Morgunblaðið - 30.01.1992, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. JANUAR 1992
Norrænt gigtarár 1992
eftirJón Þorsteinsson
Gigt er algengari, veldur meiri
þjáningu, fötlun og vinnutapi en
nokkur annar sjúkdómur. Þetta eru
staðreyndir sem blasa við á norrænu
gigtarári. Lengi vel var mönnum
þetta ekki ljóst og það var ekki fyrr
en árið 1962, er Alþjóða heilbrigðis-
málastofnunin (WHO) lét gera úttekt
á gigtarsjúkdómum í Vestur-Evrópu
að augu manna opnuðust fyrir þessu
gífurlega vandamáli. Niðurstaða
könnunar WHO var þessi: „ . . .gigt-
arsjúkdómar eru óðum að verða sá
sjúkdómaflokkur, sem er hvað al-
gengastur í Vestur-Evrópu, en einnig
hvað dýrastur í meðförum og einnig
mest vanræktur".
Skilgreining og tíðni
Samkvæmt skilgreiningu WHO er
gigt samheiti fjölda sjúkdóma í stoð-
kerfi líkamans og sársaukafullra
kvilla í hreyfifærum sem eru yfirleitt
langvinnir. Tíðni gigtarsjúkdóma er
svipuð í allri Vestur- Evrópu og á
Norðurlöndum. Um 20% þjóðfélags-
þegna í þessum löndum hafa að stað-
aldri einkenni um gigtsjúkdóma og
eru þannig stærsti sjúklingahópurinn
í þjóðfélaginu.
Kostnaður
Gigtin er dýr. Hún hefur verið
kölluð dýrasti sjúkdómurinn bæði
fyrir sjúklinginn sjálfan og þjóðfélag-
ið í heild. Samkvæmt tölum WHO
eru á milli 12 og 25% allra sjúklinga
sem leita til heimilislækna og heilsu-
gæslustöðva gigtarsjúklingar. Um
25% allra sjúkradagpeninga eru
greiddir vegna gigtarsjúkdóma. Á
Norðurlöndum hefur á milli 20 og
25% af allri örorku verið greidd
vegna gigtarsjúkdóma.. Þetta hlutfall
fer hækkandi sem sést best af því
að á árinu 1988 var helmingur af
örorkumati í Finnlandi vegna gigtar-
sjúkdóma. Meira en 20% íslenskra
öryrkja eru það vegna gigtar og um
40% þeirra hafa einhvern gigtarsjúk-
dóm þótt aðrir sjúkdómar séu aðalör-
orkuvaldurinn.
Vinnutap vegna gigtar er því
gífurlegt. Hún er ein algengasta or-
sökin fyrir fjarvistum í breskum iðn-
aði og hjá ungu fólki er bijósklos í
baki algengasta orsök fjarvista. I
Finnlandi eru mun fleiri vinnudagar
glataðir vegna gigtar- en hjartasjúk-
dóma. í því landi hafa menn reiknað
út að tekjutapið af öllum sjúkdómum
sé 14% af vergum þjóðartekjum og
2% séu vegna gigtarsjúkdóma og fer
þetta hlutfall hækkandi. í Noregi
hafa menn reiknað út að gigtarsjúk-
dómar muni kosta Norðurlandabúa
100 milljarða norskra króna á ári.
Það svarar til þess að gigtin kosti
Jón Þorsteinsson
okkur íslendinga 10 milljarða
íslenskra króna (fé til Ríkisspítalanna
er u.þ.b. 6 milljarðar á þessu ári).
Það nálgast 10% af íslensku fjárlög-
unum og er um 2,7 % af þjóðarfram-
leiðslu. Þetta hlutfall fer hækkandi
og má búast við allt að helmings-
aukningu um og eftir aldamótin
vegna breyttrar aldursdreifingar.
Félagsleg og þjóðhagsleg áhrif
gigtsjúkdóma eru því geysimikil.
Ahrif þeirra á sjúklinginn sjálfan eru
síst minni. Rannsóknir hafa leitt í
Ijós að gigtarsjúklingar geta ekki
fylgst með í lífsgæðakapphlaupinu,
þeir eiga síður eigið húsnæði og þá
minna húsnæði og færri bíla en þeir
sem hraustir eru og almannatrygg-
ingar og félagsleg aðstoð getur ekki
bætt þetta upp. En það alvarlegasta
er að engir sjúkdómar valda jafn
mörgum svo lengi mikilli þjáningu.
Markmið giglarársins
Það er því full ástæða til að vekja
athygli á þessu vandamáli. Það var
gert árið 1977 þegar Alþjóðasam-
band gigtarfélaga (ILAR) og Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunin tóku
höndum saman og héldu alþjóðlegt
gigtarár. Og nú hefur Norðurlanda-
ráð ákveðið að árið 1992 verði nor-
rænt gigtarár. Ástæðan fyrir þeirri
ákvarðanatöku er í fyrsta lagi hinn
mikli fjöldi gigtarsjúklinga, um fimm
milljónir á öllum fímm Norðurlönd-
unum, þar af 50.000 á Islandi einu
saman; í öðru lagi hið mikla fjárhags-
lega tjón sem þessir sjúkdómar valda
Norðurlandabúum, sem reiknast um
1.000 milljarðar íslenskra króna, þar
af um 10 milljarðar á íslandi einu
saman; og í þriðja lagi hið mikla
félags- og heilbrigðisvandamál, því
gigtarsjúkdómar eru algengasta or-
sök bæklunar og mesti örorkuvaldur
á Norðurlöndum.
