tími og pening-
ar uppurið. Ferðalangurinn sagði við
sjálfan sig: Kamerún verður að bíða
svolítið! Það urðu 25 ár, þar til aftur
gafst tækifæri nú í októbermánuði.
Á þeim tíma hefur mikið vatn runn-
ið til sjávar og margt breyst í þessum
löndum öllum. Þá ríkti bjartsýni
þeirra sem höfðu nú öðlast frelsi og
búnir að taka málin í eigin hendur
í löndunum Nígeríu, Dahomey, Togo,
Ghana - og í Kamerún. Leiðtogarn-
ir voru frelsishetjurnar, sem með
hugsjónaeldi ætluðu sér sæti meðal
lýðræðisþjóða. En gagnvart erfið-
leikunum smáhertu þeir tökin og
urðu annaðhvort einræðisherrar sem
styðjast við her og lögreglu eða þeir
voru gerðir höfðinu styttri. Óðru
hveiju hafa nýir tekið við með bylt-
ingum og allt farið á sömu leið.
Þannig hefur þetta verið í öllum
löndunum, þar til nú að fijálsir vind-
ar blása um heiminn og áhrifin ná
jafnvel til þessara landa. Andstöðu-
öflunum hefur vaxið ásmegin við að
einræðisherrar geta ekki lengur leik-
ið á togstreitu stórveldanna og treyst
á stuðning og vopn frá einhveiju
þeirra. Þeir hafa horft upp á hvern-
ig vanmátta fjöldinn gat steypt harð-
stjórum eins og Ceausescu í Rúme-
níu, sem var vinur margra þeirra.
Sumir hafa á undanförnum 1-2 árum
látið undan kröfunum um fjölflokka-
kerfi, jafnvel lofað kosningum og
nokkrir leyft lýðræðislegan þjóðfund
til samráðs og sumir misst við það
tökin eða eru á undanhaldi í miklum
átökum.
Saga Kamerúns, þar sem einvald-
urinn Paul Biya tók fyrir tíu árum
við af fyrsta forsetanum Ahidjo,
hefur í stórum dráttum runnið sama
skeið. Þjóðveijar urðu hlutskarpastir
í nýlendukapphlaupinu um Afríku-
löndin og héldu Kamerún frá 1884
þar til þeir biðu lægri hlut fyrir
frönskum og breskum innrásarheij-
um í fyrri heimsstyijöldinni. Þá var
landinu skipt í tvö verndarsvæði
Þjóðabandalagsins og síðar Samein-
uðu þjóðanna, það franska í austur-
og suðurhlutanum og enskt svæði
og minna í vesturhlutanum. Þegar
Kamerún fékk frelsi 1960, kaus
norðurhluti breska svæðisins að
sameinast nágrannaríkinu Nígeríu
en suðurhlutinn myndaði nýja lýð-
veldið með þeim franska. Þessara
áhrifasvæða gætir enn, enda eru
bæði enska og franska tungumál í
skólum landsins. Og þar sem ætt-
fiokkarnir eru um 200 í landinu og
tala hver sitt mál eru þetta sameigin-
legu málin, einkum þó franska. En
líka er til blanda, sem kallað er pidg-
in. Kona sem beðin var um að segja
á því máli: Hvar býrðu? sagði eitt-
hvað á þessa leið: „Ou didn live?”
Sjálf hitti ég engan sem ekki talaði
frönsku.
En tungumálið segir ekki allt.
Hver ættflokkur býr með sitt í skóg-
um eða á gresjum, hásléttum, í fjöll-
um eða borgum, við strönd eða fljót