Markmið norræna gigtarársins er
í fyrsta lagi að draga þessi vanda-
mál fram í dagsljósið og gera öllum
almenningi ljóst að þeir þurfa að
leggja hönd á plóginn og hjálpa til
BAUKNECHT
FRYSTISKÁPUR
SINGER
SAUMAVÉL
MELODY 1QO
SINGER^
VIÐGER0ARSETT,
'Mmi
, /
11111
WÁRK ^
iUTVARPS- & KASSETTU-
BAUKNECHT
iKÆLISKÁPUR
H<GC2533
zerowatT
lÞVOTTAVÉL+
'þurrkari .
REIKNIVEL
MICRO 210
'ÆKI W10469
IOUTPjí
EXTRA HIQH GflAl I

MARK N
GEISLASPILARI
ZEROWATT
ÞVOTTAVÉL
MARK "
StSMVIDEOSPOLUR
•TMBAUKNECHT
StSriOFNAR
DT2014VR
%AFSLATTURAF
&SAMBANDSINS
MIKLIGARÐI
S.692090 / 692000
SJONVARP
DT2014 20"
DT1414 14'
l
Einn
af hverjum
Veist þú:
• að l af hvcijum S lslendingum F1 gigt?
• »ð I aí hvajum 5 öryrkjum eru það vegna giglarsjúkdóma?
• að með auknum rannsóknum verður hxg! að koma í veg fyrir gigt?
• ef gigt verður fyrirbyggð mun það spara þjóðinni u.þ.b. 5 miUjarða árlega?
• að við þurfum helmingi sUcrri Gigtlækningastöð?
LEYSUM GÁTUNA • SPÖRUM FJÁRMUNI
í baráttunni við gigtarsjúkdómana; í
öðru lagi að kynna stjómendum heil-
brigðis- og félagsmála hina ýmsu
gigtarsjúkdóma og alvarlegar afleið-
ingar þeirra svo að þeir séu betur í
stakk búnir til þess að taka ákvarð-
anir um fyrirbyggjandi aðgerðir til
þess að gigtarsjúklingar eigi mögu-
leika á því að lifa eðlilegu lífi þrátt
fyrir sjúkdóm sinn. Við þurfum einn-
ig að koma ráðamönnum í skilning
um það, að auka þurfi fjárveitingar
til þessara mála á ölium fimm Norð-
urlöndunum því að það er arðbæ-
rasta fjárfestingin; í þriðja lagi að
afla fjár til vísindalegra rannsókna
á gigtarsjúkdómum undir kjörorðinu
„Leysum gátuna“. Það verður gert
á gigtardeginum þann 19. september
n.k. Það er trú okkar og von að lausn
gigtargátunnar sé innan seilingar og
að íslenskir vísindamenn geti lagt
mikið af mörkum í því skyni. Vísinda-
legar rannsóknir eru bestu fyrir-
byggjandi aðgerðimar.
Umsjón og framkvæmd
Norræna ráðherranefndin hefur
yfirumsjón með gigtarárinu og
stjórna fulltrúi hennar og formanna-
ráð norrænu gigtarfélagana fram-
kvæmdum á árinu. Norræna ráð-
herranefndin veitti Heilsuháskól-
anum í Gautaborg um 500.000
danskar krónur til þess að safna
upplýsingum um gigtarsjúkdóma á
Norðurlöndum og hag gigtarsjúk-
linga og mun leggja þau gögn fram
á samnorrænni ráðstefnu í Gauta-
borg í haust. Nefndin veitti Norræna
gigtarráðinu 50.000 danskar krónur
í fyrra til þess að undirbúa gigtarár-
ið en fól síðan gigtarfélögunum í
hveiju Norðurlandanna fyrir sig að
sjá um framkvæmdir og lagði til við
ríkisstjórnir viðkomandi landa að
styrkja verkefni gigtarfélaganna á
árinu.
Á Norrænu gigtarári munum við
efla alla fræðslustarfsemi með auk-
inni útgáfu fræðsluefnis, erindaflutn-
ingi og málþingum, skrifum í blöð
og tímarit og munum við óspart leita
til fjölmiðla og væntum okkur góðs
af samstarfi við þá í þágu góðs mál-
efnis. Frosti Jóhannsson þjóðhátta-
fræðingur er framkvæmdastjóri
gigtarársins hérlendis.
Ýmsar uppákomur verða á árinu
til þess að vekja athygli á málstaðn-
um. Formaður Gigtarfélagsins á
Norðurlandi eystra, Ingibjörg
Sveinsdóttir, hefur þegar hafið „gigt-
argöngu" og ætlar að ganga 1992
km á árinu þrátt fyrir það að hún
er með mikla liðagigt. Hún mun einn-
ig gefa félagi sínu 1992 tijáplöntur
sem verða gróðursettar í „Gigtar-
lundi“ þar nyrðra. Magnús Blöndal
Jóhannsson tónskáld samdi sérstakt
„gigtarstef" í tilefni ársins og mun
það hljóma við öll möguleg tækifæri
á gigtarárinu.
Síðast en ekki síst er forseti Is-
lands, Vigdís Finnbogadóttir, vernd-
ari Norræns gigtarárs 1992.
Höfundur er læknir og formaður
Gigtarfélags íslands.
■ SAMTÖK foreldrafélagsins á
Suðurlandi átelja harðlega þær
niðurskurðaraðgerðir stjórnvalda
sem beinast að grunnskólum lands-
ins og leiða til frestunar á fram-
kvæmd grunnskólalaga, og óttast
að slíkar aðgerðir verði bundnar í
lögum til frambúðar, segir í ályktun
samtakanna. Samtöírin telja að með
þessu sé stigið stórt skref í öfuga
átt við það sem áunnist hefur að
undanförnu, með vísun til grunn-
skólalaga nr. 40/1991 sem sam-
þykkt voru á síðastliðnu þingi með
góðri samstöðu